«Eίναι πρωτοφανές ότι οι δράστες της κλοπής εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν. Η αστυνομία τούς πρόλαβε μόλις είχαν φορτώσει τα αποκομμένα τμήματα του γλυπτού στο αυτοκίνητο και ετοιμάζονταν να φύγουν», λέει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Λουκόπουλος.
Μιλήσαμε με τον κ. Λουκόπουλο με αφορμή την απόπειρα κλοπής και τον βανδαλισμό που υπέστη το έργο «Σήματα δομών» του γλύπτη και πατέρα του Κλέαρχου Λουκόπουλου στο κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για μία αφηρημένη γλυπτική σύνθεση γεωμετρικών μορφών από ορείχαλκο. Ο γλύπτης τοποθέτησε τους γεωμετρικούς όγκους τον έναν πάνω στον άλλο, δημιουργώντας έτσι ένα έργο που θυμίζει τη σηματοδότηση δρόμων και οδών.
Το γλυπτό τοποθετήθηκε στην πλατεία Βραζιλίας (οδός Μιχαλακοπούλου) το 1995, ενώ ο καλλιτέχνης βρισκόταν ακόμη εν ζωή, και είχε ύψος πάνω από 2 μέτρα και αναλόγως μεγάλο βάρος. Τα «Σήματα» δέχτηκαν επίθεση πριν από λίγες ημέρες, νωρίς το πρωί της 8ης Αυγούστου, από άτομα που σύμφωνα με πληροφορίες εμπλέκονται σε οργανωμένο δίκτυο εμπορίας μετάλλων (σκραπ).
«Οι δράστες της κλοπής μάλλον χρησιμοποίησαν τροχό», μας εξηγεί η ιστορικός τέχνης, προϊσταμένη του Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δήμου Αθηναίων Ζέτα Αντωνοπούλου, «και βρήκαν τα σημεία που το έργο “πονάει”, δηλαδή είναι ευάλωτο. Ετσι κατάφεραν να κόψουν τους τετραγωνισμένους όγκους που ήταν “χτισμένοι” ο ένας πάνω στον άλλο στις ενώσεις τους».
Το ευτύχημα ήταν ότι μια περαστική αντιλήφθηκε τι συνέβαινε και τηλεφώνησε στην αστυνομία που αντέδρασε γρήγορα. Ομως η ζημιά στα «Σήματα» είχε γίνει, ζημιά που αποκαθίσταται δύσκολα, έχει κόστος και είναι χρονοβόρος μολονότι πραγματοποιείται στα εργαστήρια συντήρησης του Δήμου Αθηναίων από εξειδικευμένους συντηρητές του τμήματος, όπως εξηγεί η κ. Αντωνοπούλου. «Είτε συντηρηθεί και τα αποκομμένα τμήματα επανενωθούν, είτε γίνει χύτευση εκ νέου, η εργασία προϋποθέτει να προχωρήσουμε με μεγάλη προσοχή στην αποκατάσταση με γνώμονα το πρωτότυπο έργο», τονίζει η ίδια.
«Συχνότερα πλήττονται οι προτομές αλλά ακόμη και οι μπρούντζινες πινακίδες», λέει η ιστορικός τέχνης Ζέτα Αντωνοπούλου.
Τι έχει μείνει τώρα στην κεντρική, «ζωντανή» πλατεία Βραζιλίας, που βρίσκεται στην αρχή των Ιλισίων, πίσω από τα νοσοκομεία Αρεταίειο και Αιγινήτειο; Τα υπολείμματα ενός έργου, το οποίο αγοράστηκε από την πολιτεία για να εγκατασταθεί σε δημόσιο χώρο τιμώντας έναν καλλιτέχνη που ανήκει στους πρωτοπόρους της αφηρημένης γλυπτικής στην Ελλάδα. Εγκαταλείποντας το μάρμαρο και την πέτρα ο Κλέαρχος Λουκόπουλος στράφηκε στο μέταλλο κατά τη δεκαετία του 1950, δημιουργώντας συνθέσεις από σφυρήλατους πολυεδρικούς όγκους που παραπέμπουν στη μυκηναϊκή τοιχοδομία. Μετά το 1970 τα έργα του, βασισμένα σε ποικίλους συνδυασμούς γεωμετρικών όγκων, απέκτησαν κονστρουκτιβιστικό χαρακτήρα, και αναπτύσσονται ρυθμικά, κατακόρυφα ή οριζόντια στον χώρο. Επίσης, στο πλαίσιο της ευρύτερης καλλιτεχνικής του δραστηριότητας ο γλύπτης συνεργάστηκε με αρχιτέκτονες, φιλοτεχνώντας συνθέσεις για καταστήματα και ξενοδοχεία του ΕΟΤ. Κατά τη δεκαετία του ’60 συνεργάστηκε στενά με τον αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη, δημιουργώντας μια σειρά μνημειακών συνθέσεων.
Διαρκώς κρούσματα
Δυστυχώς δεν είναι πρωτοφανής η απόπειρα αυτής της κλοπής και δεν συμβαίνει μόνον στην Αθήνα, αλλά σε ολόκληρη τη χώρα. Μάλιστα τις περισσότερες φορές οι δράστες καταφέρνουν με επιτυχία να κλέψουν τα έργα και να τα δώσουν για λιώσιμο εισπράττοντας υψηλό αντίτιμο ανά κιλό μετάλλου. «Εχουμε διαρκώς κρούσματα», λέει η ιστορικός τέχνης. «Συχνότερα πλήττονται οι προτομές αλλά ακόμη και οι μπρούντζινες πινακίδες που βρίσκονται τοποθετημένες στη βάση, με τον τίτλο του έργου και το όνομα του δημιουργού αφαιρούνται. Οι πρώτες επιθέσεις σε μπρούντζινα έργα που βρίσκονται στον δημόσιο χώρο έγιναν το 2012, ενώ από το 2016 συμβαίνουν πιο συχνά και έχουν ενταθεί σημαντικά τον τελευταίο χρόνο».
Για το θράσος των δραστών αρκεί να θυμηθούμε την περυσινή κλοπή της προτομής του Καρόλου Κουν από τη στοά του Θεάτρου Τέχνης, η οποία ποτέ δεν βρέθηκε. Το πάρκο γύρω από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων έχει «χτυπηθεί» επανειλημμένα κι αποψιλώθηκε από τις προτομές του. Επίσης εκλάπη το έργο σε σχήμα ανοιχτού χάλκινου βιβλίου που βρισκόταν στη γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος. Τοποθετήθηκε στις 27 Απριλίου 1980, επέτειο της εισόδου των ναζί στην Αθήνα από την κίνηση «Ενωμένη Εθνική Αντίσταση 1941-44», στην οποία συμμετείχαν πολλά από τα μέλη της ΠΕΑΝ που επέζησαν. Κι αυτά είναι μόνον λίγα από τα περιστατικά.
Τι κάνει ο Δήμος Αθηναίων γι’ αυτό; Οπως μας εξηγεί η κ. Αντωνοπούλου, γίνεται καταγγελία στην αστυνομία η οποία πλέον διαθέτει έναν σοβαρό όγκο αντίστοιχων αναφορών. Μια άλλη πρωτοβουλία, η οποία όμως αφορά περισσότερο τον βανδαλισμό μαρμάρινων γλυπτών, είναι η δημιουργία εκπαιδευτικού προγράμματος στα σχολεία για την ευαισθητοποίηση της νεολαίας. Από την πλευρά του ο κ. Λουκόπουλος με την ιδιότητα του αρχιτέκτονα προτείνει τον 24ωρο φωτισμό των έργων ώστε να είναι ορατά συνεχώς και να μην καλύπτονται από τις φυλλωσιές των δέντρων για να προσφέρεται κάλυψη στους δράστες.
