Η Σλοβενία, τιμώμενη χώρα στην 75η Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, επέλεξε για την τελετή έναρξης της περασμένης Τρίτης να την εκπροσωπήσει ένας διανοούμενος που είναι γνωστό ότι τολμάει να προκαλεί με τις απόψεις του. Πραγματικά, ο 74χρονος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ στη ομιλία του δεν διέψευσε τη φήμη του. «Ησυχάστε με τα χειροκροτήματα, γιατί μάλλον δεν θα υπάρξει κανένα στο τέλος της ομιλίας μου», προειδοποίησε το ακροατήριο μόλις έλαβε θέση μπροστά στο αναλόγιο. «Τα βιβλία είναι απαραίτητα σήμερα περισσότερο από ποτέ. Χωρίς αυτά, δεν υπάρχει λύση στον τρομακτικό πόλεμο στη Γάζα», σχολίασε, και οι υπόλοιπες παρατηρήσεις του ήταν λιγότερο συναινετικές. Υπενθυμίζοντας τις πρόσφατες αυταρχικές υπερβολές της ισραηλινής κυβέρνησης, τις οποίες κατήγγειλε μετά τις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2022 μέρος του πληθυσμού και της λογοτεχνικής κοινότητας, ο Ζίζεκ τόνισε ότι ανησυχεί για το πνεύμα της «εθνικής ενότητας» που επικρατεί τώρα στο Ισραήλ, γεγονός που θα δικαιολογούσε μια μιλιταριστική πολιτική.
«Μερικοί λένε ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν το δικαίωμα να είναι αντισημίτες, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονται, και άλλοι ότι οι Ισραηλινοί μπορούν να είναι βίαιοι, δεδομένου του Ολοκαυτώματος. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε το σκεπτικό και στις δύο περιπτώσεις: την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων και την καταπολέμηση του αντισημιτισμού», υπογράμμισε, και κάπου σε αυτό το σημείο έγινε η πρώτη διακοπή του ομιλητή από κάποιον ακροατή.
«Χαίρομαι που ακούσαμε την ομιλία μέχρι το τέλος, μολονότι μπορεί να μη μας αρέσει. Ακόμη κι αν την καταδικάζουμε, είναι σημαντικό να ακούμε ο ένας τον άλλον», είπε ο διευθυντής της διοργάνωσης, Γιούργκεν Μπος, που πήρε αυθόρμητα τον λόγο μετά την ομιλία του Ζίζεκ, απευθυνόμενος στο κοινό του συνεδριακού κέντρου της Φρανκφούρτης. Με αυτό τον τρόπο εξέφρασε και επισήμως τις αντιρρήσεις του για τις θέσεις Ζίζεκ και συνέχισε: «Είμαστε άνθρωποι και σκεφτόμαστε με ανθρώπινους όρους από την πλευρά του Ισραήλ και από την πλευρά της Παλαιστίνης. Και είναι σημαντικό για μένα να καταλάβω ότι όλοι συμφωνούμε στην καταδίκη της απανθρωπιάς, στην καταδίκη του τρόμου».
Η θανατηφόρος ένοπλη επανέναρξη της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης προφανώς βρίσκεται στο επίκεντρο της φετινής Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης (18- 22/10). Πριν ακόμη ξεκινήσει η διοργάνωση, που για την επετειακή χρονιά της προετοίμασε ένα πρόγραμμα πολιτιστικών και πολιτικών εκδηλώσεων υψηλού προφίλ –ακόμη και ένα forum φόρουμ για τη λογοτεχνία και τον κοινωνικό διάλογο–, έπεσε η πρώτη σκιά στη γιορτή. Η βράβευση της Παλαιστίνιας συγγραφέως Αντάνια Σίμπλι για το μυθιστόρημά της «Un détail mineur» (μετάφραση Στεφάν Ντιζόλ, Actes Sud) μετατέθηκε για το αόριστο μέλλον από τον γερμανικό οργανισμό Litprom, που προωθεί την αραβική, αφρικανική, ασιατική και λατινοαμερικανική λογοτεχνία.
Η αναβολή της τελετής αποτέλεσε, ωστόσο, αντικείμενο σφοδρής κριτικής. Ξεκινώντας από τα κοινωνικά δίκτυα, επεκτάθηκε στον λογοτεχνικό χώρο με μια επιστολή διαμαρτυρίας που υπέγραψαν εκατοντάδες συγγραφείς από όλο τον κόσμο, ανάμεσά τους η Ανί Ερνό, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα και η Ολγκα Τοκάρτσουκ.