Η Αννα Γουίντουρ δεν άργησε να βρει τη θέση της στην πρώτη σειρά. Το ίδιο και η Λίλι Τζέιμς και η Κριστίν Σκοτ Τόμας. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Ερντέμ Μοραλίογλου καλούσε τους ανθρώπους της μόδας και του θεάματος στο Βρετανικό Μουσείο για να παρακολουθήσουν ένα ντεφιλέ στο πλαίσιο της Εβδομάδας Μόδας του Λονδίνου – παλαιότερα, σε άλλο σημείο του μουσείου, είχε παρουσιάσει μια κολεξιόν γύρω από την έννοια της αναπαλαίωσης.
Το περασμένο Σάββατο, όμως, το ραντεβού δόθηκε στην αίθουσα Duveen, την αίθουσα που φιλοξενεί τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, έναν χώρο φορτισμένο συμβολικά που βρίσκεται στο κέντρο της ιστορικής, πολιτικής και πολιτιστικής διαμάχης για την επανένωση των Γλυπτών. Η συλλογή Φθινόπωρο-Χειμώνας ’24-’25 ήταν αφιερωμένη στη Μαρία Κάλλας, και ειδικότερα στην οπερατική «Μήδεια» του Κερουμπίνι που ερμήνευσε η Κάλλας το 1953. Με την έναρξη του σόου, χιλιάδες στιγμιότυπα άρχιζαν να κατακλύζουν το Instagram, με τα ρούχα του σχεδιαστή να αναδεικνύουν ένα κομψό, δυναμικό ενδυματολογικό αφήγημα μεταξύ της ντίβας και της γυναίκας Κάλλας, από το χθες στο σήμερα, με φόντο τα θραύσματα των Γλυπτών.
Το σκεπτικό της συλλογής «Μαρία, Μήδεια, Μύθος» περιείχε την έννοια του ξεριζωμού. «Οπως η Μήδεια, έτσι και η Κάλλας ξεριζώθηκε», διαβάζουμε στις σημειώσεις της επίδειξης. «Η απουσία ενός σπιτιού ήταν έντονη και βαθιά». Θα μπορούσε κανείς να συνδέσει την προσωπική ιστορία της Divina με την ιστορία των αρχαιοτήτων που εξακολουθούν να βρίσκονται στην αίθουσα Duveen; Ισως.
Η επίδειξη μόδας προκάλεσε την αντίδραση της Ελληνίδας υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη το βράδυ του Σαββάτου. «Οι ιθύνοντες του Βρετανικού Μουσείου ευτελίζουν και προσβάλλουν όχι μόνο το μνημείο αλλά και τις οικουμενικές αξίες που αυτό εκπέμπει», σημείωσε και επανέλαβε το ελληνικό αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών στην Ελλάδα. Σε δηλώσεις της στην «Κ», πρόσθεσε ότι «τα Γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως διακοσμητικά στοιχεία χωρίς να υπάρχει σχέση των αξιών που πρεσβεύουν με την επίδειξη μόδας». Το Βρετανικό Μουσείο από την πλευρά του ανέφερε ότι οι χώροι του χρησιμοποιούνται για τη διοργάνωση εμπορικών εκδηλώσεων (commercial venue) εκτός ωραρίου, με τη συλλογή να παραμένει πάντα προτεραιότητα.
«Το Βρετανικό Μουσείο θα όφειλε να είναι περισσότερο ευαίσθητο απέναντι στη χρήση του χώρου, και στα συναισθήματα που γεννά στην Ελλάδα», είπε στην «Κ» ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης.
Η «Κ» αναζήτησε και τον Ερντέμ Μοραλίογλου, ο οποίος όμως δεν θέλησε να δώσει συνέχεια. Ανθρωποι που τον γνωρίζουν μιλούν για την αγάπη του για την Ελλάδα, την οποία επισκέπτεται κάθε καλοκαίρι, αλλά και το πάθος του για την όπερα – σχεδιάζει άλλωστε κοστούμια για οπερατικές παραγωγές. Ο σχεδιαστής, γεννημένος στον Καναδά από Τούρκο πατέρα και Αγγλίδα μητέρα, μεγάλωσε ανάμεσα στο Μόντρεαλ και το Μπέρμιγχαμ και ξεκίνησε τον οίκο του –που παραμένει ανεξάρτητος– το 2005. Χαρακτηρίζει τον εαυτό του έναν σχεδιαστή που αφηγείται ιστορίες. Οπως αυτήν που παρουσίασε στο Βρετανικό Μουσείο.
Αστοχία
Στο μεταξύ, μια προσωπική πρόσκληση από τον Μοραλίογλου έδωσε την αφορμή στον Γιώργη Μαγγίνη, επιστημονικό διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, να γράψει ένα σύντομο κείμενο για τη συλλογή του σχεδιαστή με θέμα τη Μαρία Κάλλας και την «ελληνικότητά» της. «Η γνωριμία μου και η εκτίμηση προς τον Ερντέμ, έναν αξιόλογο καλλιτέχνη που ζει στη Βρετανία, έχει τουρκικές ρίζες και φιλελληνικά αισθήματα, με οδήγησε να αποδεχτώ την πρόταση. Ας μην “πυροβολούμε” τους καλλιτέχνες για κάποια ζητήματα τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχουν οι ίδιοι προξενήσει», σημείωσε και πρόσθεσε ότι τα μεγάλα μουσεία συχνά φιλοξενούν κοσμικές εκδηλώσεις, κάτι που είναι απολύτως αποδεκτό. «Ωστόσο κατά τη γνώμη μου η αστοχία του μουσείου βρίσκεται στην επιλογή της αίθουσας των Γλυπτών του Παρθενώνα για την επίδειξη – γεγονός που δεν γνώριζα. Από τη στιγμή που το θέμα της επανένωσης των Μαρμάρων λόγω των βρετανικών χειρισμών έχει τόσο πολιτικοποιηθεί, το Βρετανικό Μουσείο θα όφειλε να είναι περισσότερο ευαίσθητο απέναντι στη χρήση του χώρου, και στα συναισθήματα που γεννά στην Ελλάδα».
«Τα μνημεία αν και από σκληρή ύλη, είναι εξαιρετικά ευαίσθητα. Και η κάθε κατάχρηση μπορεί να τους στερήσει την αδιόρατη αύρα που εμπεριέχουν. Αν οι σύγχρονες “εμπορικές” χρήσεις πολλαπλασιαστούν, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί η ακτινοβολία τους και να αντιμετωπίζονται με αδιαφορία: Ως ένα ντεκόρ της καθημερινής ζωής μας. Χωρίς να διαφέρουν σε τίποτα από τις χιλιάδες εικόνες που περνούν κάθε μέρα μπροστά από τα μάτια μας», σημείωσε από την πλευρά του ο ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ Πάνος Βαλαβάνης.
H συζήτηση για τη σχέση της μόδας με την αρχαιότητα κρατάει χρόνια. Μιλώντας για το Βρετανικό Μουσείο, η Σήλια Κριθαριώτη παρουσίασε τη συλλογή στο Queen Elizabeth II Great Court, το 2020. Από την άλλη, η Μπιγιονσέ βρέθηκε στα «πόδια» της Νίκης της Σαμοθράκης για τις ανάγκες ενός μουσικού βίντεο στο Μουσείου του Λούβρου. Στην Ελλάδα, το ΚΑΣ είπε «όχι» στον ιταλικό Gucci για ντεφιλέ στην Ακρόπολη και «ναι» στη Μαίρη Κατράντζου για την παρουσίαση μιας συλλογής υψηλής ραπτικής για τα 10 χρόνια του οίκου της και τα 30 χρόνια του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με καρκίνο «ΕΛΠΙΔΑ» στο Σούνιο το 2019. Την ίδια χρονιά, μια επίδειξη Alta Moda του οίκου Dolce & Gabbana γέμισε τον χώρο γύρω από τον Ναό της Ομόνοιας στην Κοιλάδα των Ναών της Νότιας Σικελίας. Και βέβαια, οι παγκόσμιοι προβολείς στράφηκαν στην επίδειξη resort του οίκου Dior στο Καλλιμάρμαρο το 2021, την οποία ακολούθησε μια φωτογράφιση στον Παρθενώνα. Σε ερώτηση της «Κ» την Κυριακή για τη σχέση της επίδειξης μόδας του Μοραλίογλου και τη φωτογράφιση του οίκου Dior στην Ακρόπολη, η κ. Μενδώνη τόνισε ότι οι δύο εκδηλώσεις δεν σχετίζονται καθώς για τη φωτογράφιση του γαλλικού οίκου μόδας είχαν ληφθεί ειδικά μέτρα στον Ιερό Βράχο. «Δεν είμαι κατά του να γίνονται ντεφιλέ σε μουσεία αλλά έχει σημεία το πού και το πώς γίνονται», πρόσθεσε η υπουργός.