Το 2012 ο συνθέτης Θάνος Πολυμενέας-Λιοντήρης έκανε μια παιδαγωγική δράση στο πλαίσιο του νεανικού Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος στην Αρχαία Μεσσήνη. Στη δράση μετείχαν παιδιά και έφηβοι από 8 έως 18 ετών. Ο συνθέτης δραματοποίησε την ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης. Με τη χρήση ακουστικών οι μαθητές άκουγαν την ιστορία της περιοχής μέσα στον χώρο της Μεσσήνης. Δεν ήταν μόνο μια αφήγηση που, με τη χρήση της τεχνολογίας, άκουγαν τα παιδιά. Μαζί βίωναν ηχητικά τοπία. Για παράδειγμα, άκουγαν τον ήχο ενός κορακιού να πετάει από τα δεξιά προς τα αριστερά ή άκουγαν τους ήχους που έκαναν οι χτίστες όταν κατασκεύαζαν την πόλη. Το είδος ονομάζεται ψυχοακουστική μουσική (θεμελιωτής της οποίας στην Ελλάδα υπήρξε ο Ιάννης Ξενάκης) και πρόκειται για μια διαδικασία «ηχητικής επαυξημένης πραγματικότητας», καθώς οι μαθητές εμβάθυναν σε ένα ηχητικό τοπίο, εν προκειμένω μιας εποχής.
«Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι μαθητές βίωσαν τον αρχαιολογικό χώρο σαν να είναι ζωντανός. Αυτές οι πέτρες στην Αρχαία Μεσσήνη σαν να απέκτησαν ζωή, μετατράπηκαν σε στοιχείο ενός κτίσματος. Και ξέρετε, το εντυπωσιακό είναι ότι τα παιδιά μετά την ολοκλήρωση της δράσης με ρώτησαν εάν μπορούσαν να κάνουν το ίδιο και σε άλλα μαθήματα του σχολείου», μου διηγήθηκε ο κ. Πολυμενέας-Λιοντήρης. Συνομίλησα μαζί του, καθώς είναι ο ιθύνων νους του νέου κύκλου εργαστηρίων ηλεκτροακουστικής σύνθεσης «Λανθάνων Χώρος», που θα υλοποιήσει, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών και κοινωνικών δράσεών της, η Εθνική Λυρική Σκηνή σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Το πρόγραμμα, που ξεκινάει τον Μάρτιο απευθύνεται σε νέους καλλιτέχνες. Οι συμμετέχοντες, με έμπνευση από τη βιβλιογραφία γύρω από την όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ «Η Βαλκυρία», θα χρησιμοποιήσουν τον γραπτό λόγο ως πρωτογενές υλικό και θα δοκιμάσουν να αποδώσουν τα τοπία και τα γεγονότα κειμένων της επιλογής τους σε δικά τους έργα ακουσματικής μουσικής.
Η διαθεματικότητα στο εκπαιδευτικό σύστημα έχει καθιερωθεί εδώ και χρόνια. Το ζητούμενο είναι η διδασκαλία των μαθημάτων να γίνει βιωματική και τα μαθήματα να αποκτήσουν ενδιαφέρον για τα παιδιά, που πολλές φορές τώρα τα αντιμετωπίζουν ως «ώρα παιχνιδιού». Κι αυτό συμβαίνει για μαθήματα που ενώ θεωρούνται «δεύτερης σημασίας» (π.χ. μουσική, θεατρική αγωγή) μπροστά στα βασικά (π.χ. γλώσσα, μαθηματικά, φυσική), είναι κρίσιμα για τη μορφωτική καλλιέργεια των μαθητών. Αλλωστε, όπως προκύπτει, με την κατάλληλη διαμόρφωση της διδακτικής τους, τα μαθήματα αυτά σε ένα διαθεματικό πλαίσιο με τη λογοτεχνία ή τα αρχαία, μπορούν να πυροδοτήσουν το ενδιαφέρον για φιλαναγνωσία και να καλλιεργήσουν τις γλωσσικές δεξιότητες των μαθητών. Το ελληνικό σχολείο έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα μηχανιστικής μετάδοσης γνώσεων, με απώτερο στόχο οι μαθητές να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Δεν προσφέρει ανάσες ώστε να κινητοποιηθεί, όχι μόνον ο άριστος μαθητής αλλά, πρωτίστως, ο μέτριος που βιώνει την εκπαιδευτική διαδικασία και τη μάθηση ως άγος. Ιδέες για να αντιστραφεί η κατάσταση υπάρχουν – ένα παράδειγμα προσφέρει το πρόγραμμα που προέκυψε από τη συνεργασία των δύο εθνικών ιδρυμάτων γραμμάτων και πολιτισμού. Το βασικό ερώτημα είναι: η πολιτεία και οι εκπαιδευτικοί θέλουν να αλλάξει το ελληνικό σχολείο;