Τρεις αρχαιότητες, που είχαν εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα και είχαν διακινηθεί από κυκλώματα αρχαιοκαπήλων προτού καταλήξουν στο Μουσείο Carlos του Πανεπιστημίου Emory των ΗΠΑ, παρέλαβε χθες στην Ατλάντα η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Πρόκειται για ένα μαρμάρινο άγαλμα γυναικείας μορφής που χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ., μια μαρμάρινη ανδρική μορφή προερχόμενη από αττικό επιτύμβιο ναΐσκο του τρίτου τετάρτου του 4ου αιώνα π.Χ. καθώς και μια πήλινη μινωική λάρνακα τύπου λουτήρα που χρονολογείται στον 14ο αιώνα π.Χ.
Στηριζόμενο με τον αριστερό αγκώνα σε κορμό δέντρου, το γυναικείο άγαλμα φαίνεται πως απεικονίζει τη μούσα του χορού Τερψιχόρη. Σύμφωνα με το Μουσείο Carlos, εντοπίστηκε σε παράνομες ανασκαφές (στην Ηπειρο) τη δεκαετία του 1990 και το ίδρυμα το αγόρασε το 2002 από τον έμπορο Ρόμπερτ Χεχτ βάσει ψευδών στοιχείων προέλευσης. Η μινωική λάρνακα, διακοσμημένη με ψάρια στο εσωτερικό και με ένα στιλιζαρισμένο χταπόδι στο εξωτερικό, αποκτήθηκε το 2002 από το ίδρυμα, που πίστευε ότι η λάρνακα είχε φθάσει στα χέρια του εμπόρου Ρόμπερτ Χάμπερ από ιδιωτική συλλογή, ενώ στην πραγματικότητα προερχόταν από τον διαβόητο Ιταλό αρχαιοπώλη Τζιανφράνκο Μπεκίνα. Η καθήμενη ανδρική μορφή, που προέρχεται από τον ανάγλυφο διάκοσμο αττικού επιτύμβιου ναΐσκου, πωλήθηκε στο ίδρυμα το 2003 από τον έμπορο Μάικλ Γουόρντ χωρίς πληροφορίες σχετικά με την προέλευσή της, ενώ είχε επίσης διακινηθεί παράνομα από τον Μπεκίνα.
Οπως ανέφερε η υπουργός στην εκδήλωση για την παραλαβή των αρχαιοτήτων, χρειάστηκαν πάνω από 16 χρόνια ώστε οι προσπάθειες για τον επαναπατρισμό τους να ευοδωθούν. Οι υπηρεσίες του υπουργείου είχαν από το 2007 στην κατοχή τους στοιχεία που αμφισβητούσαν τη νομιμότητα της προέλευσης των αρχαιοτήτων (π.χ. polaroid σε παράνομους χώρους αποθήκευσης), ωστόσο απαιτήθηκαν και αδιάσειστες αποδείξεις. Μόλις αυτές συγκεντρώθηκαν, ολοκληρώθηκε η τεκμηρίωση του ελληνικού αιτήματος επαναπατρισμού, το οποίο και υποβλήθηκε από τις διπλωματικές αρχές και το υπουργείο προς το Μουσείο Carlos το 2021. Ο φάκελος με την πλήρη τεκμηρίωση κατατέθηκε το 2022 στην ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον. Ενα χρόνο αργότερα ο διευθυντής του Μουσείου, Χένρι Κιμ, επισκέφθηκε την Ελλάδα προκειμένου να συζητήσει το θέμα με τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, και κατόπιν το ίδρυμα ανακοίνωσε την πρόθεσή του να επιστρέψει τις τρεις αρχαιότητες, αλλά και να ελέγξει την προέλευση και άλλων ελληνικών αντικειμένων της συλλογής του. Ως προς αυτό και αναφερόμενο ειδικά σε έναν ανάγλυφο πίθο που βρίσκεται στο μουσείο και του οποίου η ελληνική προέλευση είχε αμφισβητηθεί, το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι η αναζήτηση επιπλέον στοιχείων για τη διαδρομή του θα συνεχιστεί.
Βρέθηκαν στο εξωτερικό μέσω σκοτεινών διαδρομών – Το γυναικείο άγαλμα φαίνεται πως απεικονίζει τη μούσα του χορού Τερψιχόρη.
Μιλώντας στην «Κ» ο Χρήστος Τσιρογιάννης, επικεφαλής της ομάδας έρευνας παράνομων αρχαιοτήτων στην έδρα της UNESCO στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ανέφερε ότι εκτός από τις παραπάνω αρχαιότητες, ο ίδιος έχει ταυτίσει και άλλες στο Μουσείο Carlos, οι οποίες προέρχονται από την Ελλάδα και την Ιταλία.
Οπως ανέφερε η κ. Μενδώνη, το ΥΠΠΟ θα συμβάλει ώστε η συνεργασία με το Μουσείο Carlos «να αποτελέσει την αφετηρία ενός γόνιμου επιστημονικού διαλόγου των δύο πλευρών και να δώσει την ευκαιρία μέσα από περιοδικές εκθέσεις και δανεισμούς αρχαιοτήτων να προβληθεί ο ελληνικός πολιτισμός», ενώ από τη μεριά του ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Emory δρ Ράβι Μπελαμκνόντα δήλωσε ότι η σχετική συμφωνία που υπέγραψαν οι δύο πλευρές «δίνει την ευκαιρία συνεργασίας με τα ελληνικά μουσεία, αλλά και ευκαιρίες για τους φοιτητές και καθηγητές του πανεπιστημίου που διενεργούν αρχαιολογικές ανασκαφές στη Σαμοθράκη και την Αρχαία Αγορά».
Οι τρεις αρχαιότητες επιστρέφουν άμεσα στην Ελλάδα προκειμένου να παρουσιαστούν στο κοινό, προτού καταλήξουν στα μουσεία των περιοχών προέλευσής τους.
