ΕΛΕΝΗ ΣΤΑΜΠΟΓΛΗ
Σχολάρχης στην Αίγινα – Παναγής Ν. Ηρειώτης, 1854-1930
Ιστορικό και λαογραφικό μουσείο Αίγινας
εκδ. Καλειδοσκόπιο
Ανάμεσα στο μικρό και το μεγάλο κάδρο της ιστορίας, η μορφή του Παναγή Ν. Ηρειώτη (1854-1930) διατηρεί μία αυτοτέλεια. Είναι η χαρακτηριστική περίπτωση δασκάλου, με την ευρύτερη έννοια, εκείνης που εμπεριέχει τις ιδέες της διαπαιδαγώγησης και της διάπλασης ψυχών. Και η ανάσυρσή του από το ημίφως στο φως του προσκηνίου συντελέστηκε χάρη στη βιογραφική ιστόρηση της προσφοράς του από την Ελένη Σταμπόγλη στο βιβλίο της «Σχολάρχης στην Αίγινα. Παναγής Ν. Ηρειώτης, 1854-1930» (Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας και εκδ. Καλειδοσκόπιο).
H Eλένη Σταμπόγλη βιογραφεί τον Ηρειώτη και τον φέρνει σε έναν νέο διάλογο με ευρύτερα ζητήματα ατομικής προσφοράς και κοινωνικής υποδοχής, αλλά παράλληλα βιογραφεί και την Αίγινα, από τα μέσα του 19ου αιώνα ώς τις αρχές του 20ού. Είναι μια κρίσιμη περίοδος εξαστισμού του νησιού, στο μέτρο που απέκτησε αστικές και εξοχικές κατοικίες ενός ορισμένου αρχιτεκτονικού ύφους και κοινωνικού συμβολισμού, συγκροτώντας την απαιτούμενη διαστρωμάτωση στην ισορροπία της ενδοστρέφειας και του ανοικτού διαύλου με τον Πειραιά και την Αθήνα. Αλλά, αυτό που, επίσης, προκύπτει από τη βιογράφηση του Παναγή Ηρειώτη είναι η εστίαση στην εκπαιδευτική πολιτική στην Ελλάδα αλλά και στα εκπαιδευτικά δίκτυα με άλλες χώρες, πρωτίστως με τη Γερμανία όπου μεταβαίνει ο Παναγής Ηρειώτης, μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (χωρίς να πάρει πτυχίο). Στη Γερμανία, δέκα χρόνια μετά την ένωσή της, η οικονομία είναι σε άνοδο, ο Ηρειώτης μεταβαίνει στο Μόναχο και από εκεί στο Πανεπιστήμιο της Ερλάγγης, όπου σπουδάζει φιλολογία και παραμένει τρία χρόνια. Μαζί του είναι η γυναίκα του Ελένη, η οποία όταν την παντρεύτηκε ήταν 13 ετών, και η κόρη τους, ηλικίας ενός έτους.
Αυτός ο συναρπαστικός χάρτης που σχεδιάζεται όσο διαβάζουμε τα βήματα του Παναγή Ηρειώτη έχει ήδη καταδείξει τη φοιτητική ζωή στην Αθήνα με τα μάτια ενός νέου «επαρχιώτη», αν και η Αίγινα είναι «Αίγινα», δεν είναι μία «επαρχία» όπως οι νομοί της Πελοποννήσου ή της Στερεάς Ελλάδας. Ο Ηρειώτης, με την παιδεία που απέκτησε, είχε τη δυνατότητα να ακολουθήσει καριέρα στην Αθήνα ακόμη και στο πανεπιστήμιο, αλλά εκείνος επέλεξε να γυρίσει στον τόπο του, και να προσφέρει στην Αίγινα. Για πολλά χρόνια, ήταν μία μορφή σχεδόν βιβλική, πατρική και πατριαρχική, ένας θεσμός της Αίγινας, παιδαγωγός, «πνευματικός», οικογενειάρχης, στα όρια του γενάρχη.
Το σπίτι στο οποίο ζούσε, το είχε χτίσει ο πατέρας του, Γεώργιος, το 1828. Σήμερα, οι περισσότεροι το ξέρουν ως Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Αίγινας, αναστηλωμένο έπειτα από πολλούς αγώνες, καθώς μετά το 1980-81, το σπίτι υπέστη καταστροφές και λεηλασίες. Σε αυτό το όμορφο αιγινήτικο σπίτι έζησε ο Ηρειώτης και άπλωσε ρίζες στην κοινωνία. Στον πρώτο όροφο του μουσείου υπάρχουν τα βιβλία και η βιβλιοθήκη του και διάχυτη η αύρα ενός παλιού αιγινήτικου σπιτιού. Η προσφορά της Ελένης Σταμπόγλη είναι ότι μας έφερε στη γνώση τη διαδρομή αυτού του ανθρώπου και μαζί μας έφερε πιο κοντά στην ουσία και την ιστορία της Αίγινας.