Χθες, 28 Δεκεμβρίου, συμπληρώθηκαν 126 χρόνια και μια μέρα από την πρώτη θριαμβευτική παράσταση του Συρανό ντε Μπερζεράκ του Εντμόν Ροστάν στο θέατρο Πορτ Σαιν-Μαρτέν στο Παρίσι το 1897. Εμπνευσμένο από ένα πραγματικό πρόσωπο, τον Σαβινιάν ντε Συρανό (1619-1655), γιο αστού δικηγόρου, δεινό ξιφομάχο, με έφεση τόσο στον τζόγο όσο και στο γράψιμο, ο Συρανό αγαπήθηκε όσο λίγοι. Το πεντάπρακτο έμμετρο έργο που έγινε δεκτό με μεγάλο ενθουσιασμό από το κοινό της Μπελ Εποκ μιλάει για την ανεκπλήρωτη αγάπη ενός ποιητή για την πανέμορφη εξαδέλφη του, Ρωξάνη. Μοναδικό εμπόδιο για να της εκφράσει τον έρωτά του η απωθητική του μύτη. Δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά το συγκεκριμένο εξωτερικό γνώρισμα του Συρανό, είναι όμως το εύρημα του Ροστάν για να μείνει ο χαρακτήρας του στην ιστορία.
«Η μύτη λειτουργεί παραβολικά, είναι μια αφορμή για να σχολιάσει ο Ροστάν πώς δημιουργείται μια εντύπωση για έναν άνθρωπο με βάση ένα σωματικό του χαρακτηριστικό. Βγαίνει αυτό μπροστά και μέχρι να ανακαλύψουν οι άλλοι τι κρύβεται πίσω από τη μύτη, είναι πλέον αργά», εξηγεί ο Γιώργος Νανούρης που αποφάσισε φέτος να σκηνοθετήσει ένα από τα πιο διάσημα έργα του ευρωπαϊκού ρεπερτορίου, αναθέτοντας στον Μιχάλη Σαράντη τον ρόλο του τίτλου και στη Λένα Παπαληγούρα αυτόν της Ρωξάνης. «Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, ένα ατίθασο μαλλί, πεταχτά αυτιά ή ακόμα και κάτι που οι άλλοι δεν προσέχουν, απλά βασανίζει εμάς και μας απομονώνει», προσθέτει.
Οση ώρα παρακολουθώ την παράσταση, διανθισμένη με πολλά μουσικά κομμάτια και με έμφαση στα κωμικά στοιχεία του έργου, ο νους μου πάει στον Βιταντζέλο Μοσκάρντα, τον χαρακτήρα που έπλασε η πένα του Πιραντέλο στο αριστουργηματικό μυθιστόρημά του «Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες». Και εκείνος ξαφνιάζεται, χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του όταν η γυναίκα του με φυσικότητα του λέει πως η μύτη του είναι στραβή. Δεν το είχε σκεφτεί μέχρι εκείνη τη στιγμή. Εξαγριώνεται και τους στριμώχνει όλους, κάνοντας άβολες συζητήσεις. Είμαστε αυτό που εμείς νομίζουμε ή ό,τι βλέπουν οι άλλοι σε εμάς;
«Η μύτη λειτουργεί παραβολικά, δημιουργείται μια εντύπωση για έναν άνθρωπο και μέχρι να ανακαλύψουν οι άλλοι τι κρύβεται πίσω από τη μύτη, είναι πλέον αργά».
«Το πώς μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι είναι το βασικό θέμα με το οποίο καταπιάνεται ο Ροστάν, πέρα από το προφανές ζήτημα του body shaming. Το άλλο που είναι επίσης επίκαιρο είναι το πόσο ανοχή έχουμε στη διαφορετικότητα. Βλέπουμε παντού ίδιους ανθρώπους, σαν να υπάρχει θέμα να είμαστε αλλιώτικοι. Ο κόσμος αλλάζει ό,τι δεν του αρέσει, από το πιο ανώδυνο βάζοντας ένα φίλτρο στο Instagram μέχρι τη ριζική αλλαγή. Θα ήταν πιο απλό να αποδεχτούμε τους εαυτούς μας και να αναζητούμε την ομορφιά στο διαφορετικό αντί να γινόμαστε όλοι ίδιοι», τονίζει ο σκηνοθέτης.
Στην παράσταση ο κ. Νανούρης δεν έβαλε προσθετική μύτη στον πρωταγωνιστή του. «Σε πολλές θεατρικές ή κινηματογραφικές μεταφορές τονίζεται αυτό το στοιχείο. Εγώ δεν ήθελα να παίξω με αυτό. Τη μύτη του Μιχάλη Σαράντη κάποιοι μπορεί να τη βρίσκουν γοητευτική και άλλοι ιδιαίτερη ή αστεία. Η ομορφιά είναι κάτι υποκειμενικό και συχνά θέλει χρόνο να την ανακαλύψεις».
«Αν έχανα τη μύτη μου δεν θα ήμουν η αφεντιά μου», απαντάει άγρια και ο Συρανό στον Κριστιάν, τον όμορφο νέο που ποθεί η Ρωξάνη. Επιτίθεται σε όποιον υπαινιχθεί οτιδήποτε για τη μύτη του, γίνεται αγρίμι, κι από την άλλη όταν μένει μόνος του κλαίει, θρηνεί για την εμφάνιση που του στερεί την ευτυχία. «Είναι οι αντιθέσεις του που τον κάνουν τόσο συμπαθή, έναν ατρόμητο ιππότη που τα βάζει με εκατό και δεν μπορεί να αρθρώσει μια κουβέντα μπροστά στην αγαπημένη του». Ο έρωτας παραλύει πόσο μάλλον όταν δεν ευοδώνεται.
Το θέμα του ανομολόγητου και ανεκπλήρωτου έρωτα είναι από τα στοιχεία που έκαναν τον Γιώργο Νανούρη να στραφεί στο έργο. Επισημαίνει πως σε αντίθεση με ό,τι περιμένουμε, το έργο δεν έχει ευχάριστο τέλος. To φινάλε είναι δραματικό, κανείς δεν κατακτά τη Ρωξάνη, ούτε ο Συρανό, ούτε ο Κριστιάν (Ιάσονας Παπαματθαίου) και βέβαια ούτε ο κόμης ντε Γκις (Νικόλας Χανακούλας). «Η ζωή είναι σκληρή, το άσχημο τέλος συμβαίνει πιο συχνά από το ζήσαν αυτοί καλά. Ο Ροστάν σε βάζει σε μια διαδικασία να σκεφτείς και τα δικά σου πράγματα, αυτά που δεν κατάφερες, κι ενώ τα κυνήγησες, δεν ήρθαν. Κάνεις πολλούς συνειρμούς για αυτό και στη διασκευή που υπογράφει ο Στρατής Πασχάλης ζήτησα να αφαιρεθούν οι μικρότεροι γυναικείοι ρόλοι. Ηθελα να μείνει μόνο η Ρωξάνη σαν ένα σύμβολο ενός πράγματος που κυνηγάμε όλοι και που κανείς δεν μπορεί να πιάσει».
«Συρανό», θέατρο «Αλκυονίς», έως την Κυριακή των Βαΐων.