Οποιαδήποτε κινηματογραφική συζήτηση κι αν ξεκινήσει, θα καταλήξει στο ότι οι αίθουσες ασθμαίνουν. Είτε αυτή αφορά σε μεγαλύτερα, είτε στα μκικρότερα σινεμά της γειτονιάς, είτε ακόμα στα Ιντεάλ και Άστορ, τα δύο ιστορικά σινεμά του κέντρου που απειλούνται με λουκέτο.
Πάντως, πριν λίγο καιρό, στο Άστορ προβλήθηκε το «Ζαν Ντιλμάν» από τις «Νύχτες Πρεμιέρας». Μια ταινία «δύσκολη», που ακολουθεί για τρεισήμισι ώρες τη ρουτίνα μιας νοικοκυράς υπό φεμινιστικό πρίσμα και κυκλοφόρησε το 1975. Παρ’ όλα αυτά, η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που η μία προβολή έγινε τέσσερις, με πολλούς ενδιαφερόμενους να μπαίνουν στην αίθουσα της στοάς Κοραή για να δουν την ταινία της Σαντάλ Άκερμαν.
Φυσικά, σε αυτό βοήθησε ότι λίγο καιρό νωρίτερα η ταινία ανακηρύχθηκε η κορυφαία ταινία όλων των εποχών από το σημαντικό κινηματογραφικό περιοδικό «Sight and Sound». Δεν είναι όμως η μοναδική ταινία του παρελθόντος που καταφέρνει πρόσφατα μια τέτοια επιτυχία στις αίθουσες. Από τις «Νύχτες Πρεμιέρας» ακολούθησαν πρόσφατα οι επιτυχημένες προβολές του «Οργισμένου Ειδώλου» (1980) του Μάρτιν Σκορσέζε, της «Έντασης» (1995) του Μάικλ Μαν, ενώ έπεται κι αυτή του «Δράκουλα» (1992) του Φράνσις Φορντ Κόπολα.
Παράλληλα, χιλιάδες θεατές επέλεξαν να ξαναζήσουν την εμπειρία της Μέσης Γης μέσα από την τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» του Πίτερ Τζάκσον που προβλήθηκε στο πλαίσιο των «Epic Movie Nights» από τα Village Cinemas, ενώ μην ξεχνάμε πως τα τελευταία χρόνια ο Άκης Καπράνος μέσα από το «Midnight Express» έχει δημιουργήσει μια άτυπη «κινηματογραφική λέσχη», προβάλλοντας από cult horror ταινίες των 70s, μέχρι anime και ταινίες του Κασσαβέτη, πάντα αυστηρά μετά τα μεσάνυχτα και πάντα με θερμή προσέλευση.
Με όλα τα παραπάνω, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί κανείς: Είναι το σινεμά του παρελθόντος αυτό που θα αναζοπυρώσει και τελικά θα σώσει τις αίθουσες;
Η ταινία ως συμβάν
Το διάστημα που ακολούθησε της πανδημίας ήταν μια περίοδος αντικειμενικά δύσκολη για τους κινηματογράφους, μιας και καλούνταν να ανακάμψουν σε ένα τοπίο αβέβαιο για κάθε δραστηριότητα. Οι αιθουσάρχες έπρεπε να βρουν έναν τρόπο να προσελκύσουν ξανά κόσμο στην αίθουσα.
Για τον Λουκά Κατσίκα, καλλιτεχνικό διευθυντή στις «Νύχτες Πρεμιέρας», αυτός ο τρόπος ήταν «να συστήσεις ένα γεγονός. Το κοινό θέλει να ανήκει σε ένα συμβάν. Στην προκειμένη, αυτό που συνιστά ένα γεγονός είναι να μην επιλέξεις μία οποιαδήποτε ταινία και να την προβάλεις. Είναι να επιλέξεις μία ταινία με βάρος και να δώσεις την ευκαιρία στο κοινό, για μία βραδιά, να δημιουργήσει μια κοινότητα», εξηγεί ο ίδιος.
Πράγματι, όλα τα προαναφερθέντα παραδείγματα προβολών διαφοροποιούνται από τις «απλές» προβολές ταινιών στις αίθουσες. Έχουν τον χαρακτήρα του ειδικού, του μοναδικού, ο θεατής ξέρει πως θα πάει να δει μια συγκεκριμένη ταινία, που δεν έχει εύκολα την ευκαιρία να δει στη μεγάλη οθόνη και θα μοιραστεί την εμπειρία μαζί με άλλους θεατές, θα ζήσουν από κοινού συγκινήσεις.
Για ένα νεότερο κοινό, που όπως επιβεβαιώνει και ο Λουκάς Κατσίκας, έχει έντονη παρουσία στις ειδικές αυτές προβολές που κάνουν οι «Νύχτες Πρεμιέρας», αυτή είναι μια ευκαιρία να μάθει σινεμά. Αλλά ακόμα και για εκείνους που γνωρίζουν και αγαπούν μια ταινία, υπάρχει κάτι νέο που έχουν να προσφέρουν οι «προβολές συμβάντα»: είτε είναι μία ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια, είτε -όπως στην περίπτωση της «Έντασης»- μια «πειραγμένη» εκδοχή της ταινίας. Για την ακρίβεια, η ταινία του Μάικλ Μαν προβλήθηκε στην «definitive edition» της, δηλαδή, επεξεργασμένη από τον ίδιο τον σκηνοθέτη και δοσμένη με τον τρόπο που ο ίδιος υποστηρίζει πως θα τη γυρνούσε σήμερα.
Πέρα από το συναισθηματικό δέσιμο με μια ταινία που μπορεί να κάνει κάποιον να πάρει ξανά τον δρόμο για την αίθουσα, ακόμα κι αν πρόκειται για μια ταινία που προβάλλεται συχνά στην τηλεόραση ή είναι διαθέσιμη σε συνδρομητικές πλατφόρμες, η ποιότητα της εμπειρίας (χαρακτηριστικά της αίθουσας, ήχος, ανάλυση) είναι βασικό δέλεαρ, όπως σημειώνει και ο Ανδρέας Αλυσανδράτος, marketing director των Village Cinemas. Αλλά, φυσικά, και ο τρόπος που αυτές οι προβολές επικοινωνούνται: «Αν δηλαδή έχεις πετύχει να τις εντάξεις σε “must do” έξοδο ή ακόμα και σε “talk of the town” περιβάλλον. Οι πρώτες “Epic Movie Nights” προβολές των Village Cinemas έχουν κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση», λέει ο ίδιος. Πράγματι, τα περίπου 40.000 εισιτήρια που έκοψε ο «Άρχοντας» αλλά και οι επαναληπτικές προβολές που θα ακολουθήσουν λόγω μεγάλης ζήτησης το επιβεβαιώνουν.
Κι αν ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» αποτελεί ένα από τα πλέον δημοφιλή κινηματογραφικά franchises, δεν ισχύει ακριβώς το ίδιο για τις ταινίες του προγράμματος του «Midnight Express». Ο Άκης Καπράνος εφτιαξε «ένα “μπερδεμένο” πρόγραμμα που λειτουργούσε μόνο στο κεφάλι του» κι όπως παραδέχεται κι ο ίδιος, «ένας άνθρωπος “της δουλειάς” θα σου έλεγε πως αυτές οι κινήσεις θα οδηγούσαν νομοτελειακά το όλο εγχείρημα στην καταστροφή».
Κι όμως, στις φετινές χειμερινές προβολές του «Midnight Express», που μάλιστα, δεν έγιναν στο κέντρο αλλά στον Πειραιά, «δεν έπεφτε καρφίτσα», όπως λέει ο ιθύνοντας νους της διοργάνωσης. «Υπάρχει λοιπόν ένα κοινό που ξέρει πως δεν το κοροϊδεύουμε, που ξέρει πως θα δει τις ταινίες που αγαπά στην καλύτερη δυνατή ποιότητα και θα ανακαλύψει άλλες που δεν θα ξεχάσει ποτέ – γι’ αυτό και μας ακολουθεί. Αλλά και το “Midnight Express” χάρη σ’ αυτό το κοινό υπάρχει, οπότε είναι μια τέλεια σχέση», καταλήγει.
Ανακαλύπτοντας το σινεμά
Άραγε, κάποιος που επιλέγει να πάει σε κάποια «ειδική προβολή», ακόμα κι αν δεν είναι «σκληροπυρηνικός» σινεφίλ, αποκτά με αυτόν τον τρόπο σταδιακά μια κινηματογραφική καλλιέργεια, που θα τον κάνει αύριο, μεθαύριο να πάει πιο εύκολα και πιο συχνά να δει και μια άλλη ταινία στο σινεμά;
Όπως λέει ο Λουκάς Κατσίκας, η άπειρη πληροφορία που υπάρχει εκεί έξω σήμερα μπορεί να κάνει τελικά πιο δύσκολο στις νεότερες γενιές να βρουν αυτό που θέλουν -σε αντίθεση με παλαιότερες που ήξεραν ότι θα διαβάσουν τον αγαπημένο τους κριτικό κινηματογράφου στην τάδε εφημερίδα, ανακαλύπτωντας συνεχώς νέα και ενδιαφέροντα πράγματα.
Έτσι, λοιπόν, οι ειδικές προβολές, σαν αυτές που έγιναν αλλά και έπονται από τα παραπάνω εγχειρήματα, αλλά και διοργανώσεων όπως το «Athens Open Air Film Festival», που βασίζει το πρόγραμμά του κυρίως σε ταινίες περασμένων ετών, αποτελούν ενός είδους διαλογή, μια προσεγμένη πρόταση για εκείνον που θελει να ανακαλύψει το σινεμά και δεν ξέρει από πού να αρχίσει.
Πολύ απλά, η επιτυχία των ειδικών προβολών από τις Νύχτες Πρεμιέρας, των «Epic Movie Nights» και του «Midnight Express» φαίνεται να απαντά σε μια ανάγκη που το κοινό έχει, αλλά ως τώρα, κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ρωτήσει και να φροντίσει οργανωμένα.
Όπως σχολιάζει και ο Λουκάς Κατσίκας, μια ουρά που ξεκινά έξω από το Ιντεάλ στην Πανεπιστημίου και στρίβει μέχρι τη Χαριλάου Τρικούπη, είναι η πιο τρανταχτή απάντηση στο αν ο κόσμος θέλει να πηγαίνει στις αίθουσες.