Μυρωδιά από μαζούτ. Αυτή είναι η ανάμνηση που ανασύρει πρώτη στη μνήμη της η σκηνοθέτις Αργυρώ Χιώτη από τη Βλύχα. Οταν τη ρωτώ τι άλλο θυμάται από τις επισκέψεις της σε αυτό το σχεδόν απόκοσμο μέρος, το νεκροταφείο πλοίων της Ελευσίνας, λέει: «Ενα χώρο απομονωμένο κι έρημο, ένα τοπίο κατεστραμμένο, μετα-αποκαλυπτικό».
Οπως αναφέρεται και σε μία φράση στο κείμενο του έργου, «με τους λόφους τριγύρω να είναι τα στήθη ενός σώματος από βράχια, χώματα και πέτρες». Αυτό ακριβώς είναι η Βλύχα, όπου θα παρουσιαστεί το «Μυστήριο 115. Μεγάλα και μικρά πλοία» στο πλαίσιο του «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», ένα μέρος όπου τα παλιά καράβια σιγά σιγά κομματιάζονται όπως και οι ιστορίες που κουβαλούν. Η εγκατάλειψη συνυπάρχει με το μυστήριο, η φθορά με τη γοητεία. Η Βλύχα έχει τόσο έντονα δική της ζωή, σαν μέλος αποκομμένο από το σώμα της πόλης, που όμως ακόμη κινείται αντανακλαστικά, ώστε ανταγωνίζεται ισάξια κάθε θέαμα που παρουσιάζεται εκεί.
«Τι κάνουμε με έναν τέτοιο τόπο; Πώς μιλάμε με το αδιέξοδο στην επαφή μας με τη φύση; Κάποια από αυτά τα πλοία έχουν ποινικά βεβαρημένο παρελθόν και μένουν εδώ σκουριάζοντας ώσπου να γίνει η δίκη. Τι κάνουμε λοιπόν με τα ανθρώπινα ίχνη της Βλύχας που αποκαλύπτουν και ταυτόχρονα συγκαλύπτουν παλιές αμαρτίες;» αναρωτήθηκαν η Αργυρώ Χιώτη και ο συγγραφέας και σεναριογράφος Ευθύμης Φιλίππου όταν βρέθηκαν επιτόπου. Αρχισαν, λοιπόν, να φωτογραφίζουν συγκεντρώνοντας υλικό για την παράσταση.
Η ιδέα και η γραφή δημιουργήθηκαν βήμα βήμα, συνδεδεμένες με το τοπίο. Εντέλει χτίστηκε μια «σουρεαλιστική αλληγορία», κατά τη σκηνοθέτιδα, που μιλάει για τη συμφιλίωση με τον θάνατο, για τις παλιές πληγές και την αναπόφευκτη ομοιότητα με τους γονείς μας. Θα καταφέρουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα από εκείνους;
«Μπαμπά, δεν υπάρχει μέρα που δεν σκέφτομαι πόσο κομψός ήσουν. Δεν υπάρχει μέρα που δεν σκέφτομαι πόσο όμορφος ήσουν. Δεν υπάρχει μέρα που δεν σκέφτομαι πόσο άκαρδος ήσουν», λέει στον μονόλογό της η πρωταγωνίστρια Αγγελική Παπούλια, έναν μονόλογο που διακόπτει και διακόπτεται από τραγούδια. Μαζί της παίζει και ο The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης), ο οποίος συνέθεσε επίσης τη μουσική –διασκευές γνωστών τραγουδιών και μελωδιών του ’60– η οποία συμβάλλει δυναμικά στη δραματουργία.
«Το αποτέλεσμα θυμίζει σπονδή σε έναν αρχαίο τόπο που επανειλημμένως βιάστηκε», λέει η σκηνοθέτις Αργυρώ Χιώτη.
Ανεκπλήρωτη κάθαρση
Το έργο «Μεγάλα και μικρά πλοία» έχει πολλά αναγνωρίσιμα στοιχεία από τη δουλειά του Φιλίππου: τη μουσικότητα της γλώσσας, το «λοξό» χιούμορ, το τελετουργικό στοιχείο. Αλλωστε, αυτή είναι η πέμπτη συνεργασία του με τη Χιώτη, και μιλούν την ίδια σκηνική γλώσσα, όπως σχολιάζει και η ίδια. «Το αποτέλεσμα θυμίζει σπονδή σε έναν αρχαίο τόπο που επανειλημμένως βιάστηκε. Τα παιδιά του έχουν διαταραγμένο ψυχισμό, είναι ακραία, βγαίνουν έξω από τα όρια. Επιδιώκουν μια κάθαρση, που δεν καταφέρνουν να πετύχουν».
Στην υπόθεση του έργου, δύο αδέλφια καταφτάνουν με το φορτηγό τους στη μικρή χερσόνησο-νεκροταφείο πλοίων για να πραγματοποιήσουν μια ιδιαίτερη τελετή: να μεταμοσχεύσουν στο σώμα τους μέλη από τα σώματα των γονιών τους ώστε να μεταμορφωθούν σε αυτούς. Οργανώνουν ένα τελετουργικό με μάρτυρες τους θεατές και τον Θεό. Στο τέλος αποκόπτοντας τα μέλη και εφαρμόζοντάς τα στο σώμα τους αδιακρίτως φύλου, δημιουργούν «παράταιρα όντα, μικρά ανθρωπόμορφα τέρατα που προκύπτουν σαν ευρήματα μιας μικρής ανασκαφής», όπως τονίζει η σκηνοθέτις.
«Δεν είχε νόημα η άρνηση του ενταφιασμού της μαμάς γιατί τα κομμάτια της που δεν προλάβαμε να διασώσουμε αντί για τα σκουλήκια τα ‘φαγαν τα σπουργίτια και κάποια άλλα πουλιά – καλύτερα τα πουλιά να σε τρώνε μας είπε ο μπαμπάς παρά τα σκουλήκια, και αυτή του τη φράση σκέφτομαι σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής μου, τόσο της προσωπικής όσο και της επαγγελματικής, και παίρνω δύναμη», ακούγεται σε μια στιγμή αυτής της εξαγνιστικής τελετής που παραμένει ανολοκλήρωτη, όπως είναι αδύνατη η σχέση μας με τον θάνατο.
Η παράσταση παρουσιάζεται σε παραγωγή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχύλεια, στις 30 και 31 Αυγούστου. Η πρόσβαση στη Βλύχα θα πραγματοποιείται αποκλειστικά με λεωφορεία του φεστιβάλ, καθώς ο όρμος της Βλύχας ανήκει στη δικαιοδοσία του Οργανισμού Λιμένα Ελευσίνας.
