Το τζαμί Τζισδαράκη είναι ένα κτίριο με πολλές περιπέτειες, που αφηγούνται την πορεία του νέου ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα. Αν και η δική του ιστορία ξεκινά νωρίτερα, στα μέσα του 18ου αιώνα, ακόμη και ο μύθος της ανέγερσης από τον τότε κυβερνήτη της Αθήνας, τον Μουσταφά Αγά Τζισδαράκη, εμπεριέχει στοιχεία από το εθνικό μας αφήγημα: Λένε ότι ένας κίονας από τον ναό του Ολυμπίου Διός έγινε ασβέστης για να χτιστεί το τζαμί και η επιδημία που ξέσπασε μετά στην πόλη αποδόθηκε από τους κατοίκους στην καταστροφή της «κολόνας του Δία». Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους το κτίριο χρησιμοποιήθηκε άλλοτε ως φυλακή και άλλοτε ως χώρος άσκησης των στρατιωτικών μουσικών.
Το τζαμί αποκατεστημένο και κομψό, αφού άλλαξε διάφορες χρήσεις, αποτελεί πλέον έναν από τους εμβληματικούς εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού. Στην καρδιά της πλατείας Μοναστηρακίου –όποτε είναι ανοιχτό– έχει διαρκώς επισκέπτες. Ενας λόγος παραπάνω, η παρουσίαση μιας εικαστικής έκθεσης που ταιριάζει απολύτως στον χώρο και στην ιστορία του. Οι «Βυρωνικοί Ηρωες» της Λυδίας Βενιέρη, μία σειρά εικόνων που θυμίζουν ταμπλό βιβάν (tableaux vivants) αλλά με σύγχρονα εκφραστικά μέσα, είναι έργα εμπνευσμένα από τους ήρωες και τις ιστορίες των ποιημάτων του λόρδου Βύρωνα. Η εικαστική πρόταση της καλλιτέχνιδος διαθέτει την ευαισθησία και τον ρομαντισμό της προσωπικότητας του Αγγλου ποιητή και ο τρόπος με τον οποίο το παρελθόν συναντά το παρόν σε συνθέσεις συχνά τολμηρές, ταιριάζουν με την ανατρεπτική του φύση. Αλλωστε, ο Βύρωνας για την Ελλάδα υπήρξε ο ίδιος ένας σπουδαίος ήρωας, που εξακολουθεί να ζει στο φαντασιακό μας αγωνιζόμενος με αφοσίωση στο όραμα της ελευθερίας.
Οσο για τους δικούς του ήρωες, η έμπνευση και το πάθος τούς μετέτρεπε πότε σε αγγέλους και πότε σε δαίμονες. Πάντοτε στο έργο και στη ζωή του Βύρωνα το καλό και το κακό συγχέονται, ενώ η πραγματικότητα και το όνειρο αλληλοτροφοδοτούνται.
«Στους “Βυρωνικούς Ηρωες” δεν αποτολμώ έναν Ντελακρουά ή έναν Ζερικό με σύγχρονη καλλιτεχνική αίσθηση και τεχνολογία», λέει η καλλιτέχνις. «Οπως εκείνοι οι ζωγράφοι όμως ξαναστήνω μια ονειρική σκηνή σε έναν κόσμο φανταστικό που κάπου υπάρχει, με άτομα συνεπαρμένα από τον ρομαντισμό, που ζουν τη στιγμή του ρόλου που τα καταβάλλει. Στο προαιώνιο παιχνίδι που μεταβάλλει τις σκιές σε γίγαντες και τους ψιθύρους σε δράκους, τη δειλία σε θάρρος και την τόλμη σε ηρωισμό, όλα αποκτούν νόημα και σκοπό, καθώς το σκοτάδι γεμίζει με τα πιο όμορφα μοτίβα της ιστορίας των ανθρώπων».
Στο κομψό λεύκωμα που συνοδεύει την έκθεση ο σπουδαίος φωτογράφος Ρόμπερτ Μακ Κέιμπ, φιλέλληνας και γνώστης της χώρας από τη δεκαετία του ’50, γράφει: «Η ποίηση του λόρδου Βύρωνα είναι δυνατή σε ρυθμό, μουσική και εικόνες και η Λυδία ζωντανεύει τους ήρωες και τις ηρωίδες του με ένα πρωτότυπο όραμα. Πολλές από τις εικόνες που χρησιμοποιεί ως φόντο προέρχονται από πραγματικές αναπαραστάσεις εποχής ελληνικών και οθωμανικών τοποθεσιών. Αλλά τις έχει μετατρέψει σε παλλόμενα θεατρικά σκηνικά».
Η έκθεση, που επρόκειτο να παρουσιαστεί στο ΕΜΣΤ αλλά άλλαξε προορισμό λόγω των εργασιών, παρουσιάζεται στο τζαμί έως 31/5. Οπως ανέφερε στην «Κ» η καλλιτέχνις, με επιβεβαίωση του μεταβατικού διευθυντή του μουσείου Δημήτρη Αντωνακάκη, μια έκθεση με το σύνολο του έργου της θα παρουσιαστεί στο ΕΜΣΤ μέχρι το τέλος του έτους, ή στις αρχές του 2020, καθώς ο προγραμματισμός παραμένει ακόμη ρευστός.