Διασχίζοντας τους ευρύχωρους διαδρόμους του Ζαππείου Μεγάρου που φιλοξενεί την Art Athina 2023 –λευκοί φρεσκοβαμμένοι τοίχοι, δυνατά, κάπως «σκληρά» φώτα και μια αίσθηση καθαριότητας και τάξης–, η πρώτη σκέψη είναι πόσος δρόμος διανύθηκε στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Από την πρώτη Art Athina που φιλοξενήθηκε στο εκθεσιακό κέντρο της Κηφισίας με δωρεάν παραχώρηση του χώρου από τον συλλέκτη Δημήτρη Ιωαννίδη μέχρι την υποδοχή της φετινής, 30ής διοργάνωσης σε ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της πρωτεύουσας υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας δεν έχει μεσολαβήσει μόνον πολύς χρόνος αλλά και μια σημαντική αλλαγή της στάσης μας απέναντι στην τέχνη.
Οι εκθέσεις τέχνης (foire, ή art fair) συνδέουν μεταξύ τους αγοραστές, γκαλερί, εμπόρους και φιλότεχνο κοινό. Αλλά κάνουν περισσότερα από το να πουλούν απλώς τέχνη. Ενώνοντας όλους τους παραπάνω με ανεξάρτητους καλλιτέχνες και επιμελητές, οι φουάρ αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο του οικοσυστήματος της σύγχρονης τέχνης, προσφέροντας μια πιο πλήρη αίσθηση του τι συμβαίνει στην αγορά ενώ παράλληλα καλλιεργούν τον πολιτιστικό διάλογο. Στις σημαντικότερες φουάρ ανά τον κόσμο το πολιτικό σχόλιο, η ανατροπή, η προσπάθεια της τέχνης να «ενοχλήσει» το «εφησυχασμένο» κοινό έχει μετατραπεί σε μια ελκυστική γιορτή. Οι εκθέσεις αποτελούν την κατάλληλη στιγμή για να συναντηθεί ο κόσμος της τέχνης, να ψάξουν και να πουλήσουν έργα τέχνης – συχνά σε πολύ πλούσιους ανθρώπους. Τι από αυτά είδαμε φέτος στο Ζάππειο;
To 1993, στην αρχή του θεσμού της Art Athina, 17 πρωτοπόροι γκαλερίστες με ηρωισμό και ενθουσιασμό, προσπαθούσαν να εξηγήσουν στο ευρύ ελληνικό κοινό πως η τέχνη δεν έχει μόνον διακοσμητικό χαρακτήρα. Στην Art Athina πλέον συμμετέχουν 67 χώροι τέχνης από την Ελλάδα και εννέα χώρες του εξωτερικού. Καθώς βαδίζουμε δίπλα στα περίπτερα που μόλις έχουν ολοκληρώσει το στήσιμό τους και ετοιμάζονται για τα βραδινά εγκαίνια ξέρουμε ήδη ποιοι χώροι θα είναι οι πιο φωτογραφημένοι, συνεπώς οι δημοφιλέστεροι στον μέσο επισκέπτη. Εκείνοι που δημιουργούν τα καλύτερα φόντο για τις σέλφι, οι οποίες ταχύτατα αναρτώνται στο Διαδίκτυο. Αυτό σημαίνει έργα με πολύ χρώμα, μεγάλες χιουμοριστικές συνθέσεις, και μια αίσθηση οικειότητας σαν εκείνη που γλυκά και επιτυχημένα δημιουργεί για παράδειγμα το περίπτερο της Rebecca Camhi Gallery χάρη στα ωραία κιλίμια του πατώματος.
«Η Art Athina είναι μια φουάρ με ιδιαιτερότητα, “παιδί” του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αιθουσών Τέχνης (ΠΣΑΤ)», λέει στην «Κ» η γκαλερίστα Γιάννα Γραμματοπούλου, πρόεδρος του συλλόγου. Είναι εύλογο λοιπόν ότι μαζί με την προσπάθεια να εξελιχθεί ο ιστορικός θεσμός –πράγμα που συμβαίνει– πρέπει παράλληλα να φροντίζει για την εκπροσώπηση των μελών του συλλόγου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια έκθεση δύο ταχυτήτων. Από τη μια μεριά με χαρά ξαναβλέπουμε στην Art Athina διεθνείς γκαλερί όπως την Xippas που απουσίαζαν από τη διοργάνωση 20 χρόνια, αλλά και έργα καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, με χαρακτήρα και διεθνή εμβέλεια να εκπροσωπούνται από ελληνικούς χώρους τέχνης. Από την άλλη μια ομάδα γκαλερί χωρίς συγκεκριμένο καλλιτεχνικό στίγμα συνωστίζεται στο βάθος του μεγάλου κτιρίου του Ζαππείου μπερδεύοντας την εικόνα.
Ξαναβλέπουμε διεθνείς γκαλερί που απουσίαζαν από τη διοργάνωση 20 χρόνια, αλλά και έργα καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, με χαρακτήρα και διεθνή εμβέλεια.
Τι μήνυμα θα πάρει ο επισκέπτης της 30ής Art Athina για το εικαστικό τοπίο της χώρας; Η Αθήνα διαθέτει εγχώριες δυνάμεις που μπορούν να σταθούν διεθνώς, καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν όλα τα μέσα –και πολλή ζωγραφική– για να εκφράσουν τις αναζητήσεις τους, ενώ παράλληλα η πόλη προσελκύει αγοραστές με υψηλό βαλάντιο που είναι σε θέση να αποκτήσουν κάποια εξαιρετικά έργα – αναφέρουμε ελάχιστα από τα εξαιρετικά εκθέματα όπως τα γλυπτά του Λάππα, τα επιτοίχια της Chryssa, τη στοχαστική δουλειά του Κύριλλου Σαρρή, τη ζωγραφική της Λήδας Παπακωνσταντίνου που έργα της θα δούμε στην αναδρομική έκθεση που ετοιμάζεται στο ΕΜΣΤ.
Εχει έρθει η ώρα ο θεσμός να περάσει στη νέα του φάση, αυτή της ωριμότητας. Εχοντας κατοχυρώσει τη θέση της ως η μεγαλύτερη εικαστική διοργάνωση της χώρας, είναι καλό να διασαφηνίσει το καλλιτεχνικό της στίγμα.
Art Athina, Ζάππειο Μέγαρο, έως 17 Σεπτεμβρίου.