Τα ιδεολογικά και πολιτικά στρατόπεδα αποτυπώνουν τις ψηφίδες της ανθρώπινης φύσης. Ο Αριστοφάνης στους «Ορνιθες» λέει: «Απ’ τους εχθρούς τους οι σοφοί μεγάλη γνώση παίρνουν. Και οι πόλεις μόνο απ’ τους εχθρούς εμάθανε καλά, και όχι από τους φίλους τους, τείχη να χτίζουνε ψηλά, και να ‘χουν πλοία μακριά». Και λίγο παρακάτω, «πάντοτε δολερό με κάθε τρόπον, γεννήθηκε το γένος των ανθρώπων».
Από αρχαιοτάτων χρόνων, οι άνθρωποι ψάχνουν το ιδανικό πολίτευμα, δημιουργώντας «στρατόπεδα». Η αρχαία Αθήνα αποτελεί το πρώτο, κλασικότερο παράδειγμα, με τους ολιγαρχικούς και τους δημοκρατικούς. Το ίδιο συμβαίνει και τους δύο τελευταίους αιώνες. Μετά τη Γαλλική Επανάσταση, που άλλαξε ριζικά την πορεία της σύγχρονης ιστορίας, η πολιτική ζωή στη Δύση δομήθηκε επίσης γύρω από αντιθετικά αφηγήματα: εθνικισμός – διεθνισμός, πρόοδος – αντίδραση, αυταρχισμός – δημοκρατία, αγορά – κράτος. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι διαχωριστικές γραμμές έχουν αμβλυνθεί. Κάποιοι λένε πως οι επιθετικοί αυτοπροσδιορισμοί που υιοθετούνται από τους κομματικούς σχηματισμούς (φιλελεύθεροι, σοσιαλφιλελεύθεροι, κεντρώοι, κεντροδεξιοί, κεντροαριστεροί, ακραίοι), δεν μπορούν να ορθώσουν πολιτικά τείχη, δεν μπορούν να συσπειρώσουν πολιτικά στρατόπεδα.
«Η ενάργεια των αποφάσεων χάνεται μέσα σε ό,τι αποκαλούμε “διακυβέρνηση” –τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων σε διαφορετικούς θεσμούς– και οι εκλογές απομειώνονται συνήθως σε ανούσιες καταμετρήσεις, στις οποίες μόνο το πνεύμα του εκλογικού μάρκετινγκ καταφέρνει ακόμα να προσδώσει μια επική πνοή. Μια τέτοια σύγχυση αποπροσανατολίζει και απογοητεύει τους ψηφοφόρους, σπρώχνοντάς τους στην ψήφο “διαμαρτυρίας”, σε αυταρχικά διαβήματα ή στη βαριά σιωπή της αποχής», αναφέρει η εισαγωγή του βιβλίου των Γάλλων δημοσιογράφων Ρεμί Νουαγιόν και Φιλίπ Βιόν-Ντιρί «Οι νέες ιδέες» (εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις το 2021, μετάφραση Βάλια Καϊμάκη).
Στη Ελλάδα, η οικονομική κρίση με αφετηρία το 2010 επέτρεψε στον ΣΥΡΙΖΑ να εκμεταλλευθεί την απογοήτευση των πολιτών και να τη μετατρέψει σε ψήφο διαμαρτυρίας, δίνοντας εμφυλιοπολεμικά χαρακτηριστικά στην περίοδο 2012-15. Η ηγεσία και τα στελέχη του επικεντρώθηκαν σε ξεπερασμένα ερωτήματα, όταν το ζητούμενο ήταν να προχωρήσουμε στην ανάγνωση των πολιτικών θεμάτων που θέτει ο νέος κόσμος. Μπορεί η πόλωση και η τοξικότητα να τρέφουν τα στρατόπεδα, αλλά δεν μπορούν να παραγάγουν πολιτική σκέψη και απαντήσεις στα ερωτήματα της σύγχρονης εποχής. Οι αλλαγές στην οικονομία και στην εργασία, οι τεχνολογικές εξελίξεις, η τεχνητή νοημοσύνη, ο επαναπροσδιορισμός των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων διεθνώς συνθέτουν «μια κοινωνία σε εξελικτική μετάβαση», όπως την περιγράφουν οι δύο Γάλλοι.
Πίσω στην αρχαία Αθήνα, ο Αριστοφάνης αναζητεί την ιδανική πολιτεία απεγνωσμένα. Στους «Ορνιθες» ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης την ψάχνουν στον ουρανό, στους «Βατράχους» ο θεός Διόνυσος και ο δούλος του Ξανθίας ψάχνουν τον ποιητή για να εξυμνήσει την ιδανική κοινωνία στον Κάτω Κόσμο. Ο ποιητικός λόγος προσφέρει προωθητική ενέργεια στα φτερά της φαντασίας, δημιουργώντας μια ουτοπική κατάσταση. Μπορεί η σύγχρονη ελληνική πολιτική σκηνή και διανόηση να κατανοήσουν τις εξελίξεις παράγοντας νέες ιδέες ως απάντηση στον εγκλωβισμό δυστοπικών πολώσεων;