William Golding
Σε απόσταση αναπνοής
Μτφρ.: Μιχ. Μακρόπουλος
Εκδ. Διόπτρα, σελ. 344
Πνιγμένοι στη ζέστη, στην ομίχλη και στην απελπισία, πλήρωμα και επιβάτες δοκιμάζονται σκληρά.
Το 1983 ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ βραβεύεται με το Νομπέλ και κάνει την έκπληξη καθώς ο Γκράχαμ Γκριν έμοιαζε ότι θα είναι ο νικητής. Η σουηδική Ακαδημία το απονέμει «για τα μυθιστορήματα που με τη σαφήνεια της ρεαλιστικής αφηγηματικής τέχνης, σε συνδυασμό με την ποικιλομορφία και την καθολικότητα του μύθου, βοηθούν στην κατανόηση της ύπαρξης του ανθρώπου στον σύγχρονο κόσμο». Δεν θα μπορούσε να υπάρξει επιτυχέστερη περιγραφή αυτού που πετυχαίνει τούτο το βιβλίο. Εξοντωτικός ρεαλισμός, λεπτομερείς περιγραφές, η ναυτοσύνη στα πιο σκληρά της, η «γλώσσα του μουσαμά» άγρια, αυστηρή, κάποτε χυδαία. Εντυπωσιακή η μετάφραση του Μακρόπουλου για όσα πετυχαίνει στο αφιλόξενο περιβάλλον του «Μπριτάνια».
Ο Εντμουντ Φιτζχένρι Τάλμποτ ταξιδεύει για την Αυστραλία με ένα παλιό πολεμικό πλοίο, το «Μπριτάνια», που δίνει την αίσθηση ότι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αποσυντίθεται αργά, ανεπαίσθητα, βασανιστικά. Σε μια ατμόσφαιρα θρίλερ, το πλοίο παραμένει ακίνητο, δέσμιο του καιρού των τροπικών. Χωρίς άνεμο, πνιγμένο στην ομίχλη και στη ζέστη, με τα ύφαλά του ολόγυρα να τρέφουν φύκια, ίδια μαλλιά μέδουσας, οδηγεί πλήρωμα και επιβάτες στην απελπισία, ίσως και στη βύθιση. Στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας «Ως τα πέρατα της γης», ο Τάλμποτ, που ξεκίνησε το ταξίδι του με το «Μύησις ταξιδευτού», δοκιμάζει την κοινωνική και συναισθηματική του μεταμόρφωση. Ζώντας στο απομονωμένο περιβάλλον του πλοίου, απελπιστικά κοντά στις ζωές όλων των άλλων, καταγράφει ένα μη συμβατικό ημερολόγιο. Η τήρηση ακριβούς καθημερινής χρονικής σειράς είναι αδιάφορη, δεν νιώθει καμία υποχρέωση τυπικής τήρησης ημερολογίου, κι έτσι απομένουν μόνο τα γεγονότα, οι συνθήκες, οι συμπεριφορές. Ο μικρόκοσμος του πλοίου έχει τους δικούς του όρους και κανόνες, οι ψυχολογικές συνέπειες της εγγύτατης συνύπαρξης παύουν να ελέγχονται, οι ασφυκτικές κλιματολογικές συνθήκες καταλύουν τα όρια της στεριάς και ο Τάλμποτ αντιμετωπίζει προκλήσεις για τη σωματική και συναισθηματική αντοχή του. Ο νεαρός αλαζόνας, που προσπαθεί να ανταποκριθεί στη διάθεση και στις απαιτήσεις του λόρδου νονού του που του εξασφάλισε αυτό το ταξίδι, περνάει από τη στενωπό που οδηγεί στην ωριμότητα. Αποκτά αυτογνωσία, αναγνωρίζει τις προσωπικές του αποτυχίες, αλλά και τις επιτυχίες του, οι εμπειρίες τον βγάζουν από τη νεανική άγνοια, τιθασεύουν τον αυθορμητισμό, ενεργοποιούν την αυτοσυγκράτηση, τη μοναχικότητα, την περίσκεψη. Μέχρι που το πλοίο συναντά μεσοπέλαγα την περήφανη «Αλκυόνα». Ενα ωραίο σκαρί, που μεταφέρει τα νέα του τέλους των πολέμων του Ναπολέοντα, μα και τον έρωτα. Ο Τάλμποτ ερωτεύεται κεραυνοβόλα τη δεσποινίδα Τσάμλεϊ και οι σελίδες της περιγραφής αυτής της συνάντησης των δύο, αλλά ιδίως της κατάστασης στην οποία περιέρχεται ο Τάλμποτ, είναι καθηλωτικές. Γεμάτες χαρά κι απελπισία, προσμονή και απογοήτευση, ευγένεια και θράσος, ελπίδα, χιούμορ, συναίσθημα, τρελά όνειρα, βιάση και θλίψη. Γιατί τα δύο πλοία θα ακολουθήσουν διαφορετική ρότα, ο χωρισμός είναι αναπόφευκτος, η αλληλογραφία αδύνατη. Ο Τάλμποτ θα ανακαλύψει την παρηγορητική ποίηση.
Καθώς οι συνθήκες του ταξιδιού επιβαρύνονται, ο συγγραφέας μάς δίνει μια καταπληκτική εικόνα της μεταβολής των συμπεριφορών όλων, πληρώματος και επιβατών, που οφείλεται στους εξωγενείς παράγοντες. Ανθρωποι που λυγίζουν από φόβο μπροστά στο άγνωστο και στον ενδεχόμενο χαμό, λυγμοί, αφροντισιά, παραίτηση, συναλλαγή, εκβιασμός, μυστικά και η λέξη «ευθύνη» που αντηχεί για να δείξει εκείνον που αποφασίζει και ορίζει τις ζωές όλων. Μέσα σε αυτή τη δυστοπία, ο Τάλμποτ καταγράφει τη στάση του απέναντι στους άλλους και τη συνθήκη που έχει δημιουργηθεί, αποκαλύπτει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, προσδιορίζει τις φιλοδοξίες του κι έχοντας επίγνωση της προνομιούχας θέσης στην οποία ανήκει, κατατάσσει τον εαυτό του σε κείνους που με υψηλή γενιά, μόρφωση και στηρίγματα είναι γεννημένοι να κυβερνούν. Μόνο που «οι άνθρωποι, σαν τις γούμενες, αντέχουν μέχρις ένα σημείο ο καθένας, κι έπειτα σπάζουν». Μπορεί το σημείο αυτό να είναι η χαμένη υπόληψη.
Ο Γκόλντινγκ εξερευνά με το «Μπριτάνια» τους θεμελιώδεις βυθούς της ζωής. Μέσα σ’ ένα περιβάλλον σκοτεινής αισιοδοξίας, η επιβίωση, η ελευθερία, ο έρωτας, ο σεβασμός στη ζωή και στον άλλον, η αντοχή, προβάλλουν επιτακτικά για να ορίσουν το παρόν και το μέλλον. Που έρχεται ελπιδοφόρο, το «Μπριτάνια» δεν θα βυθιστεί. Η αλληγορία οδηγεί τη φαντασία και μας δίνει μια απολαυστική γραφή.