Κώστας Μ. Σταματόπουλος
Σπίτια και Ανθρωποι
εκδ. Καπόν, σελ. 239
Για να προσεγγίσει κανείς πληρέστερα το έργο του Κώστα Σταματόπουλου, θα πρέπει ενδεχομένως να σκύψει πάνω από τις ιδιωτικές χαρτογραφήσεις του, αυτές που κάποια στιγμή στον χρόνο γίνονται δημόσιες, και υιοθετούν τον χαρακτήρα του κοινού κτήματος. Ο Κώστας Σταματόπουλος είναι ο ίδιος ένα σύμπαν περίπλοκο και ενίοτε απροσπέλαστο, καθώς η πυκνότητα των δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων του, τον παραδίδουν στη δημόσια ζωή ως μία διαρκή μεταβλητή. Συλλαμβάνει τη δική του οντότητα, τον εαυτό του, ως υλικό της Ιστορίας. Δεν έχει καμία αναστολή στο να παραδώσει τον εαυτό του και τη δική του βιωματική πορεία προς την αυτοπραγμάτωση σε μία νέα θεώρηση αυτής της διαδρομής, απελευθερωμένης πλέον από τον εναγκαλισμό της ιδιωτικής προστασίας.
Το βιβλίο «Σπίτια και Ανθρωποι» είναι ένα τέτοιο βήμα απογαλακτισμού. Και ο απογαλακτισμός συντελείται με τη μέθοδο της πυκνής αναδίφησης, της μέχρις εξαντλήσεως αναμόχλευσης του γενετικού υλικού της μνήμης. Ο Κώστας Σταματόπουλος παραδίδει «Σπίτια και Ανθρώπους» ως περάσματα στη χώρα εκείνη όπου η μικροϊστορία συνορεύει και διαπλέκεται με τους μεγάλους πυλώνες της δημόσιας ιστορίας. Η πλατιά αφήγηση ορίζεται από μυριάδες μικροθραύσματα, τα οποία, στην προκειμένη περίπτωση, ο συγγραφέας απομονώνει για να δει εξ αποστάσεως την υπεραξία τους, για να νιώσει το ειδικό βάρος τους και ενδεχομένως για να ορίσει εκείνος τους όρους και τις συνθήκες του αποχωρισμού. Οπως υποδηλώνει ο τίτλος, το νέο του βιβλίο ορίζει τις μυλόπετρες μιας προσωπικής και εσωτερικής γεωγραφίας.
Αυτό το βιβλίο ατμόσφαιρας, αυτογνωσίας και σύμμειξης ιδιωτικού και δημόσιου, μεταβάλλεται εξελικτικά σε μία παρακαταθήκη για έναν κόσμο που γλιστράει, αν δεν έχει ήδη καταφύγει σε μια κατάσταση όπου η ζώσα μνήμη συντηρεί με κόπο ακόμη τους βωμούς της.
Αφέθηκα σε αυτές τις διαδρομές που τυλίγουν και ενώνουν τα σπίτια στην Πάτμο, στην Πρέβεζα, στην Αθήνα, στο Φάληρο, στη Θεσσαλονίκη, στη Γαλλία. Είναι ένας τρόπος να ορίσει κανείς έναν αστικό κόσμο μέσα από τη διαδικασία της ενηλικίωσης, των οικογενειακών διαδρομών και μετακομίσεων, της αρχιτεκτονικής και της αναπαράστασης των κατόψεων και των εσωτερικών διαρρυθμίσεων όλων αυτών των σπιτιών, της συνομιλίας με τη φύση, τα δέντρα και τα ζώα, του μικρόκοσμου και του μεγάκοσμου που εναλλάξ ξετυλίγονται σαν κορδέλες για να τυλίξουν τα σπίτια αυτά.
Σε κάποιες περιπτώσεις όπως στην περίπτωση της οδού Βουλής, η αφήγηση καθίσταται ιδιαιτέρως πολύτιμη καθώς μας επιτρέπει να δούμε και να συναισθανθούμε τη στρωματογραφία της αστικής ζωής της Αθήνας. Βλέπουμε την καθημερινότητα ενός αρχοντόσπιτου, τον κήπο του, τις κάμαρες, τη λάτρα του και φυσικά τους ανθρώπους του. Οι στρώσεις του χρόνου, οι γενιές των ανθρώπων, η μεταπολεμική πολυκατοικία στη θέση του παλιού σπιτιού, που έκλεισε πλέον μέσα στα διαμερίσματα τις ιστορίες του παλιού εκείνου καιρού.
Μετά τη «Μικρασιατική πλευρά μου» (2018), ο Κώστας Σταματόπουλος συνεχίζει την προσωπική ανασκαφή και σταδιακά ορίζει ένα μεγάλο ανάπτυγμα πολιτισμικής γεωγραφίας, που εκτείνεται σε όλα τα ορόσημα, προφανή και αφανή, του ευρύτερου ελληνισμού.
Και οι Ανθρωποι μετά τα Σπίτια, είναι άνθρωποι ζωντανεμένοι σε προσωπογραφίες συχνά σπαρακτικές, άλλοτε ιμπρεσιονιστικές και άλλοτε εξονυχιστικές, αλλά τις περισσότερες φορές απόπειρες διαλόγου, απολογίας, αναστοχασμού και αποτίμησης.
Το πορτρέτο της μητέρας έχει ιδιαίτερη αξία. Στο πρόσωπό της συναιρείται η ιερότητα αυτής της σχέσης, αλλά είναι ο τρόπος που ο ώριμος πλέον γιος αναστοχάζεται τη διαδρομή και αποπειράται να την ανασυνθέσει, να την καταλάβει, να τη σταθμίσει και εντέλει να την αφήσει σαν ένα αγριολούλουδο στο λιβάδι της μνήμης. Ο Κώστας Σταματόπουλος μας έδωσε ένα βαθιά προσωπικό βιβλίο, που παραδόξως γίνεται δικό μας, γίνεται κτήμα μας, γίνεται κομμάτι κληρονομιάς, υλικής και άυλης.