Η πρόταση της Βραζιλίας –από τις εθνικές συμμετοχές– και η αρχιτεκτονική πλατφόρμα DAAR –στο κομμάτι της κύριας έκθεσης– απέσπασαν τους Χρυσούς Λέοντες του καλύτερου περιπτέρου και του καλύτερου πρότζεκτ αντίστοιχα, στη 18η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, που εγκαινιάστηκε το Σάββατο με τίτλο «Το εργαστήριο του μέλλοντος» και με έμφαση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στην αποαποικιοποίηση και στην ανά τον κόσμο αφρικανική αρχιτεκτονική παραγωγή. Χρυσό Λέοντα, για το σύνολο του έργου του, έλαβε και ο Νιγηριανός καλλιτέχνης, σχεδιαστής και αρχιτέκτονας Ντέμας Νουόκο.
Με επιμελητές τους Γκαμπριέλα ντε Μάτος και Πάουλο Τάβαρες, το βραζιλιάνικο περίπτερο, ονόματι «Terra», που περιλαμβάνει χωμάτινα δάπεδα και πλίνθους συμπιεσμένου πηλού, τιμήθηκε από την επιτροπή βράβευσης της Μπιενάλε σαν «μια ερευνητική παρουσίαση και μια αρχιτεκτονική παρέμβαση που επικεντρώνεται στις φιλοσοφίες και στα φαντασιακά των αυτοχθόνων και των μαύρων πληθυσμών, αναζητώντας τρόπους επανόρθωσης».
Οι DAAR (Αλεσάντρο Πέτι και Σάντι Χιλάλ) παρουσιάζουν την αποδομημένη πρόσοψη ενός κτιρίου φασιστικής αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας, οικοδομημένου το 1940 στη Σικελία, εξερευνώντας τρόπους υπονόμευσης του αποικιακού χαρακτήρα της φασιστικής αρχιτεκτονικής. Η επιτροπή βράβευσε το αρχιτεκτονικό δίδυμο «για τη μακρόχρονη δέσμευσή τους στην έντονη πολιτική ενασχόληση με αρχιτεκτονικές και μαθησιακές πρακτικές αποαποικιοποίησης στην Παλαιστίνη και την Ευρώπη».
Εξάλλου, η ίδια η επιμελήτρια της 18ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, η Γκανεζοσκοτσέζα Λέσλεϊ Λόκο, θεωρεί τη διοργάνωση «παράγοντα αλλαγής». Oπως τονίζει στο επιμελητικό της σημείωμα, «ιδιαίτερα στην αρχιτεκτονική, η κυρίαρχη φωνή είναι, ιστορικά μιλώντας, μία και αποκλειστική, ενώ η εμβέλεια και η ισχύς της αγνοούν τεράστια τμήματα της ανθρωπότητας (…) σαν να ακούμε και να μιλάμε μόνο μια γλώσσα. Η “ιστορία” της αρχιτεκτονικής είναι επομένως ημιτελής. Oχι λάθος, αλλά ημιτελής. Υπό αυτό το πρίσμα, οι εκθέσεις έχουν μεγάλη σημασία».
Στη Βενετία η Ελλάδα εκπροσωπείται από τα «Υδάτινα Σώματα», σε επιμέλεια του Κωστή Πανηγύρη, καθηγητή στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Ανδρέα Νικολοβγένη, επίκουρου καθηγητή στο ομόλογο τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Το ελληνικό περίπτερο αναπαριστά φράγματα και ταμιευτήρες, που μέσα από ένα ευρύ πρόγραμμα έργων συγκράτησης νερού, επιχείρησαν να μεταμορφώσουν την Ελλάδα ήδη από τον Μεσοπόλεμο. Oπως ανέφερε στα εγκαίνια του περιπτέρου ο Κωστής Πανηγύρης, «τα “Υδάτινα Σώματα” είναι ένα μέρος της ηρωικής και συγχρόνως καταστροφικής προσπάθειας της χώρας να υποστηρίξει τον βίο και τη χειραφέτηση των κατοίκων της τα τελευταία 100 χρόνια», ενώ η ίδια η έκθεση αντιλαμβάνεται τα φράγματα, το νερό και το σύνολο των επενεργειών τους στο περιβάλλον και στους ανθρώπους, ως «μεγάλη, υπερήφανη, δημόσια αρχιτεκτονική». Φιλοδοξία του εγχειρήματος «είναι να συμμετάσχει στη συζήτηση για την αναζήτηση ενός νέου προτύπου, ενός νέου παραδείγματος, μιας νέας ταυτότητας για την Ελλάδα που κάπως να ανανεώνει τη στερεοτυπική της εικόνα».
Πώς τα πήγε λοιπόν μέχρι στιγμής η ελληνική συμμετοχή; «Νομίζω ότι τα πήγε πολύ καλά», λέει στην «Κ» ο Κωστής Πανηγύρης. «Η Μπιενάλε και τα βραβεία εστίαζαν σε θέματα ακτιβισμού γύρω από την οικολογία και την αποαποικιοποίηση. Μην έχοντας προλάβει να δω αναλυτικά την έκθεση, νομίζω ότι εμείς είχαμε μια πιο αρχιτεκτονική πρόταση στα ζητήματα αυτά. Ακούσαμε πάρα πολλά ευνοϊκά σχόλια, για το ότι κρατήσαμε μια ήρεμη και “αρχιτεκτονική” στάση, ενώ υπήρχε από όλους η αίσθηση ότι είναι μια “ειρηνική” συμμετοχή, με πολύ ιδιαίτερο θέμα».
Η 18η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας διαρκεί μέχρι τις 26 Νοεμβρίου.