DOUGLAS STEWART
Ο νεαρός Μάνγκο
μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος
εκδ. Μεταίχμιο, 2023, σελ. 432
«Eνα από τα πράγματα για τα οποία μετανιώνω περισσότερο είναι ότι, επειδή μεγάλωσα μέσα στη φτώχεια, έπρεπε να ανέλθω στη μεσαία τάξη, ώστε στη συνέχεια να επιστρέψω και να διηγηθώ τις ιστορίες της εργατικής τάξης». Αυτή η δήλωση του βραβευμένου με Booker το 2020 για το πρώτο του μυθιστόρημα «Σάγκι Μπέιν» Ντάγκλας Στιούαρτ συνοψίζει όλη τη ζωή και το συγγραφικό DNA του με τη σκληρή αμεσότητα, τον πόνο και την ενοχή που συναντά κανείς τόσο στο ντεμπούτο όσο και στο δεύτερο μυθιστόρημά του, «Ο νεαρός Μάνγκο».
Ο Στιούαρτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γλασκώβη στα μέσα της δεκαετίας του 1970, την εποχή που οι πολιτικές της Μάργκαρετ Θάτσερ συνέτριψαν την εργατική τάξη, οδηγώντας τη στην ανεργία και, συνεπακόλουθα, στη βία, στον αλκοολισμό και στις ουσίες. Αυτό είναι ουσιαστικά το σκηνικό και των δύο μυθιστορημάτων του Ντάγκλας Στιούαρτ, ενώ η πλοκή στήνεται σε σπιτικά και γύρω από οικογενειακές σχέσεις όπου κυριαρχούν η φτώχεια, η βία, η εγκατάλειψη, οι προβληματικοί δεσμοί, η γονεϊκή αμέλεια, αλλά και η αγάπη και η φροντίδα, η δύναμη της θέλησης και η διάθεση για αντίσταση και αγώνα, συχνά απελπισμένο, αλλά συγκινητικά αληθινό.
Η ζωή του συγγραφέα υπήρξε αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τους μυθιστορηματικούς του χαρακτήρες. Ο πατέρας του εγκατέλειψε τα τρία αδέλφια του, τον ίδιο και τη μητέρα τους, που παραδόθηκε στον αλκοολισμό και στα ναρκωτικά, από τα οποία και πέθανε όταν ο συγγραφέας ήταν μόλις 16 ετών. Αφού έμεινε για ένα χρόνο με τον μεγαλύτερο αδελφό του, μετακόμισε σε οικοτροφείο. Κατόρθωσε να λάβει πτυχίο από το Κολέγιο Υφασμάτων (το σημερινό Πανεπιστήμιο Χέριοτ Βατ του Εδιμβούργου) και μεταπτυχιακό από το Βασιλικό Κολέγιο Καλών Τεχνών του Λονδίνου. Στα 24 του μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη, ξεκίνησε καριέρα στη βιομηχανία της μόδας και συνεργάστηκε με γνωστούς οίκους – ζει ακόμη εκεί, με τον σύζυγό του. Τότε ξεκίνησε να γράφει το πρώτο του βιβλίο, το πολυβραβευμένο πλέον «Σάγκι Μπέιν», το οποίο απέρριψαν περισσότεροι από τριάντα εκδοτικοί οίκοι στις ΗΠΑ και καμιά δεκαριά στη Βρετανία – σήμερα έχει πουλήσει ενάμισι εκατομμύριο αντίτυπα και έχει μεταφερθεί στη τηλεόραση από το BBC.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στις εργατικές συνοικίες της μεγαλύτερης σκωτσέζικης πόλης κυριαρχούν η βία, ο αλκοολισμός, η ανεργία, οι θρησκευτικές διαμάχες.
Εκείνη την εποχή των συνεχών απορρίψεων άρχισε να γράφει τον «Νεαρό Μάνγκο». «Oλοι μου έστελναν υπέροχες επιστολές στις οποίες έγραφαν “Θεέ μου, αυτό το βιβλίο θα λάβει όλα τα βραβεία” και “είναι υπέροχο, αλλά δεν ξέρω πώς να το βγάλω στην αγορά”» έχει πει για εκείνη την περίοδο της προσπάθειάς του να βρει εκδοτικό οίκο για το «Σάγκι Μπέιν» σε δημόσια ομιλία του. Τελείωσε τον «Νεαρό Μάνγκο» το 2020, πριν ακόμη λάβει το βραβείο Booker, αλλά έχοντας πια πάρει την αναγνώριση που έψαχνε για τη συγγραφική φωνή του.
Και στο δεύτερο αυτό βιβλίο του, η ιστορία εξελίσσεται στο γνώριμο σκηνικό της Γλασκώβης των αρχών της δεκαετίας του 1990, στις εργατικές συνοικίες της οποίας κυριαρχούν η βία, ο αλκοολισμός, η ανεργία, οι θρησκευτικές διαμάχες. Ο Μάνγκο Χάμιλτον είναι ένα 15χρονο αγόρι που ζει με τη μεγαλύτερη αδερφή του και τη μητέρα του, η οποία παλεύει με την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, με τα σημάδια του χρόνου στο νεαρό ακόμη κορμί της και τις ουλές στην ψυχή που της άφησαν η φτώχεια και οι κακοποιητικές σχέσεις. Εξαφανίζεται για μέρες κυνηγώντας τον έρωτα και μια καλύτερη τύχη ή χάνεται στη ζάλη του αλκοόλ και γίνεται και η ίδια κακοποιητική με τα παιδιά της. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Μάνγκο ζει με την ανήλικη μητέρα της κόρης του και βιοπορίζεται με κλοπές που κάνει είτε ο ίδιος είτε η συμμορία του. Ο Μάνγκο ζει διχασμένος ανάμεσα στην αγάπη για τη μητέρα του και στις απαιτήσεις του αδελφού του και του περιγύρου του να ανδρωθεί. Γνωρίζει και ερωτεύεται τον συνομήλικό του Τζέιμς, σε αυτή την ατμόσφαιρα της τοξικής αρρενωπότητας, του συλλογικού αυτοπροσδιορισμού, της αναιτιολόγητης βίας, της ισοπεδωτικής απαίτησης να ανήκει στην αγέλη. Ο Στιούαρτ στήνει και πάλι με θάρρος ένα ντικενσιανό σκηνικό, μια καθημερινότητα όπου η ζωή και το μέλλον μοιάζουν συρρικνωμένα, στεγνά από ελπίδα και οι άνθρωποι φορούν τραχιές πανοπλίες για να κρύψουν τις πληγιασμένες τους ψυχές. Η αφήγησή του είναι ένα μαγικό μείγμα από τρυφερότητα και τραχύτητα, λυρισμό και φρίκη. Είναι ένα βιβλίο που βουτάει με θάρρος και σεβασμό στο συλλογικό και στο προσωπικό τραύμα. Ξεδιπλώνει χωρίς φτιασίδια τις θηριωδίες που γεννάει η απελπισία και ανοίγει μια χαραμάδα στην πανοπλία όλων μας, είτε για να βγούμε είτε για να την ξανακλείσουμε ερμητικά.