Δυο βήματα από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, στην οδό Ασημάκη Φωτήλα 15, υπάρχει πάντα η συνάντηση με ένα μικρό αστικό παλάτσο της Αθήνας. Είναι ένα πολυφωτογραφημένο σπίτι, προερχόμενο από εκείνη την προ αιώνος και πλέον ανοδική εποχή για όλη την περιοχή από τον λόφο του Στρέφη έως το Πεδίον του Αρεως και πέρα, ένα μείγμα αστικής ποικιλομορφίας που έως σήμερα συγκινεί και προκαλεί σκέψεις. Το εσωτερικό του, με κίονες και γύψινες διακοσμήσεις, έχει διασωθεί σε γυρίσματα κινηματογραφικών ταινιών και διατηρεί όλη εκείνη την πομπώδη νεομπαρόκ αισθητική που χαρακτήριζε δεκάδες αστικά μέγαρα ή απλώς αρχοντικά διώροφα σε όλη τη γύρω ακτίνα προς τη Μαυρομματαίων και τη Χέυδεν και προς την Ιουλιανού και τη Μετσόβου. Στην ακμή εκείνης της αναγέννησης, μετά το 1915, πολλά σπίτια αυτού του τύπου, ενός σκηνογραφημένου εκλεκτικισμού, ενίσχυαν στην Αθήνα την απόσχιση από τα ιδεώδη του γηράσκοντος κλασικισμού.
Αυτό το σπίτι, χτισμένο πιθανότατα από τον Γεώργιο Θεοδωρίδη, αρχιτέκτονα της αστικής Αθήνας, με ιδιαίτερα σπίτια μιας αισθητικής που δεν φοβόταν τον διάκοσμο και τον συμβολισμό του, θυμίζει σήμερα μια μορφή αστικού πολιτισμού που επί δεκαετίες στην Ελλάδα υποτιμήθηκε. Ο Θεοδωρίδης έχτιζε τέτοια σπίτια, και πάντα τα υπέγραφε. Το σπίτι της Ασημάκη Φωτήλα δεν έχει το όνομά του σε εμφανές σημείο, αλλά είναι αυτής της σχολής. (Σπίτια από τον Θεοδωρίδη υπάρχουν στην οδό Αχαρνών, στην οδό Κυβέλης και αλλού… Η Κυβέλη είχε παντρευτεί τον αδελφό του, Κώστα. Ο Θεοδωρίδης είχε σχεδιάσει επίσης το Θέατρο Κυβέλη στο Σύνταγμα.)
Αλλά πέραν όλων αυτών, η Ασημάκη Φωτήλα είναι ένα ορυχείο αστικής ζωής. Τουλάχιστον πριν από το 1970 φιλοξενούσε μια θαυμάσια συγκατοίκηση ύφους και μορφών. Θυμάμαι σαν σε όνειρο το ερειπωμένο νεοκλασικό με τα αγάλματα, επί της Ασημάκη Φωτήλα. Το βλέπαμε από το αντικρινό ρετιρέ και με φακούς εστιάζαμε τις δέσμες φωτός σε πήλινες Εστίες και πήλινους Απόλλωνες. Πού να είναι αυτό το σπίτι στον κόσμο της φαντασίας πλέον; Παραδόξως ή όχι, επιζεί μια αύρα αστικής ζωής χωνεμένης στον χρόνο. Το μικρό παλάτσο της Ασημάκη Φωτήλα 15 έχει μείνει μάρτυρας, σαν ένας Αγιος Σεβαστιανός, ανάμεσα σε πολυκατοικίες σε ασφυκτική οικειότητα, πολυκατοικίες άλλοτε νέες και επιθυμητές, σήμερα γερασμένες κόρες του περασμένου αιώνα.
Αν βρεθείτε στην περιοχή, χαρίστε στον εαυτό σας μια ωραία βόλτα. Εκεί γύρω σε δρόμους που ακούν σε ονόματα όπως Ιουστινιανού, Πλαπούτα, Σκυλίτση, Κουμαριανού, Αυτοκρατόρων Αγγέλων, στην ποδιά του λόφου του Στρέφη, θα συναντήσετε σπαράγματα αθηναϊκής ομορφιάς που ξαφνιάζουν. Σε κλίμακα παλαιοαθηναϊκή, υπάρχουν τα μοντέρνα του ’30 σε κατασκευές απλές, μικροαστικές.
Και πιο ‘κεί μερικά παλαιότερα με τον τρόπο του λαϊκού νεοκλασικισμού, σε ένα κράμα συμβίωσης δίπλα στις μεταπολεμικές πολυκατοικίες που γεννά απευθείας και χωρίς αναστολές την αίσθηση της Αθήνας. Μια αθηναϊκότητα σε σκεπάζει σαν πέπλο, ή σαν σινδόνη χιονιού. Σαν σε όνειρο μπλέκονται οι εποχές και τα ίχνη των ανθρώπων, σε εκσκαφές κατεδαφίσεων και σε ανεπίδοτους λογαριασμούς οργανισμών κοινής ωφελείας σε πόρτες, διπλομανταλωμένες πλέον. Η οδός Κουμαριανού μάς δείχνει πώς θα μπορούσαν να είναι οι παλιές γειτονιές στην Αθήνα.
Εκεί στα υψώματα προς Στρέφη είναι ένας κόσμος άλλος, πιο γνήσια αθηναϊκός, βιωμένος στο χώμα της Αθήνας. Αλλά στην Ασημάκη Φωτήλα, απέναντι από το μικρό της παλάτσο νιώθει κανείς τον αέρα του αθηναϊκού κοσμοπολιτισμού, όπως αυτός γινόταν κατανοητός στα 1920, πάνω-κάτω. Οι βόστρυχοι του διακόσμου διηγούνται ιστορίες…