«Αυτό που θέλω είναι το κοινό να ταξιδέψει μακριά, σαν να πηγαίνει τροπικό ταξίδι μέσα σε έναν φανταστικό κόσμο», μας λέει η εικαστικός Ιωάννα Πανταζοπούλου για την εγκατάσταση που ετοιμάζει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο πλαίσιο του προγράμματος «The Artist on the Composer».
Τους τελευταίους έξι μήνες η κ. Πανταζοπούλου άφησε το σπίτι και το εργαστήριό της στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και επέστρεψε στην Αθήνα για να δημιουργήσει ένα έργο που διερευνά τη σχέση των εικαστικών τεχνών με την κλασική μουσική, μια πρωτοβουλία του Οργανισμού ΝΕΟΝ και της ΕΛΣ. Η εγκατάσταση «A Summer Evening» θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Λυρικής, και από όσα η εικαστικός περιγράφει μοιάζει σαν να ετοιμάζει ένα παραμυθένιο τοπίο που αντικατοπτρίζει μια φαντασμαγορική πραγματικότητα. Είναι παράδεισος ή δυστοπία;
Οι όψεις
«Υπάρχουν πολλές όψεις του έργου που μπορεί να δει κανείς», σχολιάζει η εικαστικός, «και από όποιο σημείο της αίθουσας βρίσκεται, θα παρουσιαστεί μπροστά του μια διαφορετική πραγματικότητα». Οπως συμβαίνει στη δουλειά της την οποία γνωρίσαμε από την έκθεση του ΝΕΟΝ «Η υπέρβαση της άβυσσος» (2016), με τις εντυπωσιακές αιωρούμενες καρέκλες και τα πολλά projects που πλέον υλοποιεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συγκεκριμένη εγκατάσταση έχει ελαφρότητα και χιούμορ, είναι πληθωρική και θυμίζει παιδικό παιχνίδι την ίδια στιγμή που σχολιάζει με τον τρόπο της τη σύγχρονη ζωή και την κουλτούρα της. Την κεντρική σκηνή της ΕΛΣ θα καταλάβουν 135 γλυπτά, 103 από τα οποία είναι καρύδες. Για την ακρίβεια είναι οι καρύδες που ονομάζονται Coco de Mer, οι οποίες προέρχονται από ένα σπάνιο είδος φοίνικα που φύεται στο αρχιπέλαγος των Σεϋχελλών, στον Ινδικό Ωκεανό.
«Ολη μέρα κατασκεύαζα τεχνητά δέντρα – το βράδυ έβλεπα από την εθνική οδό το δάσος της Πάρνηθας να καίγεται. Με τον αέρα ένα δέντρο ξεριζώθηκε, έπεσε και πλάκωσε το σπίτι μου. Η σύνδεση με το παρόν είναι αναπόφευκτη», λέει στην «Κ».
Η Ιωάννα Πανταζοπούλου ξέρει τις Σεϋχέλλες. Το τροπικό νησί είναι βγαλμένο από τις παιδικές αναμνήσεις της όταν επισκεπτόταν τον πατέρα της, ο οποίος διετέλεσε γενικός πρόξενος της Ελλάδας. Γύρω από αυτόν τον τεράστιο φοίνικα και τον παράξενο υπερμεγέθη καρπό του, που μοιάζει εκπληκτικά με ανθρώπινα γεννητικά όργανα, έχουν πλεχτεί διάφοροι μύθοι που μετατρέπουν το φυτό σε αυτό ακριβώς που η εικαστικός αναζητάει με το έργο της: μορφοποιημένα αινίγματα που απηχούν τις αλλόκοτες συνδέσεις του τώρα με το παρελθόν. Αν και συνδέεται με την παιδική ηλικία της δημιουργού, το έργο δεν έχει τίποτε το νοσταλγικό ή το λυρικό. Τα γλυπτά είναι κατασκευασμένα από μια μείξη οργανικών υλικών με συνθετικά: 4.000 κουκουνάρια, πάνω από 250.000 μικρά κρύσταλλα, φλοιός φοίνικα και ξεροί θάμνοι συνυπάρχουν με σίδερο, πλαστικό και φελιζόλ. Η σύνθεση και η επεξεργασία που έχουν υποστεί από την καλλιτέχνιδα τα κάνει να μοιάζουν τόσο μεταξύ τους, ώστε το φυσικό στοιχείο συγχέεται ηθελημένα στο μάτι μας με το βιομηχανικό. Δεμένη απόλυτα με τη μουσική, η εγκατάσταση εξαφανίζεται και επανεμφανίζεται σε μια σχολαστικά χορογραφημένη σκηνική αλληλουχία, με τη ζωντανή εκτέλεση του 36λεπτου μουσικού έργου του σύγχρονου Αμερικανού συνθέτη Τζορτζ Κραμπ «Music for a Summer Evening» (Makrokosmos III), από τέσσερις μουσικούς σε δύο ενισχυμένα πιάνα και κρουστά.
Βλέποντας τις φωτογραφίες που παρουσιάζουν λεπτομέρειες του έργου –το στήσιμο δεν έχει ολοκληρωθεί– και μιλώντας με την Ιωάννα Πανταζοπούλου που συχνά βάζει στον λόγο της τη λέξη «όνειρο» –όνειρο ήταν για εκείνη η εγκατάστασή της στη Νέα Υόρκη, όνειρο και η δημιουργία στην Ελλάδα μιας τόσο μεγάλης γλυπτικής εγκατάστασης και μάλιστα μετά μουσικής– αναρωτιέμαι μήπως πιστεύει ότι αυτό το υποθαλάσσιο δάσος των Coco de Mer, που η φαντασία των ντόπιων στις Σεϋχέλλες είχε τοποθετήσει στο βάθος του Ινδικού, όντως υπάρχει.
Προσπαθώντας να επανασυνδεθούμε με την πραγματικότητα, τη ρωτώ εάν τα τόσα δέντρα που θα δούμε επί σκηνής μεταφέρουν και κάποιο οικολογικό σχόλιο. «Ολη μέρα τις τελευταίες εβδομάδες κατασκεύαζα τεχνητά δέντρα», απαντάει. «Και το βράδυ επιστρέφοντας στο σπίτι μου έβλεπα από την εθνική οδό το δάσος της Πάρνηθας να καίγεται. Και με τις πλημμύρες και τον αέρα, ένα δέντρο ξεριζώθηκε, έπεσε και πλάκωσε το σπίτι μου. Η σύνδεση με το παρόν είναι αναπόφευκτη».
«A Summer Evening», 22 με 24/9. Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ.