«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του

4' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Υπάρχει μια γεωμετρία σε πολλά επίπεδα στο έργο του Γιάννη Μόραλη λένε οι ειδικοί αλλά όχι μόνο εκεί. «Γεωμετρία υπήρχε ακόμα και στο περπάτημά του, στη μορφή του», μας λέει ο ζωγράφος και παλιός μαθητής του, Θανάσης Μακρής, καθώς περνάμε μπροστά από μια γιγάντια φωτογραφία του νεαρού, γοητευτικού, Μόραλη από το Παρίσι το 1938.

Λίγο μικρότερος από τον Μόραλη της φωτογραφίας ήταν ο Θανάσης Μακρής όταν μπήκε στο «λιλιπούτειο» εργαστήριο του σπουδαίου ζωγράφου στην ΑΣΚΤ στα μέσα του ’70, τη χρονιά που ξεκινούσαν τα εργαστήριά τους ο Παναγιώτης Τέτσης και ο Δημοσθένης Κοκκινίδης. «Αλλαξα τότε με έναν συμφοιτητή μου που ήθελε να πάει στον Κοκκινίδη να δει το καινούργιο. Εγώ με δέος ήθελα να δω τον Μόραλη», θυμάται ο κ. Μακρής. Μέσα στο εργαστήριο, μας εξηγεί, συνυπήρχαν όλα τα φοιτητικά έτη και αν ήσουν φρέσκος δεν τολμούσες να καθίσεις στα μεγάλα καβαλέτα. Ως καθηγητής ήταν «φιλελεύθερος» στις απόψεις του και λακωνικός. «Δεν μιλούσε ποτέ για τη δουλειά του σε εμάς, ποτέ. Γενικά μιλούσε ελάχιστα, δεν έκανε αναλύσεις. Δεν καταπίεσε τις όποιες ιδιαιτερότητές μου αλλά τις ενθάρρυνε με έναν έξυπνο και διακριτικό τρόπο. Εκανε παρατηρήσεις απλά, χωρίς να σε προσβάλει», μας λέει.

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του-1

Ο Θανάσης Μακρής υπό το βλέμμα του δασκάλου του σε φωτογραφία του 1938.

Περπατάμε μαζί στη μεγάλη αναδρομική έκθεση που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες στο Μουσείο Μπενάκη και βλέπουμε τα έργα που συγκεντρώθηκαν από την Εθνική Πινακοθήκη, το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, την Γκαλερί Ζουμπουλάκη και το ίδιο το μουσείο και βιογραφούν τον Γιάννη Μόραλη από τα σπουδαστικά χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής του.

Στεκόμαστε μπροστά από τον πίνακα «Εγκυος γυναίκα» του 1948, που δεν είναι άλλη από τη σύζυγό του Αγλαΐα Λυμπεράκη, έργο που ο Μόραλης είχε στο εργαστήριό του για πολλά χρόνια. «Καλούσε πάντα τους τελειόφοιτους στο εργαστήριό του και όταν ήρθε η σειρά μου πήγα και εγώ. Μου λέει, ξέρεις, έχουν γραφτεί πάρα πολλά για το μήλο που κρατάει στο χέρι της, για το τι μπορεί να συμβολίζει. Εγώ το έβαλα εκεί για τη σύνθεση. Ολα ήταν για τη σύνθεση», λέει ο κ. Μακρής. Καθώς προχωράμε, ο παλιός μαθητής της ΑΣΚΤ θυμάται τα μοντέλα της σχολής, την Εφη και τον Ηλία, τη μέρα που ένας ιερέας μπήκε στο εργαστήριο την ώρα του γυμνού, το ενδιαφέρον του Μόραλη να ενημερώνεται για τα νέα ρεύματα και τις τάσεις αλλά την ίδια στιγμή να διατηρεί και να εξελίσσει το προσωπικό του ύφος, την παρουσία του στις εκθέσεις των μαθητών του παρά την προχωρημένη του ηλικία.

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του-2

Δύο μάσκες που έφτιαξε ο Μόραλης το 2007.

«Λένε για εκείνον ότι ήταν σχεδιαστής αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι», λέει ο κ. Μακρής, καθώς στεκόμαστε απέναντι από το τρίπτυχο των γυναικείων μορφών που ζωγράφισε το 1951-52 και εμφανίζεται ολόκληρο στην έκθεση έπειτα από πολλά χρόνια. «Το περίγραμμα και το χρώμα έχουν τέτοια αρμονική συνεργασία που δεν έχω ξαναδεί σε σύγχρονο Ελληνα ζωγράφο. Ο συνδυασμός χρώματος και σχεδίου αναιρεί με έναν τρόπο τις ιδιότητες και των δύο και αναπλάθει μια καινούργια εικόνα με μια εσωτερική δύναμη. Είναι πολύ δυνατός, δωρικός, ζωγράφος», τονίζει.

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του-3

Το «Ζευγάρι» του 1963, «ζωντανό έργο παρά τη γεωμετρία του», λέει ο κ. Μακρής.

Το ερωτικό στοιχείο διατρέχει όλο το έργο του και ο παλιός του μαθητής ξεχωρίζει το «Ζευγάρι» του ’63. «Εδώ κρατάει την εικόνα αλλά τον ενδιαφέρει η οργάνωση του χώρου. Μέσω της αφαίρεσης και των γεωμετρικών σχημάτων αναπλάθει μια εικόνα που πάλλεται. Πολλοί τον λένε “εγκεφαλικό” αλλά δεν είναι. Πώς είναι εγκεφαλικό κάτι που δονείται;», σημειώνει.

Εσωτερικό φως

Η έκθεση που επιμελείται ο Νίκος Παΐσιος περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά έργα από όλες τις περιόδους του καλλιτέχνη, που αριθμούν συνολικά 400 εκθέματα, ενώ εξετάζεται το ενδεχόμενο μιας παράλληλης έκθεσης με έργα των μαθητών του. Αυτά που «λείπουν» είναι τοπία, τα οποία ο Μόραλης δεν φαίνεται να συμπαθούσε. Το περίφημο «ελληνικό φως», μας λέει ο κ. Μακρής, έχει «αφομοιωθεί» από τον μεγάλο ζωγράφο. «Ο Μόραλης δεν ασχολήθηκε με τις ιδιότητες του φωτός όπως έκαναν άλλοι ομότεχνοί του. Τα πρώτα του έργα είναι πιο σκούρα, έκανε πολλά πορτρέτα, δεν βγήκε έξω, έχει ελάχιστα τοπία. Το φως το περνάει μέσα από ένα προσωπικό στοιχείο της δουλειάς του. Δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να έρθει αντιμέτωπος με το φως, όπως έκαναν άλλοι ομότεχνοί του. Το φως του Μόραλη δεν λάμπει, είναι εσωτερικό», υπογραμμίζει.

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του-4

Ο ζωγράφος, η γυναίκα του στο μέσον και γυναίκες που έπαιξαν ρόλο στη ζωή του.

Οσο προχωράμε βλέπουμε πορτρέτα μικρών παιδιών που ζωγράφιζε κατά παραγγελία, πόσο πιο «τρυφερά» αντιμετώπιζε το θέμα του σε σχέση με εκείνα των ισχυρών ανδρών που θα δούμε παρακάτω, πιο ψυχρά και συγκρατημένα. Η γραμμική πορεία της έκθεσης επιτρέπει στον επισκέπτη να διακρίνει καθαρά την πορεία προς την αφαίρεση του σπουδαίου ζωγράφου. «Ο Μόραλης παντρεύει το σχέδιο και το χρώμα με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσουν αυτό που έχει σκεφθεί. Το περίγραμμα υπάρχει παντού, θεωρητικά είναι ζωγράφος της κλειστής φόρμας αλλά δεν εντάσσεται πουθενά. Ξεκίνησε με την “ελληνικότητα” αλλά ευφυώς παρέκαμψε την ομάδα εκείνη και την αναζήτησε μέσα από τα προσωπικά του στοιχεία. Νομίζω ότι η τέχνη του θα μπορούσε άνετα να σταθεί στο διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα», καταλήγει ο Θανάσης Μακρής και ο Μόραλης μάς αποχαιρετά με την «Περίσκεψη» του 2007.

«Ξενάγηση» στον Μόραλη από έναν μαθητή του-5

Η γραμμική πορεία της έκθεσης ανακόπτεται από μικρότερες εκθεσιακές «παρενθέσεις» και σύνολα, όπως τα πορτρέτα της οικογένειας Γεωργάκη αριστερά και της Μαρίας Ρουσέν δεξιά.

​​«Γιάννης Μόραλης», Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, έως 5 Ιανουαρίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή