«Μην αφήνετε άλλους να ανέβουν!», ζητάει από τον συνάδελφό του μέσω της ενδοεπικοινωνίας ο φύλακας στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ο πρώτος όροφος του Μεγάρου Σταθάτου, όπου παρουσιάζεται μέσα σε εντυπωσιακές χρωματικά αίθουσες, στήσιμο και κυρίως σπουδαία αντικείμενα η νέα έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης «Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο», είναι γεμάτος επισκέπτες. Οπως οι αίθουσες στο ισόγειο αλλά και η πτέρυγα της Νεοφύτου Δούκα.
Δεν είναι το μοναδικό μουσείο που επισκέπτεται πολύς κόσμος αυτές τις ημέρες. Λίγο πιο πάνω στη Βασιλίσσης Σοφίας και Ριζάρη, στο Πολεμικό Μουσείο, οικογένειες εντυπωσιάζονται από τα πυροβόλα όπλα και τα παλαιά αεροσκάφη στον εξωτερικό χώρο του μουσείου. Στη γειτονική Εθνική Πινακοθήκη, στη λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου, η ουρά φθάνει σχεδόν στη Μιχαλακοπούλου. Στο Παγκράτι, στο Μουσείο Γουλανδρή το κοινό αποχωρεί ευχαριστημένο από το αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού. Μετά τον επιτακτικό καταναλωτισμό των γιορτών, είναι φανερό ότι το κοινό επιστρέφει οικογενειακώς τα Σαββατοκύριακα στα μουσεία της πόλης.
Στο Μοναστηράκι, το Μουσείο Ψευδαισθήσεων δέχεται πολλούς επισκέπτες για βιωματικά παιχνίδια και πολλές σέλφι, ενώ το διαδραστικό Μουσείο Συναισθημάτων στου Φιλοπάππου έχει μεγάλη απήχηση στα μικρά παιδιά. Οσο για τις ουρές έξω από το Μουσείο της Ακρόπολης, είναι μια εικόνα συνηθισμένη.
Πόλεμος πάντων πατήρ…
Ας ξεκινήσουμε από την Ηροδότου 1, όπου βρίσκεται το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τα εκθέματα για τη μάχη της Χαιρώνειας κινητοποιούν ιδιαίτερα τους μπαμπάδες που αναλαμβάνουν να φτιάξουν το δικό τους αφήγημα με τη βοήθεια του εποπτικού υλικού του μουσείου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα το σιδερένιο κράνος με επένδυση αργύρου, ο θώρακας με τα χρυσά προσαρτήματα, η μακεδονική ασπίδα με την επιγραφή Βασιλέως Αλεξάνδρου. Ολα αποτελούν πολύτιμο υλικό για να κατανοήσουν τη σημασία της μακεδονικής φάλαγγας.
Ενας από τους πιο ομιλητικούς μπαμπάδες ανέλαβε να εξηγήσει τον σχηματισμό της με το βασικό επιθετικό όπλο της, τη σάρισα, το μακρύ δόρυ από ξύλο κρανιάς που κρατούσε μακριά τον εχθρό. Εξηγούσε χαμηλόφωνα πώς η μακεδονική φάλαγγα έθετε τον αντίπαλο στρατό «μεταξύ σφύρας και άκμονος». Σε αυτή τη δύσκολη θέση και με την αποφασιστική συμμετοχή του 18χρονου γιου του, Αλεξάνδρου, έβαλε ο Φίλιππος τους Αθηναίους και τον θηβαϊκό Ιερό Λόχο στην πεδιάδα της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., ανοίγοντας τον δρόμο προς την κατάκτηση της οικουμένης.
Στις διπλανές αίθουσες το ενήλικο κοινό στέκεται στα ανθρώπινα κατάλοιπα των πεσόντων στη μάχη. Κάποια από αυτά εκτέθηκαν μόνο μία φορά, το 1904 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η απόφαση να παρουσιαστούν οι νεκροί της Χαιρώνειας δεν πάρθηκε για λόγους εντυπωσιασμού, αλλά, όπως σημειώνει το μουσείο, «για να ευαισθητοποιήσει τον επισκέπτη σε σχέση με τη βία της μάχης και τις ολέθριες συνέπειές της σε ανθρώπους και κοινωνίες διαχρονικά».
Μικρά μαθήματα Ιστορίας για μικρούς και μεγάλους, από τους επιστημονικούς διευθυντές του μουσείου Παναγιώτη Ιωσήφ και Ιωάννη Φάππα, για τη σημασία της μάχης της Χαιρώνειας στην εποχή της μετάβασης από τον κλασικό στον ελληνιστικό κόσμο. Η τελευταία ενότητα παρουσιάζεται με σύγχρονα μέσα στην πτέρυγα της Νεοφύτου Δούκα και, αντίθετα από ό,τι φαντάζονται πολλοί, δεν προσελκύει μόνο τη γενιά των βιντεογκέιμ. Οι επισκέπτες που στριμώχνονται για να θαυμάσουν την αναπαράσταση της μάχης με τα playmobil και να παρακολουθήσουν την αφήγηση της μάχης σε comics μαρτυρούν ότι πάνω από όλα η έκθεση συναρπάζει τους ενηλίκους.
Η ζωή της πόλης
Η ουρά που σχηματίζεται κυριακάτικα έξω από την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου είναι για την έκθεση που επιμελήθηκε η διευθύντρια του οργανισμού, Συραγώ Τσιάρα: «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970». Μια έκθεση για το αστικό βίωμα μέσα από το βλέμμα 78 δημιουργών, 202 εικαστικών έργων και 22 ταινιών, που παρουσιάζεται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων και περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, φωτογραφίας, ακόμη και αφίσες του ελληνικού κινηματογράφου και αποσπάσματα ταινιών που αγαπήσαμε.
Οι μακεδονικές σάρισες και ο τρόπος που νίκησαν στη Χαιρώνεια κεντρίζουν το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Αστικοποίηση, ανοικοδόμηση και άναρχη ανάπτυξη της Αθήνας, τότε που γκρεμίζαμε τα νεοκλασικά και δοξάζαμε την αντιπαροχή, όταν η μετανάστευση και άλλα βιώματα της πόλης μετά τις πληγές του πολέμου και του σπαραγμού άλλαζαν με ταχύτητα τη μορφή της μπροστά στη δίψα μιας καλύτερης ζωής, έστω και δανεικής. Επτά ενότητες («Σκηνογραφία», «Νοσταλγία», «Γιαπί», «Κοντινό Πλάνο», «Θέαμα», «Ονειρα και Συγκρούσεις», «Υλικότητες»), που όλες κάτι μας θυμίζουν, σε μια πόλη που χάνεται, αλλάζει, μετασχηματίζεται, ξεχνάει. Μάρτυρες η «Πίσω όψη πολυκατοικιών» του Γιάννη Μιγάδη, το «Ραφείο» ο Μπάμπης του Γιώργου Παραλή, η «Οικοδομή» του Τέτση, ο «Νεροχύτης της Βαρβάρας» του Γιώργου Παραλή και πόσα ακόμη έργα σε μια πρωτότυπη και γλυκόπικρη έκθεση.
Νοσταλγική ήταν και η έκθεση, η οποία δυστυχώς τελείωσε την περασμένη Κυριακή στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, του καταξιωμένου Αλέξη Κυριτσόπουλου που αγαπήσαμε μέσα από σκίτσα, ακουαρέλες, σκηνικά, αφίσες και εξώφυλλα δίσκων και βιβλίων, και φυσικά τα άλμπουμ του Δ. Σαββόπουλου. «Ο τραγουδοποιός της εικόνας», όπως τον χαρακτήρισε ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος.
«ΝοΗΜΑΤΑ»
Από το Μεταξουργείο στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου: Το Μουσείο της Ακρόπολης έχει σταθερό κοινό από όλο τον κόσμο, χειμώνα – καλοκαίρι, και επιβάλλεται να επισκεφθούμε τη νέα περιοδική έκθεση: «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα».
Στο βαθύ μοβ σκηνικό χώρο, γεμάτο φαντασία και νοήματα που έστησε ο διευθυντής του μουσείου Νίκος Σταμπολίδης, σμίγουν αγάλματα, αγγεία, νομίσματα, πίνακες ζωγραφικής, κεραμικά και πήλινα όστρακα, ανάγλυφα, χειρόγραφα και τοιχογραφίες, συνολικά 165 διαφορετικά έργα. Για να φανεί, σημειώνει ο ίδιος, «έστω και αμυδρά η διείσδυση των προσωποποιήσεων και των αλληγοριών όχι μόνο στις μεγάλες αλλά και στις διακοσμητικές τέχνες». Δεν είναι απλώς ένας διάλογος μεταξύ δύο διαφορετικών εποχών δημιουργίας, «αλλά μια τετραλογία» σε τέσσερις διαφορετικές περιόδους της Τέχνης: Αρχαιότητα, Βυζάντιο, Αναγέννηση και Νεότερη Τέχνη.
Θα δείτε έργα σπάνιας ομορφιάς και δύναμης, όπως το αριστούργημα του Ρούμπενς με τον Κρόνο που καταβροχθίζει έναν γιο, το οποίο –σαν γροθιά στο στομάχι– υποδέχεται τον επισκέπτη. Πολλά τα άλλα εκθέματα που εντυπωσιάζουν, όπως η ερυθρόμορφη Υδρία του «ζωγράφου του Μειδία» που βγήκε για πρώτη φορά έπειτα από 250 χρόνια από το Βρετανικό Μουσείο, το χάλκινο αγαλμάτιο του Υπνου, ο Κρατήρας του Τάλω, η Τύχη της Αντιόχειας, ο Ερωτας και η Ψυχή, ο Αττικός μελανόμορφος και ερυθρόμορφος αμφορέας με απεικόνιση Δίκης με σφυρί και το χάλκινο γλυπτό της Χίμαιρας που σφραγίζει τον επίλογο της έκθεσης.
Χρώματα της Μεσογείου
Μετά την πολύβουη γειτονιά της Ακρόπολης ανηφορίζουμε στο Παγκράτι και το επίσης γεμάτο Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, όπου γαληνεύει τον επισκέπτη η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου». Ενα αφιέρωμα σε συνεργασία με ορισμένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου που συνεπιμελήθηκαν οι: Μαρία Κουτσομάλλη και Marina Ferretti Bocquillon. Το κοινό δεν είναι βιαστικό, στέκεται, φωτογραφίζει και συζητάει κάθε λεπτομέρεια των έργων των Πολ Σινιάκ, Ανρί Ματίς, Καμίγ Πιζαρό, Μαξιμιλιάν Λους, Εντμοντ Κρος, Τέο βαν Ρίζελμπεργκ, Ανρί Μαγκέν. Αρμονία, καθαρά χρώματα, ελευθερία, γαλήνη δημιουργούν στον επισκέπτη την επιθυμία του καλοκαιριού που αργεί ακόμη, όμως η θάλασσα δεν απέχει και τόσο πολύ με το αυτοκίνητο από την οδό Ερατοσθένους 13 για την επόμενη βόλτα…