ΣΠΥΡΟΣ Λ. ΒΡΕΤΤΟΣ
Η ψίχα
και άλλες ασπρόμαυρες ιστορίες
εκδ. Μελάνι, σελ. 145
Το μαλακό, εύπλαστο εσωτερικό του ψωμιού, αυτό που κρύβεται και προφυλάσσεται με τη σκληρή, εξωτερική, ξεροψημένη κόρα. Αυτό που σπάζοντας το καρβέλι φανερώνεται και προκαλεί τα δάχτυλα να φωλιάσουν και να τραβήξουν την απόλαυση. Η ψίχα του ψωμιού. Και οι ψυχές των ανθρώπων. Ακαταστάλακτες, εύπλαστες κι αυτές και μαλακές, αντιφατικές, γεμάτες μυστικά, ορίζουν την πραγματικότητα και πιο πολύ τη μνήμη των ανθρώπων. Αυτές τις ψυχές αποκαλύπτει ο Σπύρος Βρεττός στις έντεκα ιστορίες του, όπου σκέψεις και πράξεις ξεγυμνώνουν το λίγο της ύπαρξης όταν χάνει τα όρια, τον σωτήριο αυτοπεριορισμό.
Ο άνδρας της αδερφής της την περιτριγυρίζει. Δεν ενέδωσε, κι όμως την κατατρύχει η ενοχή και η αγωνία. Πόσα ήξερε η αδελφή της; Πόσα είδε η ίδια της η κόρη; Κι αφού δεν ενέδωσε τελικά τι έμεινε να δει, να μάθει το παιδί; Κι όμως εκείνη τη βασανίζει η τυχόν γνώση, η κατάκριση, χρόνια μετά και μέσα στην άνοιά της αυτό το κρίμα λάμπει στο μυαλό της. Ο νους της δεν μπορεί να ακούσει πια την καθησυχαστική φωνή του παιδιού της.
Απλώνει το χέρι, με την άνεση που του δίνει η θέση του ταμία, κάπως πιο βαθιά στο συρτάρι. Εκμεταλλεύεται ένα ακλόνητο άλλοθι κι αρπάζει την ευκαιρία με ευκολία, με σιγουριά, με αυτοπεποίθηση. Θα κλονιστούν όλα αμέσως μόλις το μέσα του, αυτό που είναι ο ίδιος μέχρι εκείνη τη στιγμή, θα ξεσηκωθεί ελεγκτικό, επικριτικό, γεμάτο αγωνία και μετάνοια.
Ο γιος του άνδρα της
Ενα παιδί. Να είχε ένα παιδί, να το αποκτούσε αμέσως μεγάλο, σαν τον γιο του άνδρα της. Ενα παιδί που θα την έσωζε από τις ακροβασίες του μυαλού της, από την άθλια σχέση με τους γονείς της, από την αδιάφορη σχέση με τον άνδρα της. Ενα παιδί, που θα το αποκτούσε αμέσως μεγάλο. Με τον γιο του άνδρα της.
Τον θαμπώνει και κολακεύεται. Τον φλερτάρει και ξεμωραίνεται. Τον αλαφρώνει από τα μετρητά του και συνέρχεται.
Τον θαμπώνει και κολακεύεται. Τον φλερτάρει και ξεμωραίνεται. Τον αλαφρώνει από τα μετρητά του και συνέρχεται. Και τότε ψάχνει τρόπους να σώσει ό,τι μπορεί. Τα χρήματα, τη σχέση με τη γυναίκα του, την αξιοπρέπειά του όταν μπαίνει στα δικαστήρια, τη μνήμη του χεριού της πάνω στο πόδι του.
Καθώς, από τη θέση του μεσίτη, ξεναγεί τους υποψήφιους αγοραστές στο κτήμα, θα ανακαλύψει έναν νεκρό να τον κοιτάει. Ο κόσμος του εγκλήματος μπορεί και να ήθελε να του φορτώσει τον φόνο. Θα τον σώσει η σκέψη του που μόνο αυτή, κόντρα στον χρόνο, στην αλήθεια, στην πραγματικότητα, δεν σταματά και τον κρύβει από όλους και όλα, σχεδόν και από αυτόν τον ίδιο.
Τον λένε Ισμαήλ, έρχεται κατατρεγμένος κι ανήμπορος, συντετριμμένος, ξένος για όλους και μόνος. Μονάχα για τη μάνα του, μονάχα για τη Χαναάν εκείνος είναι όλοι οι νεκροί της που άφησε, όλοι οι ζωντανοί που θα έρθουν, ο κόσμος της όλος.
Ενας λάκκος ανοιγμένος, έτοιμος, περιμένει να τον γεμίσει ένας νεκρός. Δεν θα είναι για κείνον που θα τον ανακαλύψει μετά τον σεισμό, την κατεβασιά της πλαγιάς που τον πήρε μαζί του. Θα είναι τούτος ο λάκκος μόνο η αφορμή για να δει καθαρά τους ανθρώπους και τι είναι ικανοί να κάνουν. Τους ανθρώπους που γνωρίζει, που μιλάει, αυτούς που νιώθει κοντά του.
Φτιάχνει συνέχεια καινούργια προφίλ με μανία. Υπάρχει στα κοινωνικά δίκτυα με χίλια δυο πρόσωπα, για να παρακολουθεί, να κατασκοπεύει, να εκθέτει, να τρομοκρατεί. Η εμμονή της την απομακρύνει από όλους. Από τον ίδιο της τον γιο που φεύγει. Δεν είναι παράνοια, είναι η απελπισμένη προσπάθειά της να ξεδιαλύνει το οικογενειακό παρελθόν, ανέλπιδα, μάταια.
Μοιράζονται όλη τους τη ζωή μαζί, μοιράζονται και τις δαγκωματιές στο μήλο. Της τάζει πως θα μοιραστούν και μακρινά ταξίδια, τάξιμο που δεν το πιστεύει, νιώθει να της χρωστάει τα λόγια, όχι τις πράξεις. Κι αφήνει το μήλο τελικά για πρώτη φορά με μία και μόνη δαγκωματιά.
Βγάζει τον σκύλο του βόλτα και παρακολουθεί τους καβγάδες του ζευγαριού. Παρακολουθεί και μέσα του να επαναλαμβάνονται οι δικοί του καβγάδες όταν ήταν ζευγάρι. Αποτρέπει την πτώση ενός παιδιού που είναι ο άθλιος εκβιασμός του ενός γονιού στον άλλον, μα νιώθει τη δική του πτώση, εσωτερική, αθόρυβη, σφοδρή.
Φόνος χωρίς φονιά
Ενας φόνος ορφανός. Χωρίς φονιά. Μια κατηγορία, ένα θολωμένο μυαλό, ένα μαχαίρι και ψέματα. Ολα μπερδεύονται για να κρύψουν τον φόνο. Μα μόνο μέχρι να λειτουργήσει η συνείδηση και να βάλει μπροστά την ανάγκη της βούλησης για αλήθεια. Μονάχα αλήθεια.
Ισορροπίες επικίνδυνες ανάμεσα στη λογική, στην αντοχή και στο ξεστράτισμα του μυαλού. Στραβοπατήματα στις συμπεριφορές που φανερώνονται μονάχα για να σιγουρέψουν πόσο αντιφατική, ανερμάτιστη, επικίνδυνη μπορεί να αποδειχθεί η ανθρώπινη φύση. Ο Σπύρος Βρεττός με λιτότητα και ελλειπτικότητα δημιουργεί μικρές ιστορίες που κρύβουν όσα σοβαρά, ανέγγιχτα, ακατέργαστα στοιχειώνουν τους ήρωές του καθώς προσπαθούν να τιθασεύσουν τραύματα, αναμνήσεις, ενοχές και διλήμματα. Ανθρωποι που έχουν τον πόνο μπροστά στα μάτια τους κι όμως αρνούνται να τον αναγνωρίσουν για να μην τον νιώσουν, ενώ προσπαθούν να προστατευθούν από την ευαισθησία και τη σκληρότητα της προσπάθειας για αυτογνωσία. Είναι μονάχα ψίχα, τους λείπει η κόρα.