Αλεξάνδρα Σκαράκη
Εικονογράφηση: Michael Kirki
Ακούστε το άρθρο
Η Καλλιθέα αγάπησε το σινεμά από νωρίς. Ο πρώτος κινηματογράφος της περιοχής λεγόταν Παρθενών και άνοιξε το 1928, για να σημάνει την αρχή σε μια συνοικία που υπήρξε μία από τις πιο σινεφίλ της Αθήνας -36 ήταν οι αίθουσες που λειτούργησαν στην Καλλιθέα ανά τα χρόνια. Ο Φοίβος Δεληβοριάς, δεινός ταινιοφάγος, θυμάται την παλιά γειτονιά του σαν «τον απόλυτο παράδεισο του σινεφίλ»: οι κινηματογράφοι δέσποζαν «σαν εκκλησάκια, να μπαίνει ο μόνος που έχει ανάγκη μύθο, η παρέα που θέλει να γίνει κοινωνία, το παιδάκι που καθρεφτίζεται στον ήρωα».
Αν θελήσει κανείς σήμερα να κάνει την κινηματογραφική βόλτα της Καλλιθέας, θα βρει μόνο ψήγματα να τον οδηγήσουν. Στην κεντρική λεωφόρο Θησέως θα περπατήσει μπροστά από ένα ημιυπόγειο μα φαρδύ κατάστημα με ρούχα και λίγο πιο κάτω και απέναντι θα βρει ένα σούπερ μάρκετ με μεγάλη μαρκίζα που ίσως κάτι του θυμίζει. Υπήρξαν κάποτε το Ετουάλ και το Τροπικάλ, αντίστοιχα, δυο από τα κεντρικά σινεμά της Καλλιθέας. Μπαίνοντας στα στενά, θα δει ένα εγκαταλελειμμένο Μαργαρίτα επί της Αραπάκη, με μία ταλαιπωρημένη μα ακλόνητη αφίσα της «Επικίνδυνης Αποστολής 3» με τον Τομ Κρουζ.
Λίγο παραπέρα, οι μηχανές βάζουν ακόμη μπρος: κάθε καλοκαίρι το Σινέ Φλερύ συστήνεται στους νεότερους και θυμίζει στους παλαιότερους ότι κάποτε έκαναν ουρές όχι μόνο για τις θερινές προβολές του, αλλά και για τα θρυλικά σουβλάκια του που τις συνόδευε (το μόνο θερινό μαζί με το σε επαναλειτουργία τα τελευταία χρόνια Cine Διονύσια επί της Συγγρού που παραμένουν στην περιοχή).
Το τελευταίο χειμωνιάτικο καταφύγιο για τους σινεφίλ της Καλλιθέας (εξαιρουμένου του Δημοτικού Κινηματογράφου Καλυψώ) παρέμενε μέχρι πρόσφατα το Αλεξάνδρα, στη συμβολή των οδών Κρέμου και Σκίπη, το αβέβαιο μέλλον του οποίου κάνει τους περισσότερους να πιστεύουν πως το κινηματογραφικό πανί της μόνης χειμερινής αίθουσας της περιοχής δεν θα φωτιστεί ξανά. Σύμφωνα με ανακοίνωση που έβγαλε πριν λίγες ημέρες το σινεμά, αλλά και όπως επιβεβαίωσαν οι διαχειριστές του τα τελευταία 9 χρόνια σε τηλεφωνική επικοινωνία με την «Κ», ο ιδιοκτήτης του χώρου δεν ανανέωσε (ούτε διαπραγματεύτηκε) τη σύμβαση ενοικίου μαζί τους και ούτε τους γνωστοποίησε τις προθέσεις του για το τι θα κάνει με τον χώρο από εδώ και πέρα.
Μιλάμε για έναν κινηματογράφο που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1969 με μία μόνο μεγάλη αίθουσα 563 θέσεων. Πολύ αργότερα και έχοντας πλέον μετονομαστεί σε Ετουάλ Αλεξάνδρα, το 2003 χωρίστηκε σε μία μεγάλη και μία μικρή αίθουσα. Το 2011 το Αλεξάνδρα έκλεισε για δύο χρόνια και άνοιξε και πάλι ως art cinema, προβάλλοντας κυρίως επανεκδόσεις της New Star, πριν περάσει στα χέρια των τελευταίων διαχειριστών του που διαμόρφωσαν ένα κλασικό πρόγραμμα α’ προβολής.
Οποια και αν είναι η τύχη του χώρου, σίγουρα ο κινηματογράφος Αλεξάνδρα, μετά από τις τελευταίες προβολές της Τετάρτης 24 Απριλίου (τις οποίες θα στηρίξουν και κάτοικοι που έχουν δώσει μέσα από τα social media ραντεβού εκεί), θα πάψει να λειτουργεί όπως τον ξέραμε. Μαζί θα σφραγίσει και τις αναμνήσεις όσων κάποτε χάθηκαν στη σκοτεινή του αίθουσα.
«Ρόδα, Τσάντα και Κοπάνα» στο Ετουάλ, «Σημαδεμένος» στο Αλεξάνδρα
Δεν υπήρχε εφηβική βόλτα του Φοίβου Δεληβοριά στη γειτονιά του που δεν κατέληγε με μαθηματική ακρίβεια σε μία από τις προθήκες των κινηματογράφων, μεταξύ των οποίων και του Αλεξάνδρα. Και το σινεμά, όπως όλα, ήταν εκδοχές της ζωής: «Ηθελα να πάρω όλες τις αφίσες, να μάθω τι έρχεται την επόμενη εβδομάδα -και τη μεθεπόμενη και σε ένα μήνα, αν γίνεται. Αφού αυτό που θα ερχόταν δεν ήταν τίποτα λιγότερο από τη μέλλουσα ζωή, που θα ήταν πάντοτε καλύτερη: με άλλο φως, καλύτερο χρώμα, πιο πειστική, πιο μοντέρνα και πιο κοντά στη λύση του μυστηρίου. Ταινίες τέχνης και ταινίες Α’ προβολής, λαϊκά B-movies και “ελληνικά”, πότε μισογεμάτα, πότε φίσκα, μέρος πάντως της ζωής, αντανάκλαση του φωτός της».
Λίγα χρόνια νωρίτερα, τα δικά του καταφύγια στα σινεμά της Καλλιθέας είχε βρει και ο Σπύρος Κερκύρας, δημοσιογράφος, που επέστρεψε πρόσφατα στις αίθουσες της περιοχής για να κάνει μαζί με τον Μάικ Πούγουνα το χειροποίητο ντοκιμαντέρ «Οταν η Καλλιθέα Πήγαινε Σινεμά». Με τους δύο κολλητούς του -που ανάλογα την ταινία «αυγατίζαν» και σε 5 και 6, μπορεί και 12 άτομα- κάθε κινηματογράφος της γειτονιάς τους τη δεκαετία του ‘80 εκτελούσε πολύ συγκεκριμένο ρόλο: το Σινάν στην Ηρακλέους τους περίμενε τα μεσημέρια της Κυριακής, για να το «κάνουν καλοκαιρινό» με «Γκοτζίλα» και «Κινγκ Κονγκ» και κανείς να μην τους πει τίποτα. Το Ετουάλ στην καρδιά της Καλλιθέας είχε το τρίπτυχο «Ρόδα, Τσάντα και Κοπάνα», ενώ στο «κέντρο-απόκεντρο» του Αλεξάνδρα -όπως και στο Νεράιδα, στη Φιλαρέτου- θα πήγαιναν για τις «καλές» ταινίες.
Εκεί θυμάται να βλέπει όλες τις ταινίες των δύο αγαπημένων του, του Ρόμπερτ Ντε Νίρο και του Αλ Πατσίνο. Και να παθαίνει déjà vu: «Στο Αλεξάνδρα πηγαίναμε συνήθως στην προβολή των 16:00. Είχαμε πάει λοιπόν να δούμε τον “Σημαδεμένο” και ήμασταν μόνο δέκα άτομα. Βγαίνουμε από την αίθουσα και έξω για την δεύτερη προβολή περιμένουν εκατοντάδες άτομα, έχουν κλείσει όλη την Κρέμου. Ετσι “την πατήσαμε” και με το “Κάποτε στην Αμερική”: πάλι ήμασταν “τρεις και ο κούκος” μέσα και λέγαμε, δεν θα το δει κανείς και όταν βγήκαμε, γινόταν κοσμοσυρροή για τη βραδινή προβολή».
«Ερημιά στην Καλλιθέα» που επιμένει
Γνωρίζοντας καλά την κινηματογραφική πορεία της περιοχής μέσα στα χρόνια, το εντυπωσιακό που παρατηρεί ο Σπύρος Κερκύρας είναι πως οι αίθουσες της Καλλιθέας δεν υπήρξαν «θύματα» ούτε του βίντεο, ούτε της κρίσης. Αλλά κάπου ανάμεσα στα δύο βρέθηκαν να κλείνουν μαζικά, λίγο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και να «πέφτουν» μία μία μέχρι και σήμερα. Τη βρίσκει και ο ίδιος «παράξενη» αυτή την παρακμή και αν πρέπει κάπως να τη δικαιολογήσει, θα τη χρεώσει κυρίως στην αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας της περιοχής και την επέλαση του ίντερνετ.
Το Αλεξάνδρα, πάντως, ήταν ως τώρα μία αίθουσα που παρέμενε υγιής από εισιτήρια. Το επιβεβαιώνουν και οι νεότεροι της γειτονιάς που δέθηκαν μαζί του. Η 30χρονη Ελένη Πέππα μεγάλωσε κυριολεκτικά δίπλα από το σινεμά και το Αλεξάνδρα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής και εφηβικής ηλικίας της: «Θυμάμαι ότι από τις πρώτες μας εξόδους χωρίς γονείς στην Α’ Γυμνασίου ήταν να παίρνουμε καφέ και να πηγαίνουμε μετά σινεμά στο Αλεξάνδρα. Αλλά και νωρίτερα, στο δημοτικό, πηγαίναμε ομάδες παιδιών μαζί για να δούμε ταινία, φαινόμενο που το έβλεπα να συμβαίνει και τώρα με τις νεότερες γενιές», λέει.
Πράγματι και καμιά φορά συμβάλλουν και οι εκπαιδευτικοί σε αυτό. Η Χρυσάνθη Πολύζου μπορεί να μένει στη Νέα Σμύρνη, αλλά ως φιλόλογος στο σχολικό συγκρότημα του Αγίου Νικολάου στην Καλλιθέα είναι υπεύθυνη τα τελευταία 15 χρόνια στο κινηματογραφικό κομμάτι του πολιτιστικού τομέα. Θεωρώντας χρέος της να στηρίξει τη μοναδική χειμερινή αίθουσα της περιοχής, μάθαινε στους μαθητές της σινεμά, διοργανώνοντας προβολές στο Αλεξάνδρα δύο-τρεις φορές τον χρόνο. Μάλιστα «πολλά παιδιά δεν είχαν πάει ποτέ τους κινηματογράφο πριν να τα πάμε εμείς. Και παρακολουθούσαν συγκλονισμένα. Μετά, μας ευχαριστούσαν και αυτό για εμάς τους εκπαιδευτικούς ήταν πολύ σημαντικό», εξηγεί η καθηγήτρια.
Τις πιο όμορφες παιδικές αναμνήσεις από την αίθουσα έχει και ο Βαγγέλης Αρβανιτάκης. Ο 29χρονος ιδιωτικός υπάλληλος θυμάται τη συγκίνηση που ένιωσε όταν παρακολούθησε στη μεγάλη οθόνη τον «Βασιλιά των Λιονταριών» και το «Ψάχνοντας τον Νέμο». «Ο κινηματογράφος προέβαλε όλων των ειδών τις ταινίες: blockbusters αλλά και κορεάτικο σινεμά. Οσον αφορά τα παιδιά, κάθε Κυριακή υπήρχε παράσταση του Καραγκιόζη, κάτι πολύ ιδιαίτερο για όλη την περιοχή», τονίζει.
Μέσα από τα συνοικιακά σινεμά, καμιά φορά περνά ολόκληρη η ζωή μας. Ο 28χρονος Δημήτρης Σ. θυμάται ότι η μεγάλη συσκευασία ποπ κορν του «Αλεξάνδρα» ήταν πάντα πραγματικά μεγάλη και συνειδητοποιεί ότι έχει πάει τόσες φορές από παιδί, που οι αναμνήσεις του δεν είναι ιδιαίτερα συνταρακτικές. Είναι αυτές που έχουν όλοι από το σινεμά της γειτονιάς τους. Αν αξίζει μία ιστορία να μείνει όμως, είναι αυτή ενός διπλά παράνομου ραντεβού σε μια σχεδόν άδεια αίθουσα, για μια μέτρια ταινία.
«Fin»
Αν η αναστολή λειτουργίας του Αλεξάνδρα σηματοδοτήσει όντως το τέλος της κινηματογραφικής Καλλιθέας, το σινεμά σε έναν από τους μεγαλύτερους δήμους της χώρας δεν θα έχει «happy end».
Ο επίλογος, στον Φοίβο Δεληβοριά: «Το να κλείνει το τελευταίο σινεμά, από ένα φύσημα του ανέμου που δίνει τριάκοντα αργύρια σε οποιονδήποτε θέλει να γκρεμίσει τις κοινωνικές διεξόδους της πόλης στο όνομα μιας αμφίβολης ανάπτυξης, ενός μέλλοντος που θα τα έχει όλα εκτός από χαρά και νόημα για τον απλό άνθρωπο, είναι εγκληματικό, για να μιλήσω ευγενικά. Γιατί η συμμετοχή στην κοινωνία προϋποθέτει αγάπη για ένα νόημα. Οσο θύμωσα με το Ιντεάλ -το στολίδι του Κέντρου-, άλλο τόσο θυμώνω και με το ενδεχόμενο να κλείσει οριστικά το Αλεξάνδρα, ο τελευταίος πολιτιστικός φάρος μιας μεγάλης γειτονιάς. Και η ειρωνεία είναι πως -όπως και το Ιντεάλ- το Αλεξάνδρα πήγαινε καλά, οι τελευταίοι διαχειριστές του ήταν εξαιρετικοί και ολοζώντανοι. Το λέω λοιπόν για ακόμα μια φορά: τι νόημα έχει η ανάπτυξη όταν η μέση ζωή του πολίτη γίνεται αφόρητη; Οταν κάποιος που πάει καλά αποθαρρύνεται και τα παρατάει; Τι νόημα έχουν οι συγχαρητήριες ανακοινώσεις για τη νίκη του Λάνθιμου, όταν αυτή η χώρα κάνει τα πάντα για να μην έχει ο ταλαντούχος καλλιτέχνης φυτώριο να αναπτυχθεί και κοινό να συνομιλήσει; Θυμός λοιπόν για τον άνιωθο ιδιοκτήτη, μεγαλύτερος όμως για το Υπουργείο και για τον Δήμο Καλλιθέας που δεν κάνουν τίποτα για να δώσουν κίνητρα σε οποιονδήποτε κρατάει την ποιότητα ζωής μας λίγο πιο ψηλά».