Τη θετική γνωμοδότησή του για τις μελέτες συντήρησης και αποκατάστασης του καλλιτεχνικού διακόσμου και των αρχιτεκτονικών στοιχείων του ιστορικού τεμένους Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο έδωσε χθες ομόφωνα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Διαπιστώθηκε μεταξύ άλλων ότι ο τοιχογραφικός διάκοσμος του τεμένους, που διακρίνεται σε τέσσερις ζωγραφικές φάσεις με την πρώτη να χρονολογείται το 1422 (δύο χρόνια μετά τα εγκαίνια του μνημείου), έχει υποστεί ρηγματώσεις, αποκολλήσεις, αλλά και επικαθίσεις ρύπων και χωμάτινων υλικών, καθώς μετά την απώλεια της στέγης του, το μνημείο εκτέθηκε και στα καιρικά φαινόμενα.
Σύμφωνα με την εισήγηση, οι τοιχογραφίες του τεμένους Βαγιαζήτ, όπως εκείνη που απεικονίζει την «Πύλη του Ζαχαρία» (προφήτης του θεού κατά το Ισλάμ), θα χρειαστούν ορισμένα πρώτα σωστικά μέτρα. Μετά την εξασφάλιση ελεγχόμενων περιβαλλοντικών συνθηκών, θα υλοποιηθούν συστηματικές εργασίες, όπως στερέωση των ζωγραφικών στρωμάτων, καθαρισμός τους, σφράγιση των ρωγμών, αλλά και αισθητική αποκατάσταση. Η μόνη «βαριά» επέμβαση θα είναι η απομάκρυνση τεσσάρων τοιχογραφιών από την ανώτερη ζώνη της τοιχοδομής, καθώς εκεί προβλέπεται η αγκύρωση της αποκατεστημένης στέγης του μνημείου.
Οσον αφορά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του τεμένους, θα παγιωθεί μια αποκόλληση που έχει υποστεί το mihrab (η ημικυκλική εσοχή που δείχνει την κατεύθυνση προς τη Μέκκα), ενώ η ετοιμορροπία εκείνου του σημείου θα αντιμετωπιστεί με πλήρωση του κενού και σφράγιση. Με δεδομένη την ιστορική σημασία του τεμένους, η συγκεκριμένη επιλογή συντήρησης σχολιάστηκε στη σχετική συζήτηση του ΚΑΣ, ωστόσο διευκρινίστηκε ότι είναι τεχνικά τεκμηριωμένη, χωρίς να αποκλείεται και η αναζήτηση επιπλέον λύσεων.
Μεταξύ άλλων, ειδικές τεχνικές θα εφαρμοστούν και στους τέσσερις πεσσούς του τεμένους Βαγιαζήτ και συγκεκριμένα στις κατακερματισμένες και αποφλοιωμένες βάσεις τους, ενώ στα εναπομείναντα ξύλινα στοιχεία του μνημείου (το παλαιότερο από τα οποία διαπιστώθηκε, με τη μέθοδο της δενδροχρονολόγησης, ότι έχει χρονολογία κοπής το 1418) θα πραγματοποιηθούν εργασίες εξυγίανσης, απεντόμωσης κ.ά. Τα γύψινα και μεταλλικά στοιχεία του τεμένους, καθώς και τα δάπεδά του, θα συντηρηθούν επίσης, ενώ στον λίθινο διάκοσμο θα γίνουν στερεώσεις επιφανειών, απομακρύνσεις ρύπων και γκράφιτι, αισθητική αποκατάσταση κ.ά.
Τα προτεινόμενα μέτρα που κλείνουν τον κύκλο των μελετών για τη συνολική αποκατάσταση του τεμένους, θα υλοποιηθούν με αυτεπιστασία από την αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού και έχουν σχεδιαστεί σε συνεργασία με το ερευνητικό πρόγραμμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που τεκμηρίωσε την αρχιτεκτονική και στατική αποκατάσταση του μνημείου και της εμβληματικής ξύλινης στέγης του, η οποία καταστράφηκε ολοσχερώς στην πυρκαγιά του 2017. Η αρχιτεκτονική αποκατάσταση του μνημείου και της στέγης βρίσκονται στη φάση ανάδειξης του αναδόχου, ενώ το συνολικό έργο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης με προϋπολογισμό 10.500.000 ευρώ και ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025. Ειδικότερα, η μελέτη που εκπόνησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Εβρου για τη συντήρηση και αποκατάσταση του διακόσμου και των αρχιτεκτονικών στοιχείων του τεμένους, βασίστηκε στην εφαρμογή μη καταστρεπτικών διαγνωστικών μεθόδων, για την εξαγωγή όσο το δυνατόν ασφαλέστερων συμπερασμάτων σχετικά με τις φθορές και την κατάσταση διατήρησης του μνημείου.