«Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους, για τους γενναίους, τους δυνατούς,/ Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα, τα γενναία, τα δυνατά,/ Γι’ αυτούς η απόλυτη υποταγή κάθε στοιχείου, η σιγή, γι’ αυτούς τα δάκρυα, γι’ αυτούς οι φάροι, κι οι κλάδοι ελιάς, και τα φανάρια» έγραφε ο Νίκος Εγγονόπουλος στον «Μπολιβάρ» του, που συνέθεσε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τον χειμώνα του 1942-1943. Και παρότι κεντρική μορφή του ποιήματος είναι ο αγωνιστής της Λατινικής Αμερικής, ο Εγγονόπουλος συνθέτει μιαν ωδή στην ελευθερία του ανθρώπου που δεν μάχεται εναντίον κάποιου κατακτητή αλλά εναντίον των περιορισμών που υπονομεύουν τη ζωή του. Γεννημένος το 1907 στην Πόλη, με πρώιμα βιώματα κοσμοπολιτισμού στο Παρίσι, επιστροφή στην Ελλάδα, συμμετοχή και σύντομη αιχμαλωσία στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιμετώπιζε συνεχώς αναχώματα. Στην ουσία πολεμούσε μεγάλο μέρος της ζωής του έναντι εκείνων που λοιδορούσαν την ποίησή του και ενίοτε τη ζωγραφική του με μόνη παρηγοριά και στήριγμα τον Εμπειρίκο.
Πριν από λίγες μέρες, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας εγκαινίασε μια μεγάλη έκθεσή του στο Ιδρυμα Θεοχαράκη που συγκεντρώνει 140 έργα του από πολλές διαφορετικές πηγές, ώστε να φτιαχτεί ένα πλήρες ψυχογράφημα της προσωπικότητας που μας εισήγαγε στον υπερρεαλισμό. To αφιέρωμα αυτό, στην εκπνοή του χειμώνα του 2022 και με δύσκολες συνθήκες για την ανθρωπότητα, μας επανασυστήνει έναν ζωγράφο και ποιητή που έχει πολλά να μας διδάξει για την αντοχή, το προσωπικό μέτρο, την αίσθηση του χρέους απέναντι στους άλλους. Πρωτίστως την ικανότητά του να χαράζει τον δικό του δρόμο. «Θα τον μνημονεύουμε πάντα και με τις δύο του ιδιότητες, και θα τον τιμάμε σαν κορυφαίο Ελληνα δημιουργό που συνύφανε το πνεύμα και τις προκλήσεις του μοντερνισμού με τα χρώματα, τις λέξεις και τους θρύλους της λαϊκής μας παράδοσης, με τον αρχαίο και βυζαντινό πολιτισμό, προσεγγίζοντας μ’ ένα καινούργιο βλέμμα τα παλιά πράγματα, με μια νέα ματιά τους παλιούς μύθους», είπε η ΠτΔ.
Η έκθεση στο Ιδρυμα Θεοχαράκη, που θα συνεχιστεί μέχρι και τα μέσα Ιουνίου και έχει τίτλο «Ο Ορφέας του Υπερρεαλισμού», έχει πολλές πτυχές, όπως άλλωστε και η καλειδοσκοπική σκέψη του Εγγονόπουλου. Αυτό που πάντα γοητεύει στην περίπτωσή του δεν είναι μόνο η οικουμενική ελληνικότητά του αλλά και το πώς ο ίδιος μεταβόλισε τις δυσάρεστες εμπειρίες του Μετώπου σε κάτι που είχε πανανθρώπινη λογοτεχνική και ζωγραφική αξία. Μπορούσε να κινηθεί, όπως σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς, από το παρόν στο παρελθόν και από το όραμα και τον μύθο στην πραγματικότητα με μια πνευματική ευελιξία που αξίζει να γνωρίσουμε μέσα από τα έργα του.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
