CLARA DUPONT-MONOD
Προσαρμογή
μετ. Στέργια Κάββαλου
εκδ. Ψυχογιός, 2022, σελ. 144
Προσαρμογή σημαίνει αγώνας, δύναμη, υποταγή και ήττα. Σημαίνει πίστη και απιστία. Σημαίνει γενναιότητα, κρυφά δάκρυα, αποδοχή δίχως παραίτηση.
Προσαρμογή. Είναι μια άθλια λέξη όταν αναφέρεται στη δυστυχία. Τη δυστυχία που προκαλείται από αυτό που σου δίνει η ζωή, δεν το διαλέγεις, το απεύχεσαι, το ξορκίζεις, κι εκείνο ήσυχα κι απαλά, έρχεται και κάθεται πάνω σου για να σε αλλάξει, να σε ορίσει, να σε κάνει άνθρωπο της υπομονής, της αντοχής, της αισιοδοξίας. Η μόνιμη αναπηρία. Πρέπει η οικογένεια, γονείς κι αδέλφια, όταν έρχεται στη ζωή ένα ανάπηρο παιδί, να συνταιριάξουν όλη τους τη ζωή πάνω στις νέες ανάγκες, να φτιάξουν δεσμούς δύσκολους, να συνενώσουν τα πρόσωπα νέοι αρμοί που θα ενισχύουν, θα παρηγορούν, θα συγκρατούν από τη διάλυση. Δύσκολη άσκηση. Η προσαρμογή σημαίνει αγώνα, δύναμη, υποταγή και ήττα, αφού η αναπηρία σε ξεπερνά. Σημαίνει πίστη και απιστία, σιωπή και κραυγή, ελευθερία και δεσμά. Σημαίνει γενναιότητα και πείσμα, κρυφά δάκρυα, αποδοχή δίχως παραίτηση.
Στη γαλλική εξοχή, στο σπίτι ενός οικισμού πνιγμένου στα δέντρα, περιτριγυρισμένου από βουνά και με το ποτάμι να κυλά γάργαρα, έρχεται το τρίτο παιδί της οικογένειας, ένα αγόρι που όμως δεν είναι όπως τα άλλα δύο, δεν είναι υγιές. Είναι απροσάρμοστο. Δεν βλέπει, μάλλον ακούει, δεν μιλάει, οσφραίνεται, δεν εννοεί, καταπίνει με δυσκολία, δεν θα περπατήσει. Παίρνει τη θέση του πάνω στα μεγάλα μαξιλάρια, αποκαλύπτει την απόλυτη εξάρτησή του από τους άλλους και ψάχνει τη θέση του στις καρδιές των γονιών και των αδελφών του. Οι γονείς θα κάνουν τον εξαντλητικό αγώνα των εξετάσεων, των γιατρών, των νοσοκομείων, των διαγνώσεων, των κοινωνικών υπηρεσιών κι αποκαμωμένοι θα αποδεχθούν ότι αυτός ο αγώνας είναι δικός τους και μόνον, εκείνοι θα αναλάβουν, θα αποφασίσουν, θα επιλέξουν τη μοίρα του παιδιού τους. Η Ντιπόν μετά όλα αυτά, θα τους βάλει σε δεύτερο πλάνο, θα τους ρίξει στη σκιά των σελίδων της. Θα στρέψει τη ματιά της στα δύο αδέλφια που υπάρχουν ήδη, τον πρωτότοκο και την αδελφή του, μα και στο παιδί που θα έρθει μετά, το τέταρτο της οικογένειας.
Για τον πρώτο γιο, μετά το ξάφνιασμα, ο ανάπηρος αδελφός γίνεται ο πόλος της ζωής του. Τον φροντίζει με αγάπη και στοργή, τον καθαρίζει, τον ταΐζει, του μιλάει, τον κουβαλά στο ποτάμι, του στηρίζει τον λαιμό για να μη διαλυθεί, σκύβει και τον φιλάει, η μυρωδιά του τον πλημμυρίζει με ταπείνωση κι αγάπη. Για την αδελφή ο μικρός ανάπηρος θα είναι πηγή θυμού και ντροπής. Τον αποστρέφεται στο σπίτι, δεν τον προσέχει ποτέ, παραλίγο να της πέσει από τα χέρια τη φορά που προσπάθησε να κάνει την υπέρβαση της εγγύτητας, τον κρύβει στις φίλες, στο σχολείο, στον κοινωνικό της περίγυρο. Δεν θέλει να υπάρχει και δεν υπάρχει. Μόνη της παρηγοριά κι αποκούμπι θα είναι η γιαγιά της, που με την ευαισθησία και τη σοφή της διαίσθηση, λειαίνει τις γωνίες, καθοδηγεί, υποστηρίζει, κάνει χαρούμενη τη δύσκολη ζωή του κοριτσιού που το ταλανίζει η ενοχή. Οταν το παιδί θα φύγει από το σπίτι για να το υπηρετήσουν οι καλόγριες ενός μοναστηριού, ο πρωτότοκος θα χάσει το νόημα της καθημερινότητάς του, θα κυριευθεί από θλίψη και εσωστρέφεια ενώ η αδελφή του θα πλημμυρίσει από ανακούφιση, μια άγρια χαρά και την απορία για τη στάση του πρώτου. Κι όταν το –για πάντα– παιδί θα πεθάνει, ο πρώτος θα επιλέξει την απόλυτα μονήρη ζωή πνιγμένος στις αναμνήσεις και τη λύπη, κι εκείνη θα φύγει, θα δημιουργήσει οικογένεια, θα διαλέξει τον χαρούμενο στροβιλισμό στη ζωή. Μετά τον θάνατο του παιδιού, οι γονείς θα αποκτήσουν ακόμη ένα, που θα ζήσει στη σκιά του νεκρού, παγιδευμένο στο χθες, ένα υγιές υποκατάστατο, γεμάτο ερωτηματικά για τη θέση του στη ζωή. Με μεγάλη τρυφερότητα, με ακρίβεια, βαθιά συγκίνηση, η Ντιπόν τραβάει το πέπλο από τις ψυχές των τριών αδελφών, για να μας δείξει τον αγώνα του καθενός να πετύχει την περίφημη προσαρμογή. Αποκαλύπτει όλα τα συναισθήματα που βιώνουν μπροστά στο διαφορετικό, το τραγικό και ευαίσθητο πλάσμα, που διδάσκει απλώς και μόνο με την ύπαρξή του τον αφανισμό του εγωισμού, την αυτοεκτίμηση, το σθένος. Μα και την αποδοχή όσων έχουμε, που συμβαίνει να μην είναι όσα θέλουμε. Την καταλυτική προσαρμογή.