Ενα από τα ελάχιστα προπολεμικά κτίσματα που συμπληρώνουν το οικιστικό μέτωπο της πλατείας Βικτωρίας είναι και το τριώροφο αρχοντικό σπίτι στη γωνία με την Αριστοτέλους. Από το κέντρο της πλατείας, κοντά στο άγαλμα, το βλέπει κανείς από καλή οπτική γωνία, έτσι όπως στέκει ακόμη αγέρωχο παρά την όχι ζηλευτή σημερινή κατάσταση. Αυτό το σπίτι το αγαπούσα πάντα, χωρίς να ξέρω τίποτε γι’ αυτό. Είχα δει μέσα από τη μία από τις δύο εξώθυρες της Αριστοτέλους, λαθραία, το εσωτερικό του, την ξύλινη σκάλα που ανέβαινε στον όροφο. Ηταν διπλοκατοικία, αργότερα φροντιστήριο. Κύκλοι ζωής.
Και δεν ήξερα τίποτε για το σπίτι αυτό της πλατείας Βικτωρίας, που οι παλιοί Αθηναίοι αποκαλούσαν πλατεία Κυριακού (προς τιμήν του Παναγή Κυριακού, πολιτικού και δημάρχου Αθηναίων στη δεκαετία του 1870), έως ότου διαβάσω το βιβλίο του ιστορικού Κώστα Σταματόπουλου «Σπίτια και Ανθρωποι» (εκδ. Καπόν). Και είναι έτσι η ζωή που σου φέρνει απαντήσεις χωρίς να διατυπώσεις το ερώτημα.
Παρότι υπολόγιζα, εσφαλμένα προφανώς, πως το τριώροφο αυτό σπίτι θα είχε χτιστεί προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920, έμαθα από το βιβλίο του Κώστα Σταματόπουλου πως ήταν λίγο προγενέστερο, χτισμένο το 1923-24, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Βαρουξάκη. Οι δύο είσοδοι για τα διαμερίσματα των ορόφων είναι στο πλάι, στην Αριστοτέλους, αλλά η κύρια όψη είναι επί της πλατείας. Ενα κτίριο αθηναϊκό εκείνης της μεταβατικής αισθητικής.
Οταν περνώ από εκεί, σταματώ να το χαζέψω για μια ακόμη φορά. Να δω τα κομψά στόρια (καινοτομία για την Αθήνα της εποχής), τα τρίφυλλα παράθυρα με τα καΐτια, και κυρίως την προεξοχή στο κέντρο της πρόσοψης, το έρκερ, που σαν γλυπτικό στοιχείο, έδινε ομορφιά στα σπίτια, εξασφάλιζε επιπλέον τετραγωνικά χωρίς να βαραίνει το σύνολο και χάριζε εκείνες τις αξεπέραστες ατμόσφαιρες φυσικού φωτισμού στα εσωτερικά. Χώροι ιδανικοί για διάβασμα ή συζήτηση.
Αυτό το σπίτι, που ήταν διπλοκατοικία, όπως μαρτυρούν και οι δύο εξώθυρες, είχε γεννηθεί μέσα στην αστική Αθήνα. Εκείνα τα χρόνια, λίγο μετά το 1920, η περιοχή γύρω από τη Βικτώρια είχε μερικά αρχοντόσπιτα (όπως την έπαυλη του νομικού Μιλτιάδη Ράλλη στην Αχαρνών, χτισμένη το 1914) και πολλά ακόμη περισσότερο ταπεινά νεοκλασικά μονώροφα και διώροφα του 1910. Κάποια, ελάχιστα, σώζονται σήμερα σε παρόδους. Τα καλά χρόνια της αστικής αναγέννησης έρχονταν και η δεκαετία του 1920 ήταν η αρχή μιας ανοδικής πορείας που κράτησε ως περίπου τη δεκαετία του 1970.
Το σπίτι της πλατείας Βικτωρίας είχε χτιστεί από τον παππού του ιστορικού Κώστα Σταματόπουλου, που έφερε το ίδιο όνομα και ήταν βιομήχανος. Εχουμε μια ωραία περιγραφή από το βιβλίο για αυτήν τη διπλοκατοικία: «Σήμερα την έχουν πνίξει οι πολυκατοικίες. Ωστόσο, σε φωτογραφία του 1935 προβάλλει πελώρια και κάπως σαν την κλώσσα με τα κλωσσόπουλα, έτσι που στέκουν πίσω της, κατά μήκος της βόρειας πλευράς της πλατείας, στριμωχτά, σε παράταξη, οι χαμηλές μικροαστικές νεοκλασικές ή εκλεκτικιστικές κατοικίες». Κοπάδια πρόβατα δεν ήταν απίθανο να συναντήσεις κάποιο ξημέρωμα, εκεί γύρω στα 1925, με τους περαστικούς βοσκούς…
Ομως οι ιστορίες των σπιτιών είναι οι ιστορίες των ανθρώπων, όπως τόσο παραστατικά διηγείται και για το σπίτι αυτό των προγόνων του ο Κώστας Σταματόπουλος. Για τα μεγάλα ηλιόλουστα δωμάτια και τις μυστηριακές εκείνες γυναίκες του παλιού καιρού που στα νιάτα τους φορούσαν πλατύγυρα καπέλα και που είχαν φωτογραφηθεί σαν «όμορφες Ελληνίδες» σε ταξίδια στο Βερολίνο… Πόρτες από ξύλο μασίφ στο εσωτερικό, γραφεία με βιβλία, μια αισθητική του 1920 τύλιγε όλο το σπίτι… Το βλέπω σήμερα να φέρει τις βουβές ιστορίες του. Είναι ένα σπίτι 100 ετών, ένα σπίτι που ήταν κάποτε «μοντέρνο».