Η Ανδρος οφείλει πολλά στον Θεόφιλο Καΐρη, τον δάσκαλο του Γένους και φίλο του Αδαμάντιου Κοραή, που μετέφερε τη σπίθα του Αγώνα στο νησί. Τη σπουδαία παρακαταθήκη του μας θυμίζει σήμερα η Βιβλιοθήκη στη Χώρα, που φέρει το όνομά του, στεγάζει τη συλλογή των βιβλίων του και αποτελεί έναν πνευματικό πνεύμονα για τους κατοίκους –χειμώνα και καλοκαίρι– με δράσεις, εκθέσεις και εκδόσεις. Συμμετέχοντας στον εθνικό εορτασμό των 200 ετών από το 1821, διοργανώνει ένα αφιέρωμα στην ξεχωριστή αυτή μορφή, με στόχο να αναδείξει την πολυσχιδή του συνεισφορά τόσο του ίδιου όσο και της λόγιας αδελφής του Ευανθίας. Παρουσιάζει στο κοινό προσωπικά τους αντικείμενα, έγγραφα και άλλα τεκμήρια που ανήκουν στην οικογένεια της απογόνου του, της Ειρήνης – Ευανθίας Καΐρη.
Ο Καΐρης πέθανε το 1868 σε φυλακή της Σύρου, κατηγορούμενος για προσηλυτισμό, ένα αδίκημα από το οποίο αθωώθηκε λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του. Μέχρι τότε είχε προλάβει –με θάρρος και αυταπάρνηση– να δώσει όλες τις δυνάμεις του για το έθνος. Γεννήθηκε το 1784 στην Ανδρο και σπούδασε στις Κυδωνίες, ενώ χειροτονήθηκε διάκονος σε πολύ μικρή ηλικία. Συνέχισε τις σπουδές του στην Πίζα και αργότερα πήγε στο Παρίσι όπου και γνώρισε τον Κοραή. Στις 10 Μαΐου του 1821, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, σήκωσε το λάβαρο της Επανάστασης στο νησί του και συμμετείχε σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα. Με την απελευθέρωση, εξελέγη εκπρόσωπος της Ανδρου στη Β΄, Γ΄ και Δ΄ Εθνοσυνέλευση.
Αργότερα έβαλε στόχο της ζωής του να φτιάξει ένα ορφανοτροφείο για τα παιδιά που είχαν χάσει τους γονείς τους στον Αγώνα. Δεινός ρήτορας, χαρισματικός δάσκαλος, επιστήμονας με γερή κατάρτιση, που πίστευε ότι έθνος δίχως παιδεία δεν μπορεί να υπάρξει, ο Καΐρης άφησε πίσω του πλουσιότατο έργο, το οποίο αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση. Ομως, η μορφή που παρέμενε υποφωτισμένη και αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα είναι η αδελφή του. Υπήρξε από τις ελάχιστες μορφωμένες γυναίκες της εποχής και πήρε μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα με αποκλειστικό όπλο τα γραπτά της. Το 1825, έχοντας συγκλονιστεί από τις βιαιοπραγίες των Κυδωνιών, της Κάσου, της Χίου, των Ψαρών από τους Τούρκους και ζώντας από κοντά τη φτώχεια και τη δυστυχία του λαού, συντάσσει την «Επιστολή Ελληνίδων τινών προς τας Φιλελληνίδας» και τη στέλνει στις γυναίκες της Ευρώπης και της Αμερικής, προκαλώντας ένα πρωτόγνωρο για την εποχή κίνημα γυναικείου φιλελληνισμού.
Επίσης το 1826 γράφει και δημοσιεύει το θεατρικό έργο Νικήρατος, το οποίο είναι εμπνευσμένο από την Εξοδο του Μεσολογγίου και είναι αφιερωμένο στο ανώνυμο πλήθος των γυναικών που έπεσαν ηρωικά υπερασπιζόμενες τον τόπο που γεννήθηκαν. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου. Για τον σχεδιασμό του αφιερώματος και του καταλόγου συνεργάστηκαν η Ειρήνη – Ευανθία Καΐρη, η Μίνα Μωραΐτου, η Ειρήνη Ι. Δάμπαση και ο Δημήτρης Ι. Κυρτάτας.
[email protected]