Ο Τζέρι Μπ. Μάρτιν αποφάσισε να ταξιδέψει σχεδόν τη μισή υδρόγειο γι’ αυτή τη δίμηνη παραμονή στο Αμπου Ντάμπι που του εξασφάλισε το πρόγραμμα των καλλιτεχνικών υποτροφιών (residency programme) του Art Dubai. Η πτήση του από το Περού προς τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διήρκεσε περισσότερο από μία ημέρα, κι έφτασε κουβαλώντας πολλά βιβλία, γιατί τα χρησιμοποιεί στη δουλειά του. Μολονότι είχε περάσει η πρώτη εβδομάδα της προσαρμογής, εξακολουθούσε για αρκετό καιρό να έχει την αίσθηση ότι είχε πατήσει το πόδι του σε έναν τόπο άγνωστο όσο το Διάστημα.
Για έναν εικαστικό σαν αυτόν, γεννημένο στην Κολομβία και κάτοικο της Λίμα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν μια χώρα φτιαγμένη από στερεότυπα: πλούτος, έρημος, τεχνητή ζωή και άνθρωποι χωρίς βαθιές ρίζες. Στην πορεία άλλαξε γνώμη. Η ζωή και οι άνθρωποι ήταν όπως κι αλλού, όπως παντού, και είχαν κι εδώ να διηγηθούν ευχάριστες και λυπητερές ιστορίες. Μόνον που οι παλιότερες έφταναν μόλις τρεις γενιές πίσω. Πιο πριν υπήρχε μόνον η έρημος. Γι’ αυτό σκέφθηκε ότι ανακάλυψε ένα νέο κόσμο, απαλλαγμένο από το βάρος του παρελθόντος, εκείνο το οποίο ο ίδιος ένιωθε να κουβαλάει στην πλάτη του ερχόμενος από πολύ μακριά σε τόπο και χρόνο.
Οι πέντε μικροί πίνακες –μέρος της εικαστικής δουλειάς του Μάρτιν που παρήχθη στο διάστημα της παραμονής του στην περιοχή και εκτέθηκε στο τμήμα «Residents» του φετινού Art Dubai–παρουσιάζουν εικόνες από αυτόν το νέο κόσμο. Στην πραγματικότητα πρόκειται για πέντε στιγμιότυπα (stills) από το ασπρόμαυρο ντοκιμαντέρ «Farewell Arabia» που γυρίστηκε το 1967 από τον σεΐχη Ζαγιέντ για εμπορικούς σκοπούς, αλλά διαθέτει πολύτιμο πλέον αρχειακό υλικό. «Στο τιμόνι αυτού του αυτοκινήτου βρίσκεται ένας άνθρωπος χωρισμένος ανάμεσα σε δύο κόσμους: Ενας σεΐχης που γεννήθηκε στην παλιά Αραβία αλλά θα πεθάνει σε μια καινούργια χώρα», σχολιάζει σε voice over η φωνή, καθώς τρεις φορτωμένες καμήλες ανηφορίζουν τον αμμόλοφο και από την άλλη πλευρά του κατηφορίζει ένα μοντέρνο αυτοκίνητο. Το πετρέλαιο είχε αρχίσει να μεταβάλει ραγδαία και οριστικά τη μορφή της Αραβικής Χερσονήσου.
Ενα δένδρο στην έρημο, ένα ηλιοβασίλεμα, ένα σταματημένο αυτοκίνητο: Πλησιάζοντας πιο κοντά στις εικόνες ο θεατής ανακαλύπτει ότι είναι φτιαγμένες από γράμματα. Μια γραφομηχανή Ρέμινγκτον του 1943 γίνεται για τον καλλιτέχνη βασικό εργαλείο έκφρασης: Γράφοντας και ξαναγράφοντας τη μια πάνω στην άλλη φράσεις, παραγράφους, ολόκληρες σελίδες και τελικά ένα βιβλίο, ο Μάρτιν δημιουργεί φωτοσκιάσεις, λευκά και μαύρα σημεία συνθέτοντας σχέδια και αναπαράγοντας μορφές. Μέσω αυτής της διαδικασίας –μια ιδιωτική περφόρμανς την ονομάζει ο ίδιος–, η αντιγραφή αποκτά γνωστική και αισθητική λειτουργία. Το έργο του, λέει, είναι μια πράξη που εμπεριέχει τον ίδιο καθισμένο μπροστά στη γραφομηχανή του και την επιθυμία να σχηματίσει τον κόσμο μέσω της γραφής.
Στέκομαι μπροστά στις πέντε εικόνες προσπαθώντας να διαβάσω τις λέξεις.
– Γιατί σε κάθε έργο δακτυλογραφείτε ένα βιβλίο;
– Επειδή θα αισθανόμουν τελείως ανόητος χτυπώντας επί ώρες τα πλήκτρα της γραφομηχανής στο χαρτί χωρίς να γράφω κάτι σημαντικό.
– Τι γράφουν αυτές οι πέντε εικόνες;
– Αποσπάσματα από το κεφάλαιο «Τα χρυσά χρόνια» στο βιβλίο του ιστορικού Ερικ Χομπσμπάουμ «Η εποχή των άκρων»: «Στη δεκαετία του ’50 η οικονομική άνοδος φαινόταν να είναι παγκόσμια και ανεξάρτητη από οικονομικά καθεστώτα. Ολόκληρος ο πλανήτης έγινε πλέον πραγματικά μία μονάδα (παγκόσμιο χωριό). Αυτά που κάποτε ήταν πολυτέλεια έγιναν τώρα, εν πάση περιπτώσει, στις πλούσιες χώρες αναμενόμενο επίπεδο άνεσης για όλους: το ψυγείο, το πλυντήριο, το τηλέφωνο. Ολα βασίζονταν στην υποθετική παραδοχή ότι το “νέο” ισοδυναμούσε όχι μόνον με το καλύτερο αλλά με κάτι τελείως επαναστατικό».
– Παρουσιάζετε άλλο ένα έργο σας εδώ, ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας. Στέκεστε σε ένα λιμάνι και η μορφή σας μοιάζει να επαναλαμβάνεται στο φόντο. Ποιο βιβλίο έχετε αντιγράψει;
– «Την ιστορία της τρέλας», του Μισέλ Φουκό.
Δώδεκα καλλιτέχνες που εκπροσωπούσαν μια επιλογή των πιο αναγνωρισμένων γκαλερί της Λατινικής Αμερικής πήραν μέρος στον φετινό δεύτερο κύκλο λειτουργίας του τμήματος «Residents» του Art Dubai. Φιλοξενήθηκαν στο Ντουμπάι και στο Αμπου Ντάμπι σε χώρους όπου βρίσκονταν μέσα στις πόλεις. Κατά την παραμονή τους εκεί, με την ενσωμάτωση των νέων στοιχείων στην καλλιτεχνική δουλειά τους δημιούργησαν έργα που παρουσιάστηκαν στη διοργάνωση ανοίγοντας ένα διάλογο ανάμεσα στη δική τους κουλτούρα και αυτήν του αραβικού κόσμου. Την επιμέλεια της συγκεκριμένης έκθεσης είχε η Βραζιλιάνα Φερνάντα Μπρένερ και καλλιτεχνική διευθύντρια του χώρου τέχνης Pivo στο Σάο Πάολο. «Για τον έξυπνο συλλέκτη, αυτά τα έργα είναι συναρπαστικά – απολύτως νέα κομμάτια, που έχουν συλληφθεί και δημιουργηθεί μέσα σε ένα ολωσδιόλου διαφορετικό πλαίσιο», είπε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Art Dubai Πάμπλο ντελ Βαλ στην εναρκτήρια ομιλία του.