Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς εάν η απόφαση να πραγματοποιηθεί επίδειξη μόδας μπροστά στα Γλυπτά του Παρθενώνα, το περασμένο Σαββατοκύριακο, ήταν απλώς απερίσκεπτη και αφελής ή αν ήταν μια εσκεμμένη και προκλητική κίνηση εκ μέρους του Βρετανικού Μουσείου. Οπως και να έχει, ήταν προσβλητική για εκείνους που πιστεύουν ότι ο νόμιμος ιδιοκτήτης αυτών των αρχαίων γλυπτών είναι η Ελλάδα. Επίσης, ενίσχυσε το επιχείρημα ότι για λόγους ασφαλείας θα έπρεπε να επαναπατριστούν στην Αθήνα. Το συντομότερο δυνατόν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Βρετανικό Μουσείο φιλοξενεί επίδειξη μόδας του Ερντέμ. Το 2022, τα μοντέλα μπαινόβγαιναν από τους μεγάλους νεοκλασικούς κίονες για να επιδείξουν τα σχέδια του δημιουργού. Η έμπνευσή του, εκείνη τη χρονιά, ήταν το Bloomsbury Group (η ποιήτρια Εντιθ Σίτγουελ και άλλοι), και η κιονοστοιχία του μουσείου, που βρίσκεται στην περιοχή του Bloomsbury, πρέπει να του φάνηκε βολικά κοντά και κάπως σχετική. Η φετινή ανοιξιάτικη συλλογή του Ερντέμ Μοραλίογλου εμπνεύστηκε προφανώς από τη «Μήδεια» της Μαρίας Κάλλας και θέλησε να τονίσει την ελληνικότητα της Κάλλας. Τι πιο «ελληνικό» από τα γλυπτά που αφαιρέθηκαν από τον Ελγιν τον 19ο αιώνα και τώρα στεγάζονται στην αίθουσα 18 του Βρετανικού Μουσείου; Αυτή ήταν πιθανώς η σκέψη του. Και κανείς δεν φαίνεται να τον απέτρεψε.
Μπορεί να ήταν μια καθαρά εμπορική συναλλαγή. Το Βρετανικό Μουσείο ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα έργο ύψους ενός δισεκατομμυρίου λιρών για την ανακαίνιση και τον επανασχεδιασμό του κτιρίου. Χρειάζεται χρήματα. Στην ιστοσελίδα του διαφημίζει το γεγονός ότι οι γκαλερί είναι προς ενοικίαση για μεγάλα πάρτι ή δείπνα. Εξάλλου, οι διαχειριστές του Βρετανικού Μουσείου χρησιμοποίησαν την Duveen Gallery (αίθουσα 18) πέρυσι για το ετήσιο δείπνο τους.
Μήπως να υποθέσουμε ότι όποιος συμφώνησε να παραχωρήσει την γκαλερί στον Ερντέμ το έκανε με απολύτως μηδενική γνώση της σημασίας και της μοναδικότητας των Γλυπτών – ή της ευαισθησίας που τα περιβάλλει; Υπάρχει όντως κάποιος στο Βρετανικό Μουσείο που δεν γνωρίζει τις διαπραγματεύσεις που γίνονται μεταξύ του μουσείου και της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με το μέλλον των Γλυπτών; Ηταν απλώς αξιοθρήνητη άγνοια;
Οπως μου επεσήμανε σήμερα ένας αρχαιολόγος, το πλήθος κόσμου που παρευρέθη στην επίδειξη του Ερντέμ, μαζί με τον φωτισμό και τις κάμερες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη θερμοκρασία και την υγρασία στην γκαλερί. Αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε αυτά τα ανεκτίμητα αρχαία έργα τέχνης. Υπήρχε επίσης δυνατή μουσική, προφανώς.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι άφθαρτα – όμως είναι αναντικατάστατα. Στο Λονδίνο υπάρχουν πολλά άλλα μέρη που θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για εμπορική προβολή – όπου κι αν κοιτάξει κανείς σε αυτή την πόλη, υπάρχουν νεοκλασικά κτίρια, όλα εμπνευσμένα από την αρχιτεκτονική της Αρχαίας Ελλάδας. Ακόμη και η Βασιλική Οπερα στο Κόβεντ Γκάρντεν θα είχε εμφανέστερη σχέση με την Κάλλας. Δύσκολα μπορούσε κανείς να διακρίνει οποιαδήποτε σχέση ανάμεσα στα ρούχα που φορούσαν τα μοντέλα και τη Μήδεια – μάλιστα η σχέση μεταξύ των ρούχων και της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής έμοιαζε εντελώς ψεύτικη.
Η ειρωνεία, μεταξύ άλλων, ήταν ότι οι θεατές κάθονταν με την πλάτη στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Δεν θα το πρόσεχαν καν εάν έλειπαν. Γιατί, λοιπόν, να υπάρξει οποιοδήποτε ρίσκο ζημιάς; Προσβολής;
Είναι άκρως ενδεικτικό ότι τα Γλυπτά θεωρούνται η πεμπτουσία της ελληνικότητας, το απόλυτο σύμβολο της Ελλάδας. Αυτό δεν φανερώνει πού ανήκουν;
Αλλη μια φορά, οι ενέργειες και η στάση του Βρετανικού Μουσείου με μπερδεύουν – και με εξοργίζουν όλο και περισσότερο.
* Η κ. Βικτόρια Χίσλοπ είναι συγγραφέας.