Μεγάλα μυθιστορήματα… εκτός μόδας

Μάρω Βασιλειάδου

29.07.2019 • 20:15

«Είναι ένα παλιομοδίτικο βιβλίο», λέει η Αμερικανίδα συγγραφέας Αννυ Πρου στον δημοσιογράφο της εφημερίδας «Γκάρντιαν» αναφερόμενη στο μυθιστόρημά της «Ανθρωποι των δέντρων». «Είναι ογκώδες, έχει πολλούς χαρακτήρες και διαθέτει ένα μεγάλο κεντρικό θέμα. Είναι διαφορετικό από αυτά που αρέσκονται να γράφουν οι σύγχρονοι Αμερικανοί συγγραφείς, αλλά νομίζω ότι οι αναγνώστες ίσως έχουν επιθυμήσει τέτοιου είδους βιβλία, σαν αυτά που γράφονταν κάποτε: μεγάλα και φτιαγμένα με προσοχή».

Το μυθιστόρημά της είναι πράγματι τέτοιου είδους, ένα χορταστικό δράμα πολλών σελίδων. Από τα βιβλία που προτείνουμε εδώ, το συγκεκριμένο είναι το πιο σύγχρονο. Παρ’ όλα αυτά μπορεί να ενταχθεί απολύτως στη συγκεκριμένη τετράδα των «παλιομοδίτικων» μυθιστορημάτων με κοινό χαρακτηριστικό ότι διαθέτουν πολλές σελίδες, στιβαρή αφήγηση, πλούσια πλοκή και αξέχαστους χαρακτήρες. Ξεκινώντας από τον Μαξίμ Γκόρκι και τον Θίοντορ Ντράιζερ, συνεχίζοντας στον Ερνέστο Σάμπατο και καταλήγοντας στην Αννυ Πρου τα μυθιστορήματα που προτείνουμε μας δίνουν τη δυνατότητα να «διαβάσουμε» τη ζωή του τελευταίου ενάμιση αιώνα στην Ευρώπη και στην Αμερική μέσω της λογοτεχνίας. Τα περισσότερα κυκλοφόρησαν πρόσφατα στην ελληνική αγορά, αλλά ένα από αυτά αποτελεί επανέκδοση που έγινε σε νέα μετάφραση.

«Οι Αρταμάνοφ» είναι μια οικογενειακή σάγκα που αφηγείται την ιστορία τριών γενεών μιας ρωσικής οικογένειας επί μισό αιώνα, από την απελευθέρωση των δουλοπάροικων το 1861 μέχρι την Επανάσταση του 1917. Ο Μαξίμ Γκόρκι (1868-1936), πατέρας του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, «πολυχρησιμοποιημένος» και ενίοτε φθαρμένος από τις κρίσεις των πολιτικών του φίλων αλλά και των αντιπάλων, γράφει αριστοτεχνικά αυτό το μυθιστόρημα τοποθετώντας τους ήρωές του μέσα στο πλαίσιο της εποχής. Υφαίνει με διορατικότητα τις μεταξύ τους σχέσεις –ερωτικές, φιλικές, σχέσεις εξάρτησης και εξουσίας– με σημείο αναφοράς πάντοτε την οικογενειακή επιχείρηση, «έτσι ώστε να αφηγηθεί με ακρίβεια την άνοδο και την πτώση του σύντομου ρωσικού καπιταλισμού», όπως  σημειώνει στο επίμετρό του ο Γιώργος Τσακνιάς. Η μετάφραση του Αρη Αλεξάνδρου, αν και έγινε για έναν συλλογικό τόμο-ανθολογία της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας (1959) έχει δουλευτεί με προσοχή, και δεν «δείχνει» την ηλικία της.

ΜΑΞΙΜ ΓΚΟΡΚΙ

σελ. 525

«“Η Κάρι μας” είναι το πρώτο σπουδαίο αστικό μυθιστόρημα της Αμερικής». Ετσι χαρακτήρισε ο βρετανικός Τύπος το βιβλίο στα 1901, έναν χρόνο μετά την έκδοσή του στη Νέα Υόρκη. Αλλά στην πατρίδα του ο Θίοντορ Ντράιζερ (1871-1945) άργησε να αναγνωριστεί ως συγγραφέας. Μάλιστα, το συγκεκριμένο βιβλίο –υπήρξε το πρώτο του μυθιστόρημα έχοντας όμως μια μακρόχρονη θητεία στη δημοσιογραφία–καταδικάστηκε από τους περισσότερους ως ανήθικο, και η έκδοσή του πέρασε πολλές περιπέτειες. Χωρίς την υποστήριξη της βρετανικής κριτικής ο νατουραλισμός του –το θάρρος και η ευαισθησία στην παρατήρηση του κόσμου– θα παρέμενε για καιρό στην αφάνεια. Η ονειροπόλα ηρωίδα του είναι μια νεαρή, όμορφη χωριατοπούλα που αφήνει το χωριό της αναζητώντας στην πόλη καλύτερη ζωή. Δημιουργεί την τύχη της και διαμορφώνει την προσωπικότητά της στο Σικάγο των αρχών του 20ού αιώνα. Εκεί αναμετριέται με τη μεγάλη πόλη και τον περίπλοκο κόσμο που ανατέλλει, και διεκδικεί τις επιθυμίες της έξω από τον παραδοσιακό γυναικείο της ρόλο και τις κοινωνικές συμβάσεις.

THEODORE DREISER

Literae, σελ. 760

Με το «Περί Ηρώων και τάφων» ο Ερνέστο Σάμπατο (1911-2011) δημιουργεί ένα από τα εμβληματικότερα έργα της λατινοαμερικανικής μυθιστοριογραφίας, μέρος μιας άτυπης τριλογίας που τον καθιέρωσε ως εξέχουσα μορφή της λογοτεχνίας παγκοσμίως. Αυτός ο βαθύς και διεισδυτικός συγγραφέας, που μελέτησε φιλοσοφία και πήρε το διδακτορικό του στη Φυσική, στήνει με αφορμή την είδηση μιας δολοφονίας ένα μνημειώδες έργο με αξέχαστες σκηνές και χαρακτήρες. Ο Φερνάντο Ολμος, ο ήρωας-alter ego του Σάμπατο –έχει γεννηθεί την ίδια ημερομηνία με τον συγγραφέα– είναι ένας απολύτως πρωτότυπος χαρακτήρας, που συχνά κινείται στα όρια της παράνοιας μέσα σε αυτήν την μπαρόκ λογοτεχνική σύνθεση. Η οξύνοια του Σάμπατο είναι φανερή στη δομή του μυθιστορήματος, και πλάθει με μαεστρία έναν αφηγηματικό λαθύρινθο, –καλύτερα μια σπείρα– που σε οδηγεί προς την εξερεύνηση του εαυτού. Το βιβλίο επανακυκλοφορεί με νέα μετάφραση. Θα ήταν ευχής έργον αν συνοδευόταν από επίμετρο, και διέθετε ένα λιγότερο «εικονογραφικό» εξώφυλλο.

ΕΡΝΕΣΤΟ ΣΑΜΠΑΤΟ

σελ. 683

Οι «Ανθρωποι του δάσους» είναι ένα ογκώδες μυθιστόρημα με πλούσια, δραματική πλοκή που έχει ως κεντρικό θέμα την καταστροφή των δασών. Ξεκινά με την ιστορία δύο φτωχών Γάλλων, του Ρενέ Σελ και του Σαρλ Ντικέ, που φτάνουν ως μετανάστες στον Καναδά, τη Νέα Γαλλία του 17ου αιώνα. Η ιστορία αναπτύσσεται παρακολουθώντας τη ζωή των ιδρυτών των δύο οικογενειών και στη συνέχεια των επιγόνων τους, διατρέχει τις εποχές και καταλήγει στο παρόν. Με τον ίδιο τρόπο διασχίζει τις ηπείρους –Αμερική, Ευρώπη, Νέα Ζηλανδία, Κίνα–σε μία σειρά από περιπέτειες που πυροδοτούνται από την επιθυμία των προσώπων για  πρόοδο με κάθε μέσο και τίμημα. Η Πρου είναι μια ξεχωριστή μορφή της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο όγκος των πληροφοριών και το βάθος της έρευνας που προηγήθηκε της συγγραφής του βιβλίου είναι εντυπωσιακά, αλλά αναμενόμενα από μια συγγραφέα που σπούδασε Ιστορία και εργάστηκε επί πολλά χρόνια ως δημοσιογράφος.