Στις 2 Μαΐου οι σεναριογράφοι στις ΗΠΑ ακούμπησαν κάτω τα μολύβια τους. Ύστερα από μακρές προσπάθειες εύρεσης λύσης με τα στούντιο για τη δικαιότερη εργασιακή τους αντιμετώπιση, οι επαγγελματίες μιας από τις πιο προσοδοφόρες βιομηχανίες της Αμερικής, αποφάσισαν να κάνουν τα αιτήματά τους πιο ηχηρά, με το να απεργήσουν. Και να βάλουν έτσι σε παύση πολυάριθμα πρότζεκτ, που πιθανόν κοστίζουν αυτή τη στιγμή στα στούντιο πολύ περισσότερα από αυτά που ζητούν οι ίδιοι οι σεναριογράφοι.
Αυτή είναι η όγδοη φορά που το σωματείο των σεναριογράφων, δηλαδή το Writers Guild of America (WGA), προχωρά σε απεργία, με την πρώτη να γίνεται το 1953 και η τελευταία πριν 15 χρόνια.
Έχει συμπληρωθεί πλέον ένας μήνας από την αρχή της τρέχουσας απεργίας. Ο Ντέβιν Ντελικάντι είναι ένας από τους σεναριογράφους που απεργούν. Τον πετυχαίνω στη μέση μιας εβδομάδας αρκετά γεμάτης από διαδηλώσεις, όπως λέει. Όλα είναι κάπως θολά για τον ίδιο, δεν έχει συνειδητοποιήσει πώς πέρασαν αυτές οι 30 και πλέον μέρες από τη στιγμή που άρχισε και επίσημα αυτός ο αγώνας του κλάδου του για δικαιότερη εργασιακή αντιμετώπιση.
Βρίσκεται στην Αστόρια, στη Νέα Υόρκη. Κοντεύει να κλείσει μια δεκαπενταετία στη βιομηχανία, καθώς ξεκίνησε το 2009 από το «The Onion». Πριν από αυτό ήταν stand up κωμικός και εδώ και οκτώ χρόνια βρίσκεται στην ομάδα του «Daily Show», με τον Τζον Στιούαρτ και τον Τρέβορ Νόα, έχοντας συμβάλλει με τη γραφή του σε πάνω από χίλια επεισόδια της εκπομπής.
Είναι όμως και επικεφαλής του σωματείου και άρα, επικεφαλής στην απεργία, στην παρούσα φάση. Δηλαδή, έχει να οργανώσει, να ενημερώσει τους απεργούς, αλλά και να διασφαλίσει πως οι διαδηλώσεις θα κυλήσουν ομαλά.
Σεναριακά «mini rooms» αλλά με τι αμοιβή;
Οι συμφωνίες για τους σεναριογράφους συνάπτονται κάθε τρία χρόνια, ύστερα από διαπραγματεύσεις με τα στούντιο. Όπως εξηγεί ο Ντέβιν Ντελικάντι, το 2017 υπήρξε μια μεγάλη διαπραγμάτευση αναφορικά με την υγειονομική ασφάλεια των εργαζομένων, που παρά τις εντάσεις, ολοκληρώθηκε με επιτυχία.
Η επόμενη διαπραγματευτική συζήτηση αναμενόταν να γίνει το 2020, αλλά λόγω πανδημίας, έλαβε χώρα τελικά το 2021. Με τη διάχυτη αβεβαιότητα που υπήρχε στη βαριά φάση της πανδημίας, οι σεναριογράφοι άφησαν για λίγο στην άκρη τα αιτήματά τους, για να επιστρέψουν έτσι δρυμήτεροι όταν οι καιροί έμοιαζαν καλύτεροι. Χαρακτηριστικά, το «Daily Show» εκείνη την περίοδο γυριζόταν «με ένα iPhone, στο διαμέρισμα του Τρέβορ», όπως λέει ο Ντελικάντι.
Υπήρχαν, όμως, άλυτα ζητήματα, με ανολοκλήρωτες κουβέντες που διαιωνίζονταν κι είχαν να κάνουν με το «καυτό» κεφάλαιο streaming αλλά και τα λεγόμενα «mini rooms» των σεναριογράφων. Σε σχέση με την «παραδοσιακή» τηλεόραση, με το streaming, μεταξύ πολλών άλλων θεμάτων που αναδύθηκαν, ήταν και αυτό της απόδοσης πνευματικών δικαιωμάτων -στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν ακριβείς πίνακες των streams ανά ταινία/επεισόδιο, κάνοντας δυσκολότερο να μεταφραστούν αυτά οικονομικά για τους συντελεστές.
Από την άλλη, με την έλευση του streaming άρχισε να απαντάται όλο και συχνότερα στα στούντιο των ΗΠΑ ένα φαινόμενο που συνοψίζεται ως εξής: ένα στούντιο καλεί μια ομάδα σεναριογράφων σε ένα δωμάτιο, συγκροτεί δηλαδή ένα «mini room». Οι σεναριογράφοι δουλεύουν ώστε να βγάλουν, για παράδειγμα, μια σεζόν για μια νέα σειρά. Κάπου εδώ, η δουλειά τους τελειώνει. Έπειτα, το σενάριο βρίσκεται στα χέρια του στούντιο και ακόμα κι αν η εκάστοτε σειρά προχωρήσει στην παραγωγή και «σπάσει τα ταμεία», οι σεναριογράφοι που δούλεψαν για αυτή δεν θα καρπωθούν αυτή την επιτυχία.
«Βρισκόμουν χθες σε μία πορεία και γνώρισα εκεί μία γυναίκα που δουλεύει σε προγράμματα του ABC. Πίστευα πως όλο αυτό με τα “mini rooms” συνηθίζεται μόνο στο streaming, αλλά όπως μου επιβεβαίωσε η εργαζόμενη, αυτό πλέον συμβαίνει και στην “παραδοσιακή” τηλεόραση», μου αναφέρει ο Ντελικάντι, θέλοντας να δείξει πως νοοτροπίες της «νέας» τηλεόρασης, έρχονται πλέον να επηρεάσουν και την «παλιά».
Επιπλέον, η λογική των «mini rooms» οδηγει σε πολύ μικρότερη χρονικά απασχόληση των σεναριογράφων -μια ολόκληρη σεζόν, μπορεί να χρειαστεί δουλειά μόλις λίγων εβδομάδων. Αυτό, σε συνδυασμό με τις χαμηλές, τηρουμένων των αναλογιών, απολαβές των σεναριογράφων και το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς δουλεύουν σε καθεστώς freelancing, έρχεται να διογκώσει το πρόβλημα.
Τεχνητή νοημοσύνη: σενάριο επιστημονικής φαντασίας;
Αν κοιτάξει κανείς πίσω στον χρόνο και τις προηγούμενες απεργίες των σεναριογράφων των ΗΠΑ, θα καταλάβει πως κάθε φορά, αυτές σχετίζονταν με μία νέα τεχνολογία που απαιτούσε εκ νέου διαχείριση των δεδομένων. Η τελευταία φορά που οι σεναριογράφοι εξεγέρθηκαν, ήταν μεταξύ 2007-2008, με τα κύρια αιτήματά τους να αφορούν το streaming. Κι ενώ, όπως αποδεικνύεται, σε αυτή την κουβέντα έχει μπει μόνο άνω τελεία, τώρα έρχεται να προστεθεί ένα άλλο ζήτημα που πλέον, συζητιέται σε άπειρους τομείς: η τεχνητή νοημοσύνη.
Αν κανείς ζητήσει από το Chat GPT να του γράψει ένα επεισόδιο του «Succession», λόγου χάρη, θα το κάνει σχετικά πειστικά. Αν λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για μια τεχνολογία που βρίσκεται στα σπάργανα, σε μια ακραία εκδοχή, θα μπορούσαμε να φτάσουμε στο σημείο που η τεχνητή νοημοσύνη θα γράφει ολόκληρες σειρές και ο ανθρώπινος παράγοντας θα περιορίζεται στον ρόλο του επιμελητή αυτών των κειμένων.
«Η τεχνητή νοημοσύνη είναι στην πραγματικότητα μια μορφή λογοκλοπής».
Για την ώρα, αυτό μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά ο κίνδυνος της τεχνολογίας που θα μας «ξεπεράσει», δεν παύει να ελλοχεύει. Φυσικά ένας εργαζόμενος σεναριογράφος δεν μπορεί παρά να βλέπει όλο αυτό επικριτικά: «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν παύει παρά να είναι στην πραγματικότητα μια μορφή λογοκλοπής. Αν της ζητήσεις, για παράδειγμα, να γράψει μια ταινία δράσης με τον Τομ Κρουζ, δεν είναι ότι θα παράξει κάτι πρωτότυπο, αντιθέτως, θα ανατρέξει σε ήδη υπάρχουσες ιστορίες και διαλόγους από υλικό με πνευματικά δικαιώματα. Και τελικά, θα δώσει κάτι που έχει παραχθεί από ανθρώπους», αναλύει ο σεναριογράφος του «Daily Show».
Για να κάνει ακόμα πιο γλαφυρή τη συλλογιστική του, ο Ντελικάντι μου αναφέρει το εξής παράδειγμα: «Κάποια στιγμή, στην αρχή της απεργίας ζήτησα από το Chat GPT να μου απαντήσει στην ερώτηση: “Οι σεναριογράφοι του WGA δικαιούνται μια δίκαιη συμφωνία;”. Με την απάντηση που μου έδωσε, αναφερόμενο και στις νέες τεχνολογίες, τελικά, έδειξε αλληλεγγύη απέναντι σε εμάς τους σεναριογράφους. Κι έπειτα, απλά αντέγραψε όσα λέμε», αναφέρει, υπογραμμίζοντας την απόλυτη ειρωνεία της υπόθεσης.
Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς ακριβώς θα απορροφηθεί η τεχνητή νοημοσύνη (και) στα δημιουργικά επαγγέλματα, παρ’ όλα αυτά, όπως επιβεβαιώνει και ο Αμερικανός σεναριογράφος, «πρέπει να προστατεύσουμε τα δικαιώματά μας εξαρχής».
«Είναι σαν μία δεύτερη Covid για εμάς»
Με όλα αυτά τα φλέγοντα ζητήματα στη φαρέτρα τους, οι σεναριογράφοι συνεχίζουν να προχωρούν σε διαδηλώσεις κάθε μέρα. Όχι μόνο μαζικές αλλά και μίνι συγκεντρώσεις, που μπορεί να αποτελούνται από τους ανθρώπους μίας και μόνο παραγωγής, όπως μεταφέρει το κλίμα ο επικεφαλής της απεργίας. Ανατρέχει μάλιστα σε μια διαδήλωση που αποτελούνταν από μόλις τρία άτομα, «προχωρούσαν στο Μπρούκλιν στη μία το βράδυ. Η υπόλοιπη ομάδα της παραγωγής αρνούνταν να σταματήσει, αλλά με αυτόν τον τρόπο αναγκάστηκε».
Όταν υπάρχει αλληλεγγύη με τις υπόλοιπες συντεχνίες, ο σκοπός μπορεί να επιτευχθεί, θεωρεί ο Ντελικάντι. Εργαζόμενος στη βιομηχανία, αλλά στον τομέα των φώτων είναι και ο Γιώργος Γκούντας, ελληνικής καταγωγής, που αποτελεί επίσης μέρος της ομάδας του «Daily Show», τα τελευταία έξι χρόνια.
«Η ιστορία θα δείξει πως αυτή ήταν η πρώτη μάχη με τα στούντιο για την ΑΙ κι αυτό έχει πολλή μεγάλη σημασία».
«Από τη μία, ως μέλος συνδικάτου πρέπει να υποστηρίξεις τους σεναριογράφους που κάνουν απεργία. Πιστεύω πως η ιστορία θα δείξει μετά από καιρό πως αυτή ήταν η πρώτη μάχη με τα στούντιο για την ΑΙ κι αυτό έχει πολλή μεγάλη σημασία. Δεν νομίζω να έχει γίνει σε άλλο κλάδο τέτοια απεργία για να μπει στα συμβόλαια ότι η ΑΙ δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια δουλειά. Δεν είναι απλά ότι ζητάνε κι άλλα χρήματα» λέει από την άλλη άκρη της βιντεοκλήσης.
Ο Γκούντας είναι με τη σειρά του μέλος σε δύο συνδικάτα, σε αυτό των τεχνικών αλλά και των μηχανικών στούντιο. Δεν κρύβει πως η τρέχουσα συνθήκη δημιουργεί οικονομική αβεβαιότητα σε πολλούς εργαζόμενους του χώρου: «Θες να πληρώσει το ενοίκιό σου, έχεις την οικογένειά σου και τώρα αυτό είναι σαν μία δεύτερη Covid για εμάς», σχολιάζει.
Ο ίδιος, βέβαια, έχει βρει την άκρη. Πέρα από τηλεοπτική, έχει και μεγάλη συναυλιακή εμπειρία, έχοντας δουλέψει σε αρκετές περιοδείες και με την ομάδα του αυτό το διάστημα εργάζεται σε τέτοιου είδους σόου. «Όμως κάποιοι που κάνουν κάμερα, δεν μπορούν να κάνουν κάτι τώρα, έχουν μπει στο ταμείο ανεργίας, αλλά είναι πολύ λίγα τα χρήματα» εξηγεί ο φωτιστής. Εξάλλου, μιλάμε για μερικά από τα πιο καταρτισμένα τεχνικά επιτελεία στον κόσμο, κάτι που σημαίνει και καλούς μισθούς και ένα συγκεκριμένο επίπεδο ζωής για τους περισσότερους από αυτούς τους επαγγελματίες, που δύσκολα μπορεί να καλυφθεί με ένα μικρό κρατικό βοήθημα.
Πάντως, οι σεναριογράφοι είναι αποφασισμένοι να διεκδικήσουν αυτά που θέλουν μέχρι τέλους. Αυτή τη στιγμή, τα στούντιο χάνουν μερικά εκατομμύρια δολάρια κάθε μέρα. Η έλλειψη των σεναριογράφων έχει φανεί ήδη από την αρχή στην «παραδοσιακή» τηλεόραση, κάποιες εκπομπές έχουν σταματήσει, άλλες προβάλλονται σε επαναλήψεις και μερικές προσπαθούν να διαμορφώσουν το πρόγραμμά τους χωρίς τη χρήση σεναριακών κειμένων. Όσον αφορά το streaming, που σε επίπεδο περιεχομένου και γυρισμάτων βρίσκεται πάντα αρκετούς μήνες μπροστά, τα αποτελέσματα αυτής της απεργίας θα αρχίσουν να φαίνονται καθαρά από τον Σεπτέμβριο κι αν αυτή συνεχίσει, είναι πιθανό να χαθούν και ολόκληρες σεζόν.
Από τη μέρα που ξεκίνησε η απεργία πάντως, δεν έχει γίνει καμία κουβέντα μεταξύ των σεναριογράφων και των στούντιο. Στο πλάνο αυτή τη στιγμή υπάρχουν πρώτα συζητήσεις με το σωματείο των σκηνοθετών και στη συνέχεια με αυτό των ηθοποιών.
«Το μεγαλύτερο ερώτημα αυτής της απεργίας είναι πώς όλες αυτές οι μορφές τηλεόρασης μπορούν να διαπραγματευτούν σε ενότητα», για τον Ντέβιν Ντελικάντι. Με χαιρετάει χαμογελαστός. Έχει έναν σημαντικό αγώνα να συνεχίσει.