Το 2023 είναι επισήμως Ετος Αρ Νουβό στο Βέλγιο, που θεωρείται η πατρίδα αυτού του ρηξικέλευθου αισθητικού, καλλιτεχνικού και ιδεολογικού κινήματος που έζησε για λίγα χρόνια, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. Η αρ νουβό, ως νέα τέχνη, ήταν αντισυμβατική ως προς το αισθητικό λεξιλόγιό της και τις εφαρμογές της απέναντι στον επικρατούντα ιστορικισμό του 19ου αιώνα. Προϋπέθετε, δε, υψηλή τεχνολογία, ανεκτική και οικονομικά εύρωστη ανώτερη αστική τάξη, ανεπτυγμένη βιομηχανία. Συνδεόταν επίσης με τη γραφιστική τέχνη, την επιπλοποιία, τη μεταλλοτεχνία, τη διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων, τη γυναικεία μόδα και τον κόσμο του θεάματος. Ανιχνεύεται καταγωγή στα ρεύματα που προϋπήρχαν όπως το κίνημα του Arts & Crafts στη Βρετανία, στην απόκλιση από τον ακαδημαϊσμό και στην έλξη προς τον πειραματισμό της μορφής. Ηταν μια άλλη πρόταση ζωής, αλλά και μια πρόδρομη μορφή μοντερνισμού. Ηταν μια βραχύβια έκρηξη δημιουργικής ελευθερίας.
Στο Bozar των Βρυξελλών παρουσιάζεται η έκθεση για τον Βικτόρ Ορτά (1861-1947), τον πιο διάσημο Βέλγο αρχιτέκτονα, θεμελιωτή επί της ουσίας του κινήματος της αρ νουβό. Η έκθεση αυτή, με τίτλο «Ο Βικτόρ Ορτά και η γραμματική της αρ νουβό» (έως 14 Ιανουαρίου), μπορεί να συνδυαστεί με την έκθεση στο μουσείο Horta με τίτλο «Ο Βικτόρ Ορτά versus Αρ Νουβό. Το λεξιλόγιο του Ορτά» (έως 7 Ιανουαρίου). Είναι ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για την αρ νουβό, που μετά την πτώση της ως κινήματος μιας αισθητικής μόδας (αυτό συνέβη περί το 1910, ίσως και νωρίτερα) αναβίωσε τη δεκαετία του ’60, συνδεόμενη και με την ψυχεδέλεια (εξαιρετικά ορισμένα εξώφυλλα LP του Τζίμι Χέντριξ, της Τζάνις Τζόπλιν, των Πινκ Φλόιντ κ.ά. με σαφείς αναφορές στην αρ νουβό).
1.000 κτίρια στις Βρυξέλλες
Στις Βρυξέλλες μόνο, υπάρχουν περί τα 1.000 κτίρια της αρ νουβό, εκ των οποίων τουλάχιστον 200 είναι κηρυγμένα εθνικά μνημεία. Ο Ορτά είναι προσωπικότητα εθνικής εμβέλειας. Η έκθεση στο Bozar ανοίγει και μια επώδυνη παράμετρο για την περηφάνια των Βέλγων καθώς συνδέει, έστω και εμμέσως, τη συνεργασία του Ορτά με τον διοικητή υπεύθυνο εξωτερικών υποθέσεων του Κονγκό, όταν ήταν ιδιοκτησία του Λεοπόλδου Β΄, διαβόητου για τις μαζικές σφαγές των κατοίκων της αποικίας. Είναι, δηλαδή, και μια παράλληλη ευκαιρία για μια επισκόπηση ενός σύνθετου και αντιφατικού παρελθόντος για τους Βέλγους.
ΜΠΙΛΜΠΑΟ
Αποθέωση του Πικάσο
Οι εκθέσεις με θέμα πτυχές του έργου του Πικάσο είναι ένα φαινόμενο διεθνές και πολυσήμαντο με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατό του. Στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ του Μπιλμπάο, η έκθεση που τρέχει έως τις 14 Ιανουαρίου εστιάζεται στα γλυπτά του, καθώς ο Πικάσο έκανε γλυπτά από πάντα, πειραματιζόμενος με τη φόρμα και τα υλικά. Εμφαση δίνεται στο ανθρώπινο σώμα, στην εξερεύνηση του Πικάσο, στη διαρκή αποσυναρμολόγηση και επανασύνθεση. Σε συνεργασία με το μουσείο Πικάσο στη Μάλαγα.
ΒΟΣΤΩΝΗ
Ο πρώιμος Μοντριάν
Μία από τις νέες εκθέσεις στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης στρέφει το βλέμμα μας στα πρώτα χρόνια της καλλιτεχνικής συγκρότησης του Πιετ Μοντριάν (1872-1944). Πριν από το 1900, ο Μοντριάν πειραματιζόταν διαρκώς με νέες ερμηνείες του ολλανδικού τοπίου. Επαιζε με τις φωτοσκιάσεις και κρατούσε αποστάσεις από την κλασική αναπαράσταση. Η έκθεση παρουσιάζει 28 έργα ζωγραφικής και έργα σε χαρτί, που παρακολουθούν τη σταδιακή ωρίμανση του βλέμματός του.
ΣΙΚΑΓΟ
Γλυπτά του Κανόβα
Στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου παρουσιάζεται έκθεση εξέχουσας σημασίας με θέμα τα γλυπτά του Αντόνιο Κανόβα σε πηλό. Είναι έργα που δεν έχουν τύχει ιδιαίτερης προβολής, σε αντίθεση με τα γλυπτά σε μάρμαρο. Είναι όλη η διανοητική και καλλιτεχνική προετοιμασία για τα αριστουργήματά του. Πάνω από 60 γλυπτά σε πηλό παρουσιάζονται μαζί με τις πυκνές σημειώσεις του Κανόβα, αποκαλύπτοντας όλη την πνευματική εργασία και τις σκέψεις που τον απασχολούσαν.
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ
Τέχνη από την Αϊτή
Η Εθνική Πινακοθήκη στην Ουάσιγκτον ανακοίνωσε τον εμπλουτισμό των συλλογών της με 40 έργα τέχνης καλλιτεχνών από την Αϊτή. Προέρχονται από δύο συλλογές, με έμφαση τόσο σε ναΐφ και αυτοδίδακτους ζωγράφους στο τοπικό ιδίωμα της Καραϊβικής όσο και σε διεθνώς αναγνωρισμένες περιπτώσεις. Είναι τα πρώτα έργα από την Αϊτή που γίνονται μέρος των συλλογών ενός μουσείου του διεθνούς εκτοπίσματος. Στη φωτογραφία, έργο του Φιλομέ Oμπίν (1892-1986).
ΛΟΝΔΙΝΟ
Τέχνη και ακτιβισμός
Στην Tate Britain παρουσιάζεται η έκθεση «Γυναίκες σε εξέγερση! Τέχνη και ακτιβισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο, 1970-1990» (έως 7 Απριλίου). Για πρώτη φορά, συγκεντρώνονται έργα που αντανακλούν το φεμινιστικό κίνημα και τη γυναικεία παρουσία στην τέχνη και τη δημιουργία από μια ιστορική περίοδο που είδε την ανάδυση των γυναικών καλλιτεχνών. Είναι μια έκθεση με σαφή κοινωνικό και πολιτικό προσανατολισμό και διάθεση να παρουσιάσει μια καλειδοσκοπική εκδοχή της φεμινιστικής τέχνης.