Για τους Ουκρανούς που δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ τη χώρα μας, οι Eλληνες είναι οι απόγονοι του Ομήρου, φορείς ενός πολιτισμού για τον οποίο μαθαίνουν στο σχολείο. Για εμάς, αντιστοίχως, η Ουκρανία είναι λογοτεχνικά και πνευματικά terra incognita, με σημαντικές μορφές των γραμμάτων που αξίζει να γνωρίσουμε. Τις δύσκολες ώρες για τον ουκρανικό λαό, όταν βομβαρδίζονται πρωτεύουσα, πόλεις και χωριά, η μνημόνευση του εθνικού τους ποιητή μοιάζει δίχως νόημα. Ομως για εκείνους τα γραπτά του Τάρας Σεβτσένκο είναι ιερά όσο ο «Υμνος εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού. Τους δίνουν κουράγιο, επειδή μιλούν για τον προσωπικό αγώνα ενός ανθρώπου που έζησε τη μισή του ζωή ως δουλοπάροικος, καταδικάστηκε σε εξορία από την αυτοκρατορική Ρωσία, αλλά είχε μέσα του το σθένος να μιλάει και να αγωνίζεται για μιαν ελεύθερη Ουκρανία. Ηδη από το 1960, το αμερικανικό Κογκρέσο επί προεδρίας Αϊζενχάουερ είχε ψηφίσει για την τοποθέτηση ενός αγάλματός του στην Ουάσινγκτον για να τιμήσει αυτή την ξεχωριστή μορφή. Το μνημείο του βρίσκεται μόλις ενάμισι χιλιόμετρο μακριά από τον Λευκό Οίκο και αποκαλύφθηκε το 1964 από τον Λίντον Τζόνσον.
Στην Ελλάδα έχουμε δύο προτομές του, μία στον Δήμο Ζωγράφου και άλλη μία στον χώρο της ουκρανικής πρεσβείας. Λογοτέχνης, ποιητής, ζωγράφος και πατέρας της ουκρανικής εθνικής συνείδησης, ο Σεβτσένκο γεννήθηκε το 1814 και σύντομα έμεινε ορφανός. Και οι δύο του γονείς ήταν δουλοπάροικοι ενός μεγάλου κτηματία της περιοχής, οπότε τον ίδιο δρόμο ακολούθησε αναγκαστικά κι αυτός. Εξαγόρασε την ελευθερία του το 1838 με τη βοήθεια ανθρώπων που έβλεπαν τη χαρισματική καλλιτεχνική και συγγραφική του φύση. Πρώτη του μέριμνα ως ελεύθερος πια πολίτης ήταν να φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης. Το 1840 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Κομπζάρ». Ετσι αποκαλούσαν στην Ουκρανία τους παραδοσιακούς οργανοπαίκτες. Οπως οι αρχαίοι ραψωδοί περνούσαν την προφορική ιστορία από γενιά σε γενιά, υπό τους ήχους της κόμπζας, παραδοσιακού εγχόρδου.
Πολλοί κομπζάρ ήταν βετεράνοι, τυφλοί ή ανάπηροι Κοζάκοι, πολεμιστές και υπερασπιστές των Ουκρανών που βίωναν την ανελευθερία και την καταπίεση από τους Ρώσους, πολεμώντας ταυτόχρονα για λογαριασμό τους υπό τις διαταγές του τσάρου. Εργάστηκε ως δάσκαλος ζωγραφικής στο Πανεπιστήμιο του Κιέβου, όμως σύντομα τέθηκε υπό κράτηση γιατί έγραφε ποιήματα και κείμενα εναντίον του τσάρου. Η χρήση της ουκρανικής γλώσσας αλλά και το περιεχόμενο των γραπτών του τον έκαναν να μπει στο μάτι των λογοκριτών. Εξορίστηκε στα νότια Ουράλια και κατά τη δεκαετή του παραμονή του είχε απαγορευθεί να γράφει ή να ζωγραφίζει. Στην Ελλάδα έγινε το 2011 η παρουσίαση ενός δίγλωσσου βιβλίου για τη ζωή και το έργο του, με τίτλο «Διαθήκη». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αλφα Πι», με πρωτοβουλία του Συλλόγου «Ουκρανο-Ελληνική Σκέψη». Κάθε Μάρτιο, οι Ουκρανοί εορτάζουν τον ποιητή τους. Φέτος θα τον εορτάσουμε μαζί τους.
