Σε μια πυκνή αθηναϊκή συνοικία, όπως είναι τα Ανω Ιλίσια, περπατάς ανύποπτος. Ξέρεις, όμως, ότι μπορείς ακόμη, με λίγη τύχη και επιμονή, να συναντήσεις εκείνα τα αναπάντεχα σπαράγματα της παλιάς ζωής, τα ημιδιάφανα και τα μισοξεχασμένα. Πάνω από την Ούλοφ Πάλμε προς την Πανεπιστημιούπολη, κοντά στην καρδιά του Ζωγράφου, στενά και δρόμοι των Ανω Ιλισίων αφηγούνται ιστορίες της κατοίκησης αυτής της πόλης.
Σκεφτόμουν πόσο θα ξεχώριζε όταν χτίστηκε αυτό το συμπαθητικό σπίτι που ζει ακόμη μέσα σε ένα μικρό μποστάνι, πολύ κοντά στον κεντρικό δρόμο των Ανω Ιλισίων. Με ξάφνιασε που το συνάντησα, με τις ωραίες αυλόπορτες και τον περίκλειστο κόσμο του, σαν να ήθελε να διατηρήσει την αυτονομία του σε ένα περιβάλλον γεμάτο άσφαλτο, αυτοκίνητα και πολυκατοικίες χτισμένες από το 1965-70 και μετά. Φανερώθηκε μπροστά μου σαν οπτασία, και ήταν πράγματι ένα ξέφωτο αέρα, φωτός και απλής ζωής, κοντά στη γη. Ενας τρόπος ξεχασμένος. Το σπίτι είδα ότι κατοικείται και το προσπέρασα για να μην ενοχλήσω. Αλλά ήθελα μια φωτογραφία της ωραίας αυλόπορτας που εκείνη τη στιγμή μού αποκαλύφθηκε ως δώρο.
Είναι φυσικό πως μια τέτοια γειτονιά, τόσο κοντά στο κέντρο της Αθήνας, που αν θέλεις να περπατήσεις θα φτάσεις στο Χίλτον σε λίγα λεπτά, θα έχει μια ιστορία ξεχασμένη πλέον, θαμμένη κάτω από μεγάλες πολυκατοικίες. Από διηγήσεις, φωτογραφίες και τα λίγα σπάργανα που έχουν απομείνει, καταλαβαίνει κανείς πως τα σκόρπια σπίτια του Μεσοπολέμου βρίσκονταν ανάμεσα σε χέρσα οικόπεδα, σε ανηφοριές και αδιαμόρφωτους εν πολλοίς χωματόδρομους. Υπήρχε μια γκάμα κοινωνική. Μικρές βιλίτσες, έστω και χωρίς πολλές ανέσεις, μερικά πιο συμπαγή σπίτια του 1935-40, με απλή ανωδομή αλλά ωραίες εξώθυρες, και κάποια ξεχασμένα προσφυγικά ή χαμόσπιτα.
Με έκπληξη είδα δύο-τρία από αυτά, μικρά σαν σπιρτόκουτα και ξεχασμένα ανάμεσα σε διαμερίσματα γειτονικών πολυκατοικιών ή σε παράγωνα οικόπεδα μικρού εμβαδού σε αδιέξοδα και μικρά στενά. Αυτή η σύγχρονη ιχνογραφία μού έδειξε τις πολλές στρώσεις ζωής σε μια συνοικία που έως το 1950 ήταν πολύ αραιοκατοικημένη, ανάμεσα στην Καισαριανή και στου Ζωγράφου, μακριά από την πυκνή αστική ζωή της Αθήνας.
Στάθηκα και σε ένα άλλο σπίτι, στη γωνία των οδών Αρβήλων 13 και Μαρκάνδας, το οποίο το βρήκα κλειστό με κρεμασμένη ταμπέλα οικοδομικών επιχειρήσεων. Προφανώς το πρόλαβα πριν από την επικείμενη κατεδάφισή του. Διώροφο, με εκείνο το αυστηρό, λιτό αισθητικό λεξιλόγιο του συνοικιακού μοντερνισμού, το σπίτι αυτό μου αποκάλυψε μια θαυμάσια εξώθυρα σε γνήσιο ύφος Μεσοπολέμου, ξύλινη, βαμμένη σε ένα χρώμα γαλαζόγκριζο. Ηταν βαλμένη μέσα σε ένα νάρθηκα αρτιφισιέλ, σε χρώμα καστανό, μια εικόνα τόσο αθηναϊκή όσο και οι κατάφορτες νεραντζιές που σαν παραστάδες λιβάνιζαν τη γειτονιά με άρωμα που ζάλιζε. Αυτή η εικόνα μού έμεινε, κυρίως γιατί αυτό το σπίτι προοριζόταν προφανώς για κατεδάφιση. Οπως μου έμεινε και η αυλόπορτα με το μποστάνι του μικρού σπιτιού.
Τα σκόρπια μικρά σπιτάκια που μπορεί να δει κανείς ακόμη εκεί στα Ανω Ιλίσια έχουν πλέον χαρακτήρα συλλεκτικό. Είναι τόσο λίγα, και πιθανώς τα καλύτερα έχουν γίνει προ πολλού πολυκατοικίες. Σημείωσα το γωνιακό ισόγειο σπιτάκι, Αγίου Γερασίμου και Αβύδου, έτσι για την ιστορία (σκιασμένο και αυτό από θαλερές νεραντζιές), όπως και το καλυβάκι πιο κάτω στην Αβύδου, με τσίγκο στη σκεπή και πράσινα παραθυρόφυλλα. Μικρό σαν να ήταν από σελίδα παραμυθιού για νάνους.