Εμφανίζεται στην κάμερα του κινητού τηλεφώνου της ενώ στο βάθος της καφετέριας όπου κάθεται βλέπω τους κατοίκους του Κιέβου να κάνουν την απογευματινή βόλτα τους. Η συνάντησή μας με τη βραβευμένη Ουκρανή σκηνοθέτιδα Αλίσα Κοβαλένκο γίνεται για να μιλήσουμε για τη νέα της ταινία, το ντοκιμαντέρ «Δεν θα σβήσουμε», που θα προβληθεί σε λίγες μέρες στο Καστελλόριζο.
Πρωταγωνιστές του καινούργιου εγχειρήματός της είναι πέντε έφηβοι οι οποίοι, με φόντο τον ζοφερό πόλεμο, αναρωτιούνται ποιο θα είναι το μέλλον τους και αν θα καταφέρουν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Το πρώτο πλάνο «ανοίγει» στο Ντονμπάς του 2019. Η κάμερα καταγράφει την καθημερινότητα των νέων, εισβάλλει στα σπίτια τους, ακολουθεί τις συνομιλίες και γίνεται μάρτυρας των μεγαλύτερων επιθυμιών τους. Μια κοπέλα ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος, ένας άλλος μηχανολόγος μηχανικός, ένας τρίτος θέλει να ακολουθήσει την καριέρα του ηθοποιού. «Για εμένα ήταν πολύ σημαντικό να μπορέσω να δώσω ελπίδα και κίνητρο σε αυτή τη γενιά, να μάθει ότι ο κόσμος δεν τελειώνει στο Ντονμπάς», εξηγεί η Κοβαλένκο στην «Κ».
σε αυτή τη γενιά», λέει η Αλίσα Κοβαλένκο για την ταινία της. [MAGALI DOUGADOS]
Ολα ξεκίνησαν από τον διάσημο Ουκρανό εξερευνητή Βαλεντίν Σερμπάκοφ, ο οποίος επιθυμούσε να συγκεντρώσει μια ομάδα παιδιών από το Ντονμπάς, που δεχόταν συνεχώς επίθεση από το 2014 κι έπειτα, και να οργανώσει ένα ταξίδι στα Ιμαλάια. Παιδιά που διψούσαν να δουν τον κόσμο αλλά δεν είχαν ποτέ αυτή την ευκαιρία. Στο παρελθόν ο Σερμπάκοφ είχε εργαστεί για πολλά κοινωνικά εγχειρήματα που αφορούν τα παιδιά. Συναντήθηκε λοιπόν με την Κοβαλένκο, στην οποία αφηγήθηκε τα σχέδιά του, και η σκηνοθέτις αποφάσισε να συνεργαστούν.
«Ταξιδέψαμε πολύ στο Ντονμπάς. Μετά την επιλογή των πρωταγωνιστών, αρχίσαμε να εξερευνούμε σε βάθος όλα όσα συνέβαιναν γύρω τους», τονίζει. «Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι αυτό το πρότζεκτ δεν αφορούσε απλώς την αποστολή στα Ιμαλάια ή τα ταξίδια, αλλά τον συνεχή αγώνα για τα όνειρα των παιδιών». Οπως αναφέρει, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων η εξόρμηση απέκτησε ξαφνικά περισσότερο μεταφορικό ή και συμβολικό χαρακτήρα. «Ηθελα να δείξω το σύμπαν τους, τον κόσμο τους».
Η εισβολή
Φυσικά ένα τέτοιο εγχείρημα έχει πολλές απαιτήσεις. Τα γυρίσματα διήρκεσαν τρία χρόνια, με παύσεις ενδιάμεσα. «Λίγο πριν ξεσπάσει ο ολοκληρωτικός πόλεμος, το 2022, σχεδίαζα να πάω για το τελευταίο γύρισμα. Υποτίθεται πως θα ταξίδευα με μια συνεργάτιδα του φιλμ, αλλά εκείνη αρρώστησε με κορωνοϊό και κατέληξα να πάω μόνη. Εφθασα στο Ντονμπάς τις μέρες της εισβολής», θυμάται η Κοβαλένκο, περιγράφοντας όσα επικρατούσαν. «Είδα πολλά αυτοκίνητα, ανθρώπους που προσπαθούσαν να αποδράσουν. Ακούγαμε στο ραδιόφωνο τις οδηγίες για εκκένωση. Επικρατούσε χάος».
Οταν είδα το υλικό, έκλαψα. Γύρισα το φιλμ πριν από τρία χρόνια και όλες αυτές οι περιοχές στην Ουκρανία δεν υπάρχουν πια. Είναι το τελευταίο ντοκουμέντο του κόσμου μας όπως τον ζήσαμε.
Στον στρατό
Λίγο καιρό αργότερα, η 35χρονη σκηνοθέτις πήγε στην πρώτη γραμμή να πολεμήσει για την πατρίδα της. «Είχα ήδη βιώσει τον πόλεμο του 2014-2015, τότε που γύρισα το πρώτο μου ντοκιμαντέρ. Γνώριζα πώς είναι να βρίσκεσαι εκεί μπροστά». Η Κοβαλένκο παραδέχεται ότι στην αρχή ήταν λίγο αφελής, πίστευε ότι θα μπορέσουν να νικήσουν τους Ρώσους. Ταυτόχρονα έπρεπε να αποδείξει ότι είναι ισάξια με κάποιον άνδρα στρατιώτη ώστε να κρατήσει όπλο. «Τους δύο πρώτους μήνες ζητούσα περισσότερη σκληρή δουλειά για να δουν όλοι ότι μπορώ να κάνω τα πάντα», θυμάται. «Υπάρχουν ακόμη πατριαρχικές αντιλήψεις, αλλά πλέον οι γυναίκες στον στρατό είναι περισσότερες».
Η ίδια εντάχθηκε στη μονάδα εθελοντών, που σημαίνει ότι δεν είχε κάποιο επίσημο στάτους ούτε πληρωνόταν. «Οταν βομβαρδίστηκε η στρατιωτική μας βάση και πέθαναν φίλοι και συμπολεμιστές, έπρεπε να πάρω μια απόφαση και σε αυτό χρειαζόμουν και τη γνώμη της οικογένειάς μου», λέει. Επέλεξε να συνεχίσει με το ντοκιμαντέρ, καθώς έπρεπε να μεταφέρει ένα μήνυμα στους συμπολίτες της.
Τέσσερις μήνες μετά επέστρεψε στο φιλμ, η διαδικασία του μοντάζ ήταν συναισθηματικά δύσκολη. «Οταν είδα το υλικό, έκλαψα. Γύρισα το φιλμ πριν από τρία χρόνια και όλες αυτές οι περιοχές δεν υπάρχουν πια. Είναι το τελευταίο ντοκουμέντο του κόσμου μας όπως τον ζήσαμε». Αλλά εκείνη όπως και πολλοί Ουκρανοί πολίτες δεν τα παρατούν. «Υπάρχει ακόμη φως μέσα μας. Είναι δύσκολο να κάνεις μακροπρόθεσμα όνειρα, όμως πρέπει να τρέξουμε ένα μαραθώνιο και να μην πεθάνουμε στη μέση».
Το ντοκιμαντέρ «Δεν θα σβήσουμε» («We will not fade away») θα προβληθεί στο 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου «Beyond Borders» (20-27/8).