Οσο οι βιβλιόφιλοι «μένουμε σπίτι», μια επιλογή είναι τα e-shops ή τα e-books. Προωθήθηκαν από εκδοτικούς οίκους ως ένα ακόμα, έστω δοκιμαστικό, αντίδοτο στις συνέπειες των κλειστών βιβλιοπωλείων. Κάτι εξίσου φρέσκο, όμως, μοιάζει να εμφανίζεται στο πολύπαθο πλέον βασίλειο του βιβλίου. Δεν αντισταθμίζει επ’ ουδενί την πτώση του εμπορικού τζίρου, αλλά προσφέρει ευκαιρίες ανάγνωσης και διατήρησης του ενδιαφέροντος του κοινού.
Η τάση παρατηρείται σε πρωτοβουλίες σαν του βιβλιοπωλείου Πλειάδες, που αναρτά στο Facebook λογοτεχνικά αποσπάσματα, ή σε εκείνη των εκδόσεων Κριτική, που προσφέρουν ηχητικά αρχεία με αναγνώσεις θεατρικών έργων. Στο προφίλ του θεατρικού φεστιβάλ «Αναλόγιο» μπορεί κανείς να δει την Ελένη Πριοβόλου να διαβάζει το μυθιστόρημά της «Στη ζωή νωρίς νυχτώνει», ενώ οι εκδόσεις Πατάκη ανέβασαν χθες ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Κάποιοι άλλοι» του Ιάκωβου Ανυφαντάκη. Προτιμάτε κάτι πιο θεσμικό;
Στο κανάλι του υπουργείου Πολιτισμού στο YouTube υπάρχει ένα βίντεο με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου να απαγγέλλει στίχους από το «Αξιον εστί» του Ελύτη, αλλά και αρκετά ακόμα, με αναγνώσεις για την Ημέρα Ποίησης, που σπανίως ξεπερνούν το ένα λεπτό. «Η σκέψη μας ήταν ότι πρόκειται για κάτι πιο άμεσο. Σαν να στέλνουμε “μπουκιές” περιεχομένου στους αναγνώστες, κρατώντας τους συντροφιά με πιο προσωπικό τρόπο», λέει ο Αργύρης Καστανιώτης περιγράφοντας την αναγνωστική κοινότητα που οι εκδόσεις του έχουν στήσει στην εφαρμογή Viber.
Μέχρι χθες τα μέλη της ήταν 340 και τα σχόλιά τους θετικά. «Στην αρχή δεν ήξεραν όλοι πώς να συμπεριφερθούν, ενώ μερικοί ανέβαζαν και δικά τους ποιήματα. Κι εμείς όμως, τώρα μαθαίνουμε το μέσο». Ο ποιητής Παναγιώτης Ιωαννίδης, διοργανωτής της σειράς μηνιαίων ποιητικών αναγνώσεων «Με τα λόγια (γίνεται)», είχε προγραμματίσει δύο εκδηλώσεις για τον Μάρτιο και τον Απρίλιο που αναβλήθηκαν επ’ αόριστον. «Σκέφτηκα ότι εφόσον διαθέτουμε ένα αρχείο ποιημάτων, μπορούμε να αναρτούμε ένα κάθε βράδυ», λέει. «Υπάρχει περισσότερος χρόνος για εσωστρεφείς δραστηριότητες και συγκέντρωση. Δεν είναι πάντα εύκολο, λόγω θλίψης και ανησυχίας. Η εστίαση σε ένα ποίημα, όταν τα πράγματα κάπως ησυχάζουν, θα μπορούσε να είναι μια ευνοϊκή συνθήκη».
«Υπάρχουν και τα βίντεο που αναρτά το περιοδικό “Χάρτης”, με συγγραφείς να διαβάζουν ένα αγαπημένο κείμενο», συμπληρώνει ο Μιχάλης Καλαμαράς, διαχειριστής του eanagnostis.gr. Αυτό που παρατηρεί στις ψηφιακές αναγνωστικές τάσεις της απομόνωσης είναι ότι το να «ακούμε» βιβλία, είτε μέσω audiobook είτε στα σόσιαλ μίντια, είναι κάτι που πλέον μπαίνει στο λεξιλόγιό μας. Ειδικά στα σόσιαλ μίντια, ερχόμαστε σε επαφή με «κομματάκια» ενός έργου, «παρότι όμως η αποσπασματικότητα μοιάζει να ανταγωνίζεται την εκτενή ανάγνωση, υπάρχουν ευκαιρίες για επαφή με ολόκληρο το βιβλίο. Ενα απόσπασμα είναι αφορμή γνωριμίας με ένα συγγραφέα. Δίνει μια γεύση από πράγματα που δεν είχες σκεφτεί».
Ο Γιάννης Φαρσάρης του openbook.gr προσθέτει το παράδειγμα του βιβλιοπωλείου «Madamaδι» στη Μυτιλήνη, που προσφέρει μέσω τηλεφώνου ένα ηχογραφημένο παραμύθι. «Κάποιοι παίζουν με τα νέα εμπορικά κανάλια, άλλοι απελευθερώνουν περιεχόμενο», λέει. «Νομίζω ότι η τάση είναι το δεύτερο. Στο openbook, που διαθέτουμε ελεύθερα βιβλία, έχουμε 500% αύξηση της επισκεψιμότητας». Αραγε θα μείνει κάτι από όλα αυτά όταν τελειώσει η καραντίνα; «Από τη στιγμή που έχουμε στροφή στον ελεύθερο, ψηφιοποιημένο πολιτισμό, θα ανοίξουν δίαυλοι που θα μείνουν», εκτιμά ο κ. Φαρσάρης. Ο κ. Καλαμαράς πιστεύει ότι κάποια χαρακτηριστικά της τάσης υπήρχαν αλλά μεγεθύνονται και ότι «κάποιος που διαπίστωσε ότι είναι εύκολο να ηχογραφήσει ένα απόσπασμα, θα συνεχίσει να το κάνει». Τέλος, για τον Αργύρη Καστανιώτη, τα αποσπάσματα μέσω Viber ενδέχεται να γίνουν συνήθεια. Ο Παναγιώτης Ιωαννίδης επισημαίνει κάτι ακόμα: «Θα προτιμούσα να κρατήσουμε τη συγκέντρωση, την εστίαση στα αναρτημένα έργα», λέει, «αλλά να εκτιμήσουμε περισσότερο το να τα απολαμβάνουμε ζωντανά».