Οι γητευτές των μαρμάρων

Μέσα στην κατάλευκη αίθουσα της Σχολής Μαρμαροτεχνίας της Τήνου, ο Γουίλιαμ Κόρτνεϊ έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με το μάρμαρο. Μαθαίνει να το σκαλίζει και να το κάνει επίπεδο. Αργότερα θα μάθει να του δίνει και μορφή. Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο 33χρονος Ιρλανδός πήρε τη μεγάλη απόφαση να εγκατασταθεί στο χωριό του Πύργου, εγκαταλείποντας το Βερολίνο όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια, για να ξεκινήσει μαθήματα μαρμαροτεχνίας. Είχε επισκεφθεί το κυκλαδίτικο νησί πριν από τρία χρόνια και είχε εντυπωσιασθεί από το λευκό του τοπίου. Το μάρμαρο έλαμπε παντού. Ενα «χειροποίητο» χωριό σε χρώμα ασορτί με το κυρίαρχο υλικό του.

«Οπου κι αν κοίταζα, έβλεπα το μάρμαρο και όταν έμαθα ότι υπάρχει μία Σχολή εδώ στην οποία μπορείς να μάθεις την τέχνη, σκέφτηκα πόσο ωραία θα ήταν να γίνω μέλος της. Με είχε εμπνεύσει το περιβάλλον αυτού του τόπου», λέει στην «Κ» ο Γουίλιαμ, μιλώντας σε πολύ καλά ελληνικά, αφού τα τελευταία χρόνια μαθαίνει εντατικά τη γλώσσα από έναν Ελληνα φίλο του. Χρειάστηκε, άλλωστε, να γνωρίζει τα ελληνικά για να μπορέσει φέτος να δώσει εξετάσεις και να ενταχθεί στη δημόσια σχολή της Τήνου που λειτουργεί από το 1955 στο νησί.

«Ξεκίνησα τα μαθήματα πριν από δύο εβδομάδες. Η δουλειά που γίνεται εδώ μου αρέσει πάρα πολύ. Το μόνο που με δυσκολεύει είναι η ιστορία της τέχνης γιατί έχει όρους που δεν μπορώ να καταλάβω ακόμη αλλά αυτό είναι κάτι που για την ώρα δεν με ανησυχεί. Το μόνο που με απασχολεί τώρα είναι πώς θα μπορέσω να κάνω επίπεδο το κομμάτι του μαρμάρου», λέει, γελώντας.

Μειώνονται οι μαθητές

Μαζί με τον Γουίλιαμ ακόμη επτά σπουδαστές από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας εντάχθηκαν φέτος στη σχολή για να ξεκινήσουν την υποχρεωτική τριετή φοίτηση και να διδαχθούν την αρχαία και την τηνιακή παράδοση της μαρμαροτεχνίας. Ο αριθμός είναι πολύ μικρός αν σκεφθεί κανείς ότι τη δεκαετία του ’90 έδιναν εισαγωγικές εξετάσεις έως και 50 νέοι υποψήφιοι. Στα χρόνια που πέρασαν, η σχολή αριθμούσε συνολικά 35-40 σπουδαστές, όμως η περίοδος της πανδημίας ήρθε και άλλαξε αισθητά τα δεδομένα.

«Το πρόβλημα άρχισε όταν έπρεπε λόγω του κορωνοϊού να επεκτείνουμε τις αποστάσεις στο ενάμισι μέτρο και αναγκαστικά να μειώσουμε το πλήθος των σπουδαστών μέσα στο μαρμαράδικο της σχολής. Αν σε αυτό προσθέσουμε και τις οικονομικές δυσκολίες που ήρθαν αργότερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, περιπλέκοντας την απόφαση της μετεγκατάστασης στο νησί για σπουδές, έφτασαν να φοιτούν σήμερα εδώ μόλις είκοσι άτομα», αναφέρει στην «Κ» ο γλύπτης Λεωνίδας Χαλεπάς, ο οποίος διευθύνει τη σχολή τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Εχουμε ανάγκη από ανθρώπους που θα μπορέσουν να θεραπεύσουν τα αριστουργήματα του ελληνικού πολιτισμού.

Ο ίδιος, απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright στη Νέα Υόρκη, κατάγεται από τηνιακή οικογένεια με «βαρύ» όνομα στη μαρμαρογλυπτική, αφού ο αδερφός του προπάππου του ήταν ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο πιο φημισμένος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας. Η απόφασή του να έρθει στην Τήνο από το εξωτερικό και να αναλάβει τη διεύθυνση της σχολής, κρύβει πίσω της όχι απλώς τη μεγάλη του αγάπη για τον τόπο καταγωγής του, αλλά κυρίως τη θέλησή του να διδάξει σε όσους αγαπούν την τέχνη του μαρμάρου, τα μυστικά αυτού του «θεϊκού», όπως το χαρακτηρίζει, υλικού. Μέσω της «Κ» απευθύνει πρόσκληση σε νέες και νέους να πλαισιώσουν τη σχολή με σκοπό να μπορέσουν, ολοκληρώνοντάς την, να συμβάλουν στη διάσωση των πολιτιστικών θησαυρών της χώρας μας.  

«Ερχονται σχολεία εδώ και ενθουσιάζονται τα παιδιά. Μερικές φορές τα βλέπω που κάθονται και σκαλίζουν το μάρμαρο. Οι νέοι ενδιαφέρονται για την τέχνη, πρέπει όμως να μάθουν για την ύπαρξη της Σχολής. Καθένας και καθεμία που αποφοιτούν από εδώ, είναι απαραίτητοι για να συνεχίσει να ακτινοβολεί ο ελληνικός πολιτισμός: Υπάρχουν όλες αυτές οι αναστηλώσεις του υπουργείου Πολιτισμού ανά την Ελλάδα, όπως του Παρθενώνα, της Δωδώνης, της Επιδαύρου και τόσες άλλες. Εχουμε ανάγκη από ανθρώπους που αποφοιτώντας από εδώ, θα μπορέσουν με τα χέρια τους να πιάσουν αυτά τα αριστουργήματα και να τα θεραπεύσουν. Για την ώρα υπάρχει ένα απόθεμα ανθρώπινου δυναμικού στη χώρα. Ομως, οι καιροί είναι κρίσιμοι. Είναι σημαντικό να μαθευτεί η Σχολή διότι αν δεν “βγάζει” πολλά παιδιά, κάποια στιγμή θα προκύψει έλλειψη».

Είναι σημαντικό να μαθευτεί η Σχολή διότι αν δεν “βγάζει” πολλά παιδιά, κάποια στιγμή θα προκύψει έλλειψη.

Δωρεάν φοίτηση 

Το Προπαρασκευαστικό και Επαγγελματικό Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου, όπως είναι η επίσημη ονομασία, είναι η μοναδική σχολή στη χώρα που εξειδικεύεται στην τέχνη του μαρμάρου. Ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού, ενώ το σύνολο των λειτουργικών εξόδων της καλύπτεται από το Ιερό Ιδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου. Τα μαθήματα παρέχονται δωρεάν στους σπουδαστές, όπως και τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα μαθήματα, στο πλαίσιο της δημόσιας και δωρεάν παιδείας. Παρέχεται επίσης φαγητό κατά τις εργάσιμες μέρες, ενώ ο μικρός ξενώνας της σχολής διαθέτει δύο δωμάτια για όσους δηλώσουν την ανάγκη να φιλοξενηθούν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Στα τρία χρόνια της εκπαίδευσης, οι σπουδαστές διδάσκονται μαρμαροτεχνία, σχέδιο – ζωγραφική, γλυπτική, ιστορία τέχνης, αρχιτεκτονικό σχέδιο και αποτυπώσεις. Σκοπός είναι όχι μόνο η διδασκαλία του μαρμάρου, αλλά και η προετοιμασία όσων έχουν ταλέντο να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. 

Ο 34χρονος Ηλίας, από την Αθήνα, σπουδαστής του τρίτου έτους, έδωσε εξετάσεις και αμέσως μετά την αποφοίτησή του θα συνεχίσει στην ΑΣΚΤ. «Ηθελα πάντα να ασχοληθώ με τη γλυπτική, οπότε η πρώτη μου σκέψη ήταν να έρθω να φοιτήσω στη σχολή της Τήνου. Εδώ έμαθα να δουλεύω το μάρμαρο και από σκληρό υλικό, όσο κι αν μοιάζει ανεξήγητο, στα χέρια μου έχει πλέον μαλακώσει», λέει ο ίδιος περιγράφοντας την ιδιότυπη σχέση που έχει με το υλικό.

Στα σχέδιά του, όπως λέει, είναι μετά την Καλών Τεχνών της Αθήνας, να δημιουργήσει ένα δικό του εργαστήριο μαρμαρογλυπτικής, αλλά και να εργαστεί στις αναστηλώσεις. «Για εμένα θα ήταν πολύ μεγάλη τύχη να μπορέσω να εργαστώ στον Παρθενώνα ή σε κάποιον άλλο αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας. Θα ήθελα, ωστόσο, να θέσω ένα ζήτημα. Δεν ξέρω πόσο σοβαρά έχουμε πάρει στη χώρα τον πολιτισμό τόσο ως προς την ευθύνη για το τι προωθούμε ως πολιτιστικό πρόταγμα και ως κουλτούρα, όσο και ως προς το εργασιακό: Πράγματι, βγαίνουν κάποιες προκηρύξεις για αρχαιολογικούς χώρους αλλά ο μισθός είναι γύρω στα 700-750 ευρώ. Για να πάει κάποιος στη Λήμνο ή στη Θάσο που θα θέλει πολύ να το κάνει, τα χρήματα αυτά δεν αρκούν, θα χρειαστεί κάποια ενίσχυση. Το να κάνεις κάτι τόσο εξειδικευμένο και τόσο σημαντικό, νομίζω θα πρέπει να έχει μία ανταμοιβή αντίστοιχη της προσφοράς».

Με απολυτήριο γυμνασίου

Στο Προπαρασκευαστικό και Επαγγελματικό Σχολείο Καλών Τεχνών της Τήνου σήμερα φοιτούν γυναίκες και άνδρες, ηλικίας 15 έως 60 ετών. Μοναδική προϋπόθεση για την εισαγωγή κάποιου είναι να διαθέτει απολυτήριο γυμνασίου, αλλά και να περάσει με επιτυχία στις εισαγωγικές εξετάσεις του Οκτωβρίου.

Η Χριστίνα Δάρρα, από την Αθήνα, είναι από τις μικρότερες σπουδάστριες της σχολής. Μπήκε στα 18 και σήμερα στα 20 της χρόνια, σκέφτεται –αμέσως μετά την Τήνο– να συνεχίσει τις σπουδές στον καλλιτεχνικό χώρο. Το Σχολείο Καλών Τεχνών του Πύργου της έδωσε, όπως λέει, τη δυνατότητα να ανακαλύψει τον εαυτό της μέσα από την τέχνη, και της πρόσφερε τα εφόδια για να προχωρήσει παρακάτω.

«Νομίζω ότι αυτή η δυνατότητα πολλές φορές δεν μας δίνεται. Τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά. Υπάρχει μία αντιμετώπιση ότι η τέχνη είναι κάτι σαν χόμπι που πρέπει να κάνεις παράλληλα με κάτι άλλο. Είναι πολύ σημαντικό, όμως, για όλους εμάς που την αγαπάμε, να έχουμε την ευκαιρία να την αναζητήσουμε μέσα από μέρη όπως αυτή η σχολή, καθώς μας προσφέρει τα κατάλληλα μέσα για να την επιδιώξουμε».