Η κοσμοπολίτικη Βιέννη είναι γνωστή για την υψηλή ποιότητα ζωής της και θεωρείται η πιο βιώσιμη πόλη του κόσμου. Η καλλιτεχνική σκηνή της χαρακτηρίζεται επίσης από έναν ιδιαίτερα διεθνή χαρακτήρα. Εχει προσελκύσει αρκετούς καλλιτέχνες και επαγγελματίες της τέχνης από διαφορετικές εθνικότητες, οι οποίοι ολοένα και εγκαθίστανται στην αυστριακή πρωτεύουσα τις τελευταίες δεκαετίες.
Σε αυτό τον καλλιτεχνικό πλούτο και στην έννοια της πόλης σε διάλογο επικεντρώθηκε η φετινή διεθνής εμπορική έκθεση Spark Art Fair Vienna (14-17 Μαρτίου), καλώντας σε έναν ενεργό διάλογο εγχώριες και διεθνείς γκαλερί. Συμμετείχαν περισσότερες από 90 γκαλερί –34 από την Αυστρία– από 20 χώρες και τέσσερις ηπείρους, Ευρώπη, Αφρική, Βόρεια και Νότια Αμερική – συγκαταλέγονταν και 4 γκαλερί από την Ελλάδα. Η Spark Art Fair Vienna άνοιξε τις θύρες της στην τρίτη έκδοσή της, στον εκθεσιακό χώρο του ιστορικού κτιρίου Marx-Halle, πρώην αγοράς βοοειδών σε μια αναδυόμενη βιομηχανική ζώνη στην τρίτη συνοικία της Βιέννης.
Την έκθεση επιμελήθηκε συμβούλιο διεθνών επιμελητών και συμβούλων. Ανάμεσά τους η Μαρίνα Φωκίδη (Kunsthalle Athena, μέλος της βασικής ομάδας της documenta 14 και ιδρύτρια του περιοδικού South is a state of mind) και οι ομόλογοί της Walter Seidl, Christoph Doswald και Jan Gustav Fiedler, οι οποίοι προσκάλεσαν τις γκαλερί και τους καλλιτέχνες και ανέπτυξαν τις κατευθύνσεις της έκθεσης, το πλούσιο πρόγραμμα δημόσιων συζητήσεων, και για πρώτη φορά φέτος, ένα πρόγραμμα ταινιών και περφόρμανς.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η Spark Art Fair Vienna είναι η μοναδική φουάρ που επικεντρώνεται αποκλειστικά σε ατομικές παρουσιάσεις, επιτρέποντας στους επισκέπτες να εμβαθύνουν στο έργο των καλλιτεχνών. Λόγω της μοναδικής αρχιτεκτονικής του εκθεσιακού χώρου, με τα ιδίου μεγέθους, ανοιχτά περίπτερα, και μια κάτοψη που ακολουθεί τις δομές μιας δημοκρατικής πόλης, οι εκθέσεις των καλλιτεχνών παρουσιάζονται όχι σύμφωνα με μια ιεραρχία, αλλά ακολουθώντας εννοιολογικές συγγένειες. Επίσης όλες οι γκαλερί πληρώνουν το ίδιο ποσό συμμετοχής, συνεπώς δεν υπάρχουν διακρίσεις μεταξύ μεγάλων και μικρών γκαλερί. Πρόκειται για ένα πρόταγμα για συμπερίληψη και ισότητα.
Πηγή έμπνευσης και αναφορά για την έκθεση αποτέλεσαν η έννοια της πόλης χωρίς γεωγραφικά όρια και η αναγκαιότητα ετερογενών και υβριδικών μορφών συμβίωσης. Φιλοδοξώντας να πιάσει τον παλμό του καλλιτεχνικού κόσμου, η Spark Art Fair Vienna προσκάλεσε καλλιτέχνες διαφορετικών διεθνικοτήτων να συνομιλήσουν: από την Καμπάλα και το Βελιγράδι μέχρι το Σάο Πάολο και την Αθήνα, καλλιτέχνες με τις ίδιες ανησυχίες αλλά διαφορετικούς τρόπους έκφρασης. «Το Spark 2024 εστίασε σε αυτό το αμάλγαμα καλλιτεχνικής εκπροσώπησης και στη Βιέννη ως καλλιτεχνικός κόμβος για άλλες πόλεις από όλο τον κόσμο», δηλώνει η Μαρίνα Φωκίδη.
Οι επιμελημένες ατομικές παρουσιάσεις και η ανοιχτή δομή των περιπτέρων ενεργοποιούν νέους συσχετισμούς μεταξύ των έργων των καλλιτεχνών και προσωπικές συναντήσεις, όσο αυτό μπορεί να είναι εφικτό μέσα στο πλαίσιο μιας εμπορικής έκθεσης. Ενα ιδιαίτερο οδοιπορικό για τον flaneur επισκέπτη.
Aναπάντεχες συναντήσεις
Eνα αυτοκίνητο τυλιγμένο σαν δέμα στο Βόρνεο, εγκαταλελειμμένες σειρές από καρέκλες στη Λετονία, μια σχεδία στην Καμπότζη: αναπάντεχες συναντήσεις στο φωτογραφικό έργο της Anna Jermolaewa –η ίδια ρωσικής καταγωγής που διέφυγε στην Αυστρία το 1989– (γκαλερί Johann Widauer) που θα εκπροσωπήσει φέτος την Αυστρία στην Μπιενάλε της Βενετίας. Απέναντι, βρίσκονταν τα κόκκινα σκαλοπάτια του Christopher Cozier (γκαλερί Francoise Heitsch) που μας ταξίδεψαν στην ιστορία της Καραϊβικής και την αναγκαστική μετατόπιση του ιθαγενούς πληθυσμού μεταξύ ηπείρων – των ανθρώπων που έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους χωρίς βεβαιότητα επιστροφής.
Παραπέρα είδαμε τα ανάγλυφα ψηφιδωτά του Theo Michael (γκαλερί Allouche Benias / Αθήνα) που μας ταξίδεψαν στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους, αλλά και στις σεισμογενείς περιοχές του Μεξικού, της χώρας όπου τα τελευταία χρόνια κατοικεί ο καλλιτέχνης, ενώ οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της αυστριακής Renate Graf (γκαλερί Crux / Αθήνα) μας μετέφεραν στον Νότο της Σικελίας και αποτύπωναν την αίσθηση των πυροτεχνημάτων και του χαρτοπόλεμου κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αγίου Σεβαστιανού.
Πηγή έμπνευσης για την έκθεση αποτέλεσαν η έννοια της πόλης χωρίς γεωγραφικά όρια και η αναγκαιότητα ετερογενών και υβριδικών μορφών συμβίωσης.
Ιδιαίτερα ενθαρρυντική ήταν η υψηλή (γύρω στο 70%) εκπροσώπηση γυναικών καλλιτεχνών, που έμεναν συχνά έξω από τις καλλιτεχνικές αφηγήσεις της εποχής. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τη δεκαετία του 1930 της γνωστής αρχιτέκτονος και σχεδιάστριας Charlotte Perriand (γκαλερί M77), που απεικονίζουν τον Λε Κορμπιζιέ στο πλοίο καθ’ οδόν για το μεγάλο συνέδριο αρχιτεκτονικής στην Αθήνα και από το περιστύλιο του Παρθενώνα, συνδιαλέγονταν με μια σειρά από επιτελεστικά έργα της Esther Ferrer (γκαλερί Gandy) – βότσαλα που δραπετεύουν από χρυσές κορνίζες, φύλλα και προσκλήσεις που ξεχύνονται από χρυσές κορνίζες σε μεγάλες πλαστικές σακούλες.
Απέναντι, το περίπτερο της γκαλερί Ewa Opalka –που κέρδισε το βραβείο Spark– παρουσίαζε φωτογραφίες-τεκμήρια από το πρώτο φεμινιστικό έργο της Ewa Partum, όπου η 29χρονη καλλιτέχνις με τη βοήθεια ενός make-up artist χώρισε το πρόσωπό της στα δύο: άφησε το ένα μέρος μόνο με ελαφρύ μακιγιάζ, ενώ το άλλο ήταν εμφανώς γερασμένο. Παραδίπλα, η Giulia Piscitelli (γκαλερί Fonti) χρησιμοποίησε χλωρίνη –μια διαδικασία κατά την οποία η δημιουργία και η καταστροφή είναι άρρηκτα συνυφασμένες– για να σχεδιάσει σύμβολα με ιστορική και πολιτισμική σημασία, όπως μια κρεμάλα, μια νάρκη, ένα αμόνι, το «1» ενός δολαρίου, στα πλούσια σε υφή βελούδινα ταπισερί της.
Το περιβάλλον
Μια σειρά από έργα αντανακλούσε την ευρύτερη περιβαλλοντική κρίση και τη νέα οικολογική εποχή στην οποία έχει εισέλθει ο πλανήτης. Ανάμεσά τους, τα έργα από φύλλα καπνού του Πάνου Χαραλάμπους (γκαλερί Citronne / Αθήνα, Πόρος) απηχούσαν το τοπίο και την ατμόσφαιρα της περιοχής του Ξηρόμερου της Ακαρνανίας, του τόπου καταγωγής του καλλιτέχνη, και αναδείκνυαν την παρελθούσα ακμάζουσα γεωργική κοινότητα, καθώς και τις οικολογικές προκλήσεις της εποχής μας, ενώ οι φωτογραφίες του Julius von Bismarck (γκαλερί Alexander Levy) στη Μαδαγασκάρη, όπου τυλίγει ζωντανά φυτά σε πλαστικό και τα συσκευάζει σε κενό, έδιναν την εντύπωση ότι πρόκειται για εξωγήινους κόσμους από παράθυρο διαστημόπλοιου.
Και φυσικά, δεν νοείται πόλη χωρίς πολιτικό γίγνεσθαι. Σε αυτό το πλαίσιο, ξεχώριζαν τα ποιητικά πολιτικά έργα του Βραζιλιάνου Carlos Nunes (γκαλερί Raquel Arnaud). Η παλινδρομική εγκατάστασή του, OCO (κενό), και οι πολύχρωμοι χαρταετοί του φέρνουν κάτι χαρούμενο και ανάλαφρο ως αντίδοτο στις δύσκολες στιγμές υπό τον Μπολσονάρο. Επίσης ποιητικά πολιτική, ανασύροντας την ιστορική μνήμη και την παράδοση, ήταν η φωσφορίζουσα ποπ-φολκ ταπισερί των The Callas (τα αδέλφια Λάκης και Αρης Ιωνάς) (γκαλερί Δύο Χωριά / Αθήνα), σχεδιασμένη από τους ίδιους και κεντημένη από τα χέρια της μητέρας και της θείας τους, με την DIY αισθητική τους και τη φιλοσοφία σύμπραξης και αλληλεγγύης.
Εκτός από τις ατομικές παρουσιάσεις στα περίπτερα, η έκθεση επεκτεινόταν και σε εγκαταστάσεις και γλυπτά μεγάλης κλίμακας που ήταν εγκατεστημένα στον ενδιάμεσο χώρο. Τρεις μαρμάρινες πλάκες με ενσωματωμένες ρόδες από skateboard του Ανέστη Ιωάννου (γκαλερί Crux) παρέπεμπαν στην κουλτούρα του δρόμου σε αντιπαράθεση με το μάρμαρο ως διαχρονικό υλικό που χρησιμοποιείται στους δημόσιους χώρους και στην αρχιτεκτονική της Αθήνας. Επίσης ενδιαφέρον παρουσίαζαν τα πολύχρωμα χάλκινα λοφάκια της Ayse Erkmen (γκαλερί Dirimart) και το μεγάλης κλίμακας ψηφιακό έργο τεχνητής νοημοσύνης του Refik Anadol (γκαλερί Pilevneli).
20.000 επισκέπτες
Η φετινή διοργάνωση κατάφερε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της αγοράς τέχνης και πρόσφερε νέες ανακαλύψεις. Συγκέντρωσε πάνω από 20.000 επισκέπτες και ένα αισθητό κλίμα αισιοδοξίας μεταφράστηκε σε αγορές από συλλέκτες (κυρίως έργων νεότερων καλλιτεχνών) και από ιδρύματα στην Ευρώπη που ενσωμάτωσαν νέα έργα σε συλλογές. Περιμένουμε με ανυπομονησία το Spark 2025!
*Η κ. Τίνα Σωτηριάδη είναι επιμελήτρια εκθέσεων και κριτικός τέχνης που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο.
