CARL BERNSTEIN
Chasing History: A Kid in the Newsroom
εκδ. Henry Holt, 2022, σελ. 384
Ο Καρλ Μπέρνστιν είναι ένας θρύλος της αμερικανικής και παγκόσμιας δημοσιογραφίας. Ηταν 28 ετών, όταν τον Ιούνιο του 1972 ο διευθυντής της «Ουάσιγκτον Ποστ» Μπεν Μπράντλι ανέθεσε σ’ αυτόν και στον συνάδελφό του Μπομπ Γούντγουορντ να ερευνήσουν μια διάρρηξη στα γραφεία της Εθνικής Επιτροπής του Δημοκρατικού Κόμματος στο κτίριο Γουότεργκεϊτ της αμερικανικής πρωτεύουσας. Οι αποκαλύψεις των δύο νεαρών δημοσιογράφων οδήγησαν δύο χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1974, στην παραίτηση, την πρώτη στα αμερικανικά χρονικά, ενός πανίσχυρου προέδρου, του Ρίτσαρντ Νίξον. Από τότε έγιναν εμβληματικές μορφές της ερευνητικής δημοσιογραφίας, κερδίζοντας το βραβείο Πούλιτζερ, φήμη και πλούτο.
Πώς όμως άνοιξε ο δρόμος για τον Μπέρνστιν προς την κορυφή; Στο νεοεκδοθέν βιβλίο του «Κυνηγώντας την Ιστορία», δεν ασχολείται με την αποκάλυψη του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, για το οποίο έχει ήδη γράψει τρία βιβλία με τον Γούντγουορντ, αλλά επιχειρεί με ευθύτητα και χιούμορ μια νοσταλγική αναδρομή στην πενταετία 1960-1965, όταν αυτοδίδακτος έκτισε τα θεμέλια της ανοδικής πορείας του στη συντηρητική «Ουάσιγκτον Σταρ». Γεννημένος το 1944 στην Ουάσιγκτον και μεγαλωμένος σε μια αριστερή εβραϊκή οικογένεια, το καλοκαίρι του 1960, σε ηλικία 16 ετών, προσλαμβάνεται ως μαθητευόμενος στη «Σταρ», με τη μεσολάβηση ενός συντάκτη της, που γνώριζε τον ακτιβιστή πατέρα του.
Ο έρωτάς του με τη δημοσιογραφία ξεκίνησε από την πρώτη μέρα που πάτησε το πόδι του στην αίθουσα σύνταξης, συνεπαρμένος από την υψηλή αδρεναλίνη και το δημιουργικό χάος που αντίκρισε στην απογευματινή εφημερίδα, η οποία κυκλοφορούσε τότε σε πέντε καθημερινές εκδόσεις, σε οξύ ανταγωνισμό με την ανερχόμενη φιλελεύθερη «Ουάσιγκτον Ποστ». Με 29 δολάρια την εβδομάδα περιφέρει την ύλη (με το καρμπόν που λερώνει το καινούργιο κοστούμι του) μεταξύ των συντακτών και της στοιχειοθεσίας και γίνεται το παιδί για όλες τις αγγαρείες. Η ταχεία δακτυλογράφηση (90 λέξεις το λεπτό) που έμαθε στο λύκειο αποδεικνύεται προσόν, που τον προβιβάζει σε δακτυλογράφο καθ’ υπαγόρευσιν κειμένων, με αύξηση της εβδομαδιαίας αμοιβής του στα 60 δολάρια. Ετσι γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες κάθε συντάκτη που τηλεφωνεί το ρεπορτάζ στην εφημερίδα, όπως του ιδιόρρυθμου αστυνομικού συντάκτη, «που ήταν τόσο ικανός να συντάξει ένα κατανοητό κείμενο, όσο ήταν ικανός να συνθέσει ένα σονέτο». Γοητευμένος από τη νέα εμπειρία αισθάνεται ότι βρίσκεται στο κέντρο των αποφάσεων που επηρεάζουν τις τύχες όχι μόνο της χώρας του αλλά και ολόκληρου του κόσμου, ότι συμμετέχει και αυτός στη «συγγραφή της ιστορίας» υπό την καθοδήγηση του αρχισυντάκτη των τοπικών νέων Σίντνεϊ Επστιν, που γίνεται ο μέντορας και ήρωάς του.
Δεν κουράζεται να κηρύσσει τη σημασία ενός ανεξάρτητου Τύπου στην προστασία της δημοκρατίας και στον έλεγχο της εξουσίας.
Πρόθυμος να προσφέρει τη βοήθειά του όπου του ζητηθεί, αποκτά πολύτιμες εμπειρίες καλύπτοντας πυρκαγιές, ανθρωποκτονίες, συνελεύσεις συλλόγων, την προεκλογική ομιλία του Τζον Κένεντι στο λύκειό του ή την ορκωμοσία και την κηδεία του. Με μια ρέουσα αφήγηση που διανθίζεται από ανεκδοτολογικές μαρτυρίες αναβιώνει με συγκίνηση το κλίμα που επικρατούσε σε μία εφημερίδα του χθες και την υπερηφάνεια που αισθανόταν βλέποντας την υπογραφή ενός εφήβου ακόμη και σε πρωτοσέλιδα άρθρα δίπλα σε μεγάλα ονόματα. Επιμελής και φιλόδοξος, κρατάει λεπτομερείς σημειώσεις παρατηρώντας βραβευμένους δημοσιογράφους και με την περιέργεια και την τόλμη που τον διακρίνουν, μαθαίνει πώς καλλιεργούνται οι πηγές, πόσο αδιαπέραστο είναι το τείχος ανάμεσα στην ειδησεογραφία και στη γνώμη της εφημερίδας, πως το κυνήγι της είδησης και η αναζήτηση της αλήθειας απαιτούν επιμονή και επιφυλάσσουν διαρκείς εκπλήξεις. Το θέμα που τον συγκινούσε ιδιαίτερα ήταν τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων και ο φυλετικός αποκλεισμός τους, όπως αγανακτισμένος τον είχε διαπιστώσει από πρώτο χέρι. Ζούσε σε μια συναρπαστική περίοδο με τις διαστημικές επιτυχίες της Σοβιετικής Ενωσης, την εκλογή και δολοφονία του Τζον Κένεντι, τον αγώνα κατά των φυλετικών διακρίσεων, την πυραυλική κρίση της Κούβας, την κλιμακούμενη ανάμειξη στο Βιετνάμ. Το 1961 εγγράφεται απρόθυμα στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, κυρίως για να εξασφαλίσει την αναβολή στράτευσης. Παραμελεί όμως συστηματικά τις σπουδές του, αφού όλη του η ενέργεια διοχετεύεται στην εφημερίδα, που αποτελεί γι’ αυτόν «το καλύτερο πανεπιστήμιο». Οταν του ανακοινώνεται ότι χωρίς πτυχίο πανεπιστημίου και παρά τις αποδεδειγμένες ικανότητές του, δεν θα προαχθεί σε συντάκτη, αναγκάζεται να αποχωρήσει από τη «Σταρ» το καλοκαίρι του 1965 και να ακολουθήσει έναν συνάδελφό του, που ανέλαβε διευθυντής σε μια μικρή εφημερίδα του Νιου Τζέρσεϊ.
Τρία βραβεία σε ένα χρόνο
Εκεί, μέσα σε ένα χρόνο κερδίζει τρία δημοσιογραφικά βραβεία της πολιτείας και με αυτές τις περγαμηνές τολμά να χτυπήσει την πόρτα της «Ουάσιγκτον Ποστ», που υπό τη διεύθυνση του Μπεν Μπράντλι και την ιδιοκτησία της Κάθριν Γκράχαμ έχει αποκτήσει τη φήμη μιας από τις εγκυρότερες εφημερίδες της Αμερικής. Χωρίς πανεπιστημιακό δίπλωμα, αλλά με εφόδιο την «καλύτερη δυνατή παιδεία που θα μπορούσε να αποκτήσει κανείς από τους καλύτερους δασκάλους» προσλαμβάνεται τον Σεπτέμβριο του 1966, σε ηλικία 22 ετών, από την εφημερίδα που τον ανέδειξε.
Για την ιστορία, η «Σταρ» ακολούθησε μια πτωτική πορεία και έκλεισε το 1981. Ο Μπέρνστιν αποχώρησε από την «Ποστ» το 1977, έγινε τηλεοπτικός σχολιαστής και έγραψε νέα βιβλία για τον Πάπα Ιωάννη Β΄, τη Χίλαρι Κλίντον και τις περιπέτειες των γονέων του στη διάρκεια της μακαρθικής αντικομμουνιστικής υστερίας. Σήμερα, δεν κουράζεται να κηρύσσει τη σημασία ενός ανεξάρτητου Τύπου στην προστασία της δημοκρατίας, στην αναζήτηση της αλήθειας και στον έλεγχο της εξουσίας και να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στην επικράτηση ενός κλίματος «ψυχρού εμφυλίου πολέμου» στην Αμερική με ευθύνη του Ντόναλντ Τραμπ.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.