Καθότι ο κύριος Γκρι έχει ξεμείνει να ονειροπολεί κάπου στις όχθες του Βοϊδομάτη (αφού κατέβασε κάμποσα τσίπουρα, συνοδεία κικιτσόπιτας στο Μονοδένδρι), καλούμαι να αναπληρώσω το κενό του. Αρχές της Μεγάλης Εβδομάδας, ο Αντώνης Στεφάνου του Μεγάρου Μουσικής με παρότρυνε να μη χάσω τη συναυλία της Μεγάλης Τρίτης στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη: μια διαδραστική «χορογραφημένη» εκδοχή του κλασικού έργου «Ενα Γερμανικό Ρέκβιεμ (Ein deutsches Requiem, Εργο 45) του Γιοχάνες Μπραμς (1833-1897).
«Θα είσαι πάνω στη σκηνή, ανάμεσα στους χορωδούς και τους μονωδούς», μου είπε από το τηλέφωνο ο Αντώνης, αντιλαμβανόμενος τη δυσκοιλιότητά μου να παρευρίσκομαι σε θεάματα, γνωρίζοντας όμως από παλιά και τη βαθιά αδυναμία μου στη μουσική. Οντας ταπεινός συλλέκτης ηχογραφήσεων νεκρώσιμων ακολουθιών (οι μικρές, ανώδυνες διαστροφές είναι υγεία…), δεν θα μπορούσα να χάσω κάτι τέτοιο.
Δεν ήταν μία ακόμα συναυλία κλασικής μουσικής. Αρκετοί βρίσκονταν στα καθίσματά τους, ακόμα περισσότεροι όμως ήμαστε επί σκηνής, έτοιμοι να πάρουμε μέρος στο πρότζεκτ του Γιόχεν Ζάντιγκ, όπου «τα όρια ανάμεσα στο κοινό και στους καλλιτέχνες καταργούνται και η κλασική μορφή της συναυλίας αποδομείται».
Θα μπορούσε εύκολα να είναι κάτι στημένο, ποζάτο – δεν ήταν· με ελάχιστες εξαιρέσεις, ήταν κάτι απρόσμενα δραστικό, κατανυκτικό, συγκινητικό. Οι συντελεστές επένδυσαν στην καθαρή δύναμη του έργου και η όλη κίνηση και οι χειρονομίες είχαν κάτι από το περιεχόμενό του. Σημειωτέον, η παράσταση τιτλοφορούνταν «Ανθρώπινο Ρέκβιεμ» – τίτλος που ο Μπραμς είχε σκεφτεί να χρησιμοποιήσει προτού καταλήξει στο «Γερμανικό», καθώς ο συνθέτης επέλεξε τη χρήση στίχων όχι της λατινικής νεκρώσιμης ακολουθίας των καθολικών αλλά αποσπάσματα από τη λουθηρανική Αγία Γραφή. Η έμφαση πέφτει όχι στους νεκρούς μα στους ζώντες, στους πενθούντες.
Κάποτε ξάπλωσα στη σκηνή· είδα ανάποδα τους ερμηνευτές να τραγουδούν αιωρούμενοι σε κούνιες. Η αλήθεια είναι ότι μου έλειψε η ορχήστρα. Την αντικατέστησε ένα πιάνο για τέσσερα χέρια, το οποίο έσυρε με σχοινιά η χορωδία, εν είδει φερέτρου, κι εμείς να ακολουθούμε από πίσω ωσάν τεθλιμμένοι συγγενείς, στο θανατερό εμβατηριακό δεύτερο μέρος «Denn alles Fleisch, es ist wie Gras» (Διότι η σάρκα είναι σαν το χόρτο), που το BBC χρησιμοποίησε στο περίφημο ντοκιμαντέρ «Ναζί: Μια προειδοποίηση από την Ιστορία».
Σπίτι, άκουσα ξανά την πρώτη μου αγαπημένη ερμηνεία του τιτάνιου αυτού έργου, από την Ορχήστρα Φιλαρμόνια το 1961 υπό τον Οτο Κλέμπερερ, με την Ελίζαμπεθ Σβάρσκοπφ και τον Ντίντριχ Φίσερ-Ντίσκαου. Μια εναλλακτική ονομασία του έργου θα μπορούσε να είναι «Κοσμικό Ρέκβιεμ»: το αίσθημα του ιερού, το μεταφυσικό δέος είναι εκεί, όμως το χριστιανικό αποτύπωμα είναι αχνό. Ετσι το έργο καθίσταται οικουμενικό, πανανθρώπινο: όπως μπερδευτήκαμε όλοι μαζί, βουβό κοινό και λαλίστατοι ερμηνευτές πάνω στη σκηνή της Αίθουσας Αλεξάνδρα Τριάντη, αυτό που απέμενε ήταν μια ανθρωπότητα αβίαστα ενωμένη κάτω από μια κοινή μοίρα: να αδράξουμε την ημέρα προτού γίνουμε σκιές – ίσοι μεταξύ ίσων, όλοι.