COLSON WHITEHEAD
Μανιφέστο απατεώνων
μτφρ.: Μυρσίνη Γκανά
εκδ. Iκαρος, 2023, σελ. 480
Αξιοσέβαστος επιχειρηματίας και οικογενειάρχης; Τολμητίας που δεν διστάζει να μπλεχτεί στα γρανάζια της απατεωνιάς; Αν υπάρχει ένας αντιφατικός ήρωας που εμφανίστηκε στον λειμώνα της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα τελευταία χρόνια, αυτός δεν μπορεί παρά να είναι ο Ρέι Κάρνεϊ, που εμφανίστηκε στο μυθιστόρημα του Κόλσον Γουάιτχεντ «Μπέρδεμα στο Χάρλεμ» (εκδ. Ικαρος). Είναι ο ορισμός της αντιφατικότητας. Τυπικά πουλάει έπιπλα στο Χάρλεμ, αλλά δεν διστάζει να διακινεί και κλοπιμαία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας με το μυθιστόρημά του «Μανιφέστο απατεώνων» μάς προσφέρει ένα θαυμαστό sequel, στο οποίο η εσωτερική αντίφαση του Κάρνεϊ εντείνεται, ενώ τριγύρω του ο κόσμος αλλάζει.
Εγκλημα και διαφθορά
Είμαστε στα αποκαλυπτικά ’70s, με τη Νέα Υόρκη να αλλάζει όψη και τα επίπεδα της εγκληματικότητας και της πολιτικής διαφθοράς να φτάνουν σε σημείο ζέσεως.
Ο Κάρνεϊ έχει αποφασίσει να αναπτύξει τη μικρή επιχείρησή του και να αφήσει κατά μέρος τις κακοτοπιές. Ωστόσο, η μοίρα του τού ετοιμάζει άλλες διαδρομές.
Η έφηβη κόρη του θα του ζητήσει να της βρει ένα εισιτήριο για τη συναυλία των Jackson 5 και ο μόνος που μπορεί να βοηθήσει είναι ο «λάθος» άνθρωπος.
Ο λευκός αστυνομικός Μάνσον (όχι και ο πιο ανεπίληπτος αστυνομικός που μπορεί να συναντήσει κανείς) θέλει να τον βοηθήσει, αλλά με υψηλό αντίτιμο. Ναι, η «κακιά ώρα» μόλις έφτασε για τον Κάρνεϊ να μπλεχτεί ξανά στα γρανάζια του υποκόσμου.
Ο Ρέι Κάρνεϊ, που εμφανίστηκε στο μυθιστόρημα του Κόλσον Γουάιτχεντ «Μπέρδεμα στο Χάρλεμ», επιστρέφει. Με τις καλύτερες διαθέσεις. Αλλά…
Την ίδια στιγμή, στα ενδότερα της πόλης μαίνεται μια αδυσώπητη μάχη ανάμεσα στην αστυνομία της Νέας Υόρκης και στην οργάνωση Μαύρος Απελευθερωτικός Στρατός (ένα πιο ριζοσπαστικό παρακλάδι των Μαύρων Πανθήρων). Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο αστυνομικής βίας, διαφθοράς, εξτρεμιστικών ενεργειών και ρατσισμού. Πώς να ξεφύγει από όλα αυτά ο άμοιρος Κάρνεϊ;
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη που εκτείνονται μεταξύ 1971-1976 και ο Γουάιτχεντ καταφέρνει να συνδυάσει την εσωτερική πάλη του κεντρικού του ήρωα με την περιδίνηση στην οποία έχει εισέλθει ολόκληρη η πόλη.
Σημείο «συνάντησης» παραμένει και σε αυτό το μυθιστόρημα το κατάστημα του Κάρνεϊ. Αρχικά το βλέπουμε να έχει μετατραπεί σε στούντιο για να γυριστεί μια ταινία Blaxploitation (ταινίες που γυρίστηκαν κατά τη δεκαετία ’60-’70 στην Αμερική και είχαν ως βασική θεματική την εκμετάλλευση των μαύρων).
Συναντάμε μεταξύ άλλων τον Ζίπο, έναν πυρομανή σκηνοθέτη με φανταχτερό ντύσιμο, και τον Πέπερ (τον είχαμε γνωρίσει στο «Μπέρδεμα στο Χάρλεμ») που προσλαμβάνεται ως ασφάλεια του σετ. Συνδέεται άμεσα με τον Κάρνεϊ, καθώς από πρώην επαγγελματίας εγκληματίας αποφασίζει να «αποστρατευτεί» και να ακολουθήσει τον δρόμο της νομιμότητας. Επί ματαίω! Κι αυτού η μοίρα άλλα προστάζει. Κάποια στιγμή εξαφανίζεται η πρωταγωνίστρια του φιλμ, Λουσίντα Κόουλ, πρώην φίλη ενός αφεντικού συμμορίας του Χάρλεμ, και ο Πέπερ αναλαμβάνει να τη βρει. Να πώς θα πέσει ξανά στα σκούρα νερά του υποκόσμου.
Πόλεμος συμμοριών
Το τελευταίο μέρος, εκεί που ξεκαθαρίζουν τα πάντα, μας μεταφέρει στο 1976, εν μέσω του κενόδοξου εορτασμού των 200 ετών από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας.
Στην ουσία, εκείνη χρονιά έμεινε στην ιστορία για τη σύγκρουση των συμμοριών, ένα πραγματικό πάρτι απατεώνων, που δεν αναδύεται μόνο από τον πάτο της κοινωνικής πυραμίδας, αλλά και από τους σάπιους αρμούς της εξουσίας.
Μια σειρά από εμπρηστικές επιθέσεις αποκαλύπτει το παιχνίδι που κάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά και το κρυφό σχέδιο αναδιάταξης του Χάρλεμ και συνολικά της Νέας Υόρκης. Κάποιες συνοικίες πρέπει να αλλάξουν χέρια κι αφού δεν μπορεί να γίνει με ειρηνικό τρόπο, αναλαμβάνουν οι φλόγες να προωθήσουν το σχέδιο.
Σε μια τέτοια φωτιά βλέπουμε τον Κάρνεϊ να σώζει έναν 11χρονο από τη φωτιά, δίχως να ξέρει πως άμεσα μια άλλη πυρκαγιά θα «γράφει» το όνομά του.
Εποχή αλλαγών
Τι καταφέρνει και με αυτό το μυθιστόρημα ο Γουάιτχεντ; Να κυκλώσει μια ολόκληρη εποχή αλλαγών με μια ιστορία που θαυμάζεται για την ένταση και την πολύπλευρη ανάπτυξή της.
Είναι άξιο προσοχής πώς ο Αμερικανός συγγραφέας (δύο φορές βραβευμένος με Πούλιτζερ) συνδυάζει την κοινωνική κριτική με το καυστικό χιούμορ, τη σκληρότητα με την εσωτερικότητα και το αστυνομικό θρίλερ με την ποπ κουλτούρα. Στην ουσία δημιούργησε ένα πανόραμα της Νέας Υόρκης εκείνης της εποχής προβάλλοντας χαρακτηριστικές φιγούρες της. Μήπως ο Μπαλζάκ συνάντησε τον Μπόλντουιν στην περίπτωσή του; Αναμφίβολα. Αρκετά λειτουργική αποδεικνύεται η μετάφραση της Μυρσίνης Γκανά.