ΕΝΤΟΥΑΡ ΛΟΥΙ
Αλλαγή: μέθοδος
μτφρ. Στέλα Ζουμπουλάκη
εκδ. Αντίποδες, σελ. 284
Η απονομή στην Ανί Ερνό του βραβείου Νομπέλ 2022 προκάλεσε έντονες συζητήσεις σχετικά με τη λογοτεχνική αξία του έργου της. Δεν είμαι σε θέση να υποστηρίξω πως πρόκειται για έργο κορυφαίο, πρόκειται ωστόσο για μια πεζογραφία μέσα στην οποία συναντά κανείς τον εαυτό του – κοινωνικές εμπειρίες που υπήρξαν σε όλους όσοι γεννηθήκαμε μετά τον Πόλεμο, κοινές. Κι ακόμα πρόκειται για κείμενα τα οποία εισήγαγαν ένα ρεύμα που στις τελευταίες δεκαετίες κερδίζει ολοένα περισσότερους συγγραφείς και αναγνώστες – την αυτοβιογραφική λογοτεχνία. Πρόκειται δηλαδή για επιτεύγματα όχι μικρά. Στο ίδιο ρεύμα ανήκει και ο κατά πενήντα χρόνια νεότερος της Ερνό, πεζογράφος Εντουάρ Λουί (γ. 1992): και όσον αφορά τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα του έργου του και τα εργαλεία της κοινωνιολογικής ανάλυσης στα οποία προσφεύγει, και όσον αφορά τον πολιτικό ακτιβισμό του. Διότι ανήκοντας σε στρώματα πολύ φτωχά, οι δύο συγγραφείς κατόρθωσαν να διαπεράσουν τα παραδοσιακά στεγανά της γαλλικής κοινωνίας, να σπουδάσουν και να αλλάξουν τη μοίρα τους.
Εδώ όμως σταματούν οι μεγάλες ομοιότητές τους καθώς ο Λουί έζησε επιπλέον, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του μέσα στο ίδιο του το περιβάλλον, τον εκφοβισμό λόγω των «μη ανδρικών» κινήσεων και της «λεπτής» φωνής του. Οπως στο παλαιότερο «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ» (2014) που ο Εντουάρ Λουί έγραψε στα είκοσι δύο χρόνια του και γνώρισε διεθνή επιτυχία, στο «Αλλαγή: μέθοδος», ο συγγραφέας αναπλάθει την ακαταμάχητη επιμονή του να ξεφύγει από το οικογενειακό περιβάλλον, το χωριό, τη φτώχεια και το ομοφυλοφιλικό «στίγμα». Πρόκειται ωστόσο για επιμονή που γρήγορα φανερώνει τον τραυματικό της χαρακτήρα καθώς θα αποδειχθεί πως κανένας τόπος δεν συνιστά καταφύγιο, και καμιά επιτυχία δεν τον απαλλάσσει από τον σταθερό καταναγκασμό της φυγής.
Από το απομονωμένο Αλλενκούρ της Πικαρδίας πηγαίνει στην πρωτεύουσα της περιοχής Αμιένη, και από εκεί στην πόλη των Φώτων, στο Παρίσι. Ούτε όμως η μεγάλη Εκόλ Νορμάλ στην οποία πετυχαίνει να φοιτήσει τον καθησυχάζει, ούτε το μεγαλοαστικό και αριστοκρατικό περιβάλλον στο οποίο κατορθώνει να μπει. Ενα μέσο διαχείρισης του τραύματος θα ήταν η ψυχανάλυση προς την οποία ο Εντουάρ Λουί δεν δείχνει καμιά κλίση.
Κάνει αντιθέτως χρήση των εργαλείων του κοινωνιολόγου Πιερ Μπουρντιέ (όπως και ο μέντοράς του Ντιντιέ Εριμπόν στο επίσης αυτοβιογραφικό «Επιστροφή στη Ρενς», 2009). Ο Λουί προσπαθεί να αποκαλύψει τους υπόρρητους κανόνες που επιβάλλει η καθεστηκυία τάξη για το τι είναι νόμιμο, τι είναι επιβεβλημένο και τι περιττό. Και όπως και στα ενδιάμεσα βιβλία του «Η ιστορία της βίας» (2016) και το «Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου» (2018), επιδιώκει να καταδείξει πως οι εντέλει «αυτονόητες» κοινωνικές επιταγές έχουν ως συνέπεια να θέτουν διά παντός στο περιθώριο ολόκληρες μερίδες πληθυσμού.
Προκειμένου λόγου χάρη να αποδείξει την αρρενωπότητά του σύμφωνα με τις κοινωνικές αρχές του περιβάλλοντός του, ο πατέρας του έπρεπε να αμφισβητήσει τους καθηγητές στο σχολείο, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί από το εκπαιδευτικό σύστημα και να καταδικαστεί σε ακραία φτώχεια.
Τα βιβλία του Λουί διαβάζονται χωρίς ανάσα. Ο συγγραφέας μιλάει για τα πάντα χωρίς αναστολή. Εχοντας βιώσει τις πιο ακραίες προσβολές δεν φοβάται μην εκτεθεί. Οπως άλλωστε υποστήριξε σε συνέντευξή του, το λογοτεχνικό τέχνασμα της έμμεσης υποβολής και όχι της ευθείας κατάθεσης των όσων θέλει να εκφράσει, αποτελεί αισθητικό τρόπο της συντηρητικής λογοτεχνίας. Αντιθέτως, γι’ αυτόν τέχνη είναι να δείχνει όψεις της πραγματικότητας που οι άνθρωποι δεν θέλουν να βλέπουν, και έτσι να την καθιστά σοβαρό εργαλείο άσκησης πολιτικής.