Για να το θέσουμε «κομψά»: Την αρχιτεκτονική κληρονομιά που συνδέεται με τη μοναρχία η χώρα μας δεν την έχει τιμήσει. Απόδειξη το Τατόι, που πλήρωσε με εγκατάλειψη και λεηλασία για δεκαετίες ολόκληρες το γεγονός ότι εκεί έζησαν μέλη της βασιλικής οικογενείας. Τα τελευταία χρόνια κάτι έχει αλλάξει και έτσι η ιστορία που ήταν καταδικασμένη να μένει στο σκοτάδι αναδεικνύεται πια όχι τόσο μέσω των ανθρώπων (damnatio memoriae γαρ) όσο των υλικών σπαραγμάτων. Ο Πύργος Βασιλίσσης, συνδεδεμένος απόλυτα με την Αμαλία, είναι ένα μνημείο που, αν και βρίσκεται στην Αττική, πολλοί Αθηναίοι ούτε το ξέρουν αλλά ούτε και το έχουν επισκεφθεί. Την περασμένη εβδομάδα παρουσιάστηκε ένα λεύκωμα από τις εκδόσεις Καπόν και τον συγγραφέα Βασίλη Κουτσαβλή που μας συστήνει ένα μοναδικό οικοδόμημα νεογοτθικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, το οποίο μιμείται τον πύργο Χόενσβανγκάου της Βαυαρίας, που γνώριζε ο Οθωνας.
Μετά την έξωση του βασιλικού ζεύγους, ο Πύργος πέρασε στα χέρια του βαρώνου Σίμωνος Σίνα. Μετά τον θάνατο του τελευταίου κατέληξε στην οικογένεια του Γεωργίου Παχύ, βουλευτή Αρτας που συμμετείχε και στην εταιρεία Serpieri – Roux για την εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων του Λαυρίου. Το κτήμα εντέλει πήγε στη θυγατέρα του, Λαυρία, που παντρεύτηκε Σερπιέρη και σήμερα είναι η πέμπτη γενιά της οικογενείας Σερπιέρη που φροντίζει αυτό το τοπόσημο. Οι δε εκτάσεις που περιτριγύριζαν το κτήμα έγιναν ως επί το πλείστον δημόσια περιουσία και έχουν μετονομαστεί σε Πάρκο Τρίτση. Για το εξαιρετικά γοητευτικό οικοδόμημα, που μένει πεισματικά όρθιο ώστε να μας θυμίζει πως το παρελθόν είναι πολύ πιο σύνθετο και ενδιαφέρον, μίλησαν την περασμένη Τετάρτη ο «δικός» μας Νίκος Βατόπουλος (που διάβασε και την ομιλία του Κώστα Μ. Σταματόπουλου ο οποίος ήταν απών), ο ιστορικός Ελευθέριος Σκιαδάς και ο συγγραφέας, στην κατάμεστη αίθουσα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Ο Πύργος κτίστηκε κατά την τριετία 1851-1854 στο Ιλιον και ήταν «αυτό που στην προεπαναστατική Γαλλία απεκαλείτο “folie” (τρέλα / λόξα / παραξενιά), ήτοι ένα εξοχικό περίπτερο, μικρών διαστάσεων και μεγάλης εκζήτησης, προορισμένο από τους ιδιοκτήτες του για σύντομα διαστήματα παραμονής, για μια γιορτή ή ένα γεύμα στο πέρας παρτίδας κυνηγιού, ή τον τερματικό σταθμό περιπάτου, πεζή, με άμαξες ή με άλογα, στο άκρο μεγάλου πάρκου», σημείωσε ο Κώστας Σταματόπουλος. «Στην αρχική έκταση, που αγοράστηκε το 1848, η βασίλισσα θα προσθέσει σταδιακά και άλλες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός πρότυπου κτήματος, στο οποίο, πέραν των 400 αγελάδων του, φερμένων από την Αγγλία, την Ελβετία και το Ολδεμβούργο, των προβάτων μερινό και των πουλερικών παντός είδους, και φυσικά των αλόγων, ο επισκέπτης συναντούσε το πρωτοφανές θέαμα δύο εξημερωμένων καμηλοπαρδάλεων», εξήγησε ο ιστορικός που έχει κατεξοχήν ασχοληθεί με την ιστορία της μοναρχίας στην Ελλάδα.
Ο Ελευθέριος Σκιαδάς αναφέρθηκε στην προσπάθεια του συγγραφέα για την ανάδειξη του Τατοΐου και του Πύργου Βασιλίσσης, ενώ εξήρε το έργο της σημερινής διοίκησης του Πύργου να συντηρεί υποδειγματικά το οικοδόμημα. Τόνισε πως η Αθήνα χρειάζεται ανθρώπους να διαχειριστούν μνημεία, καθώς ακίνητα του Δημοσίου ρημάζουν και χάνονται μαζί με την κληρονομιά της πόλης. «Η δουλειά που κάνει τα τελευταία 15 χρόνια ο Βασίλης Κουτσαβλής για τον πολιτισμό της Αθήνας είναι ένα πρότυπο αφοσίωσης, ένας προσωπικός ακτιβισμός, που θα τολμούσα να χαρακτηρίσω ηρωική αυτοθυσία σε έναν ωκεανό βαρβαρότητας», συμπλήρωσε ο Νίκος Βατόπουλος.
Ο συγγραφέας με τη σειρά του εστίασε στην αξία των ανέκδοτων σχεδίων του Φλοριμόντ Μπουλανζέ από τον εσωτερικό διάκοσμο του Πύργου, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά όλα μαζί στο βιβλίο του. Χάρη στη συμβολή του Κουτσαβλή, ο Πύργος βγήκε από την αφάνεια, προβλήθηκε στο ευρύ κοινό και αγαπήθηκε από χιλιάδες επισκέπτες, τόσο μέσα από τις ξεναγήσεις του όσο και μέσα από τις ειδικές θεματικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται στο κτήμα και στο κτίριο. Λογικό είναι πάντως να γίνουν και συγκρίσεις: πώς είναι σήμερα το Τατόι και πώς ο Πύργος Βασιλίσσης, που κτίστηκε πιο πριν και είναι σε απίθανα καλύτερη κατάσταση. Για να τον επισκεφθείτε θα βρείτε πληροφορίες στον ιστότοπο www.pyrgosvasilissis.gr για τις οργανωμένες ξεναγήσεις, καθώς δεν προβλέπονται ιδιωτικές.