Φωτογραφίες: Νίκος Κοκκαλιάς
Ακούστε το άρθρο
Το 1972, ένας Ελληνας της Βραζιλίας ονόματι Λεωνίδας Γεωργιόπουλος αποφάσισε να επενδύσει στα πάτρια εδάφη και να αγοράσει ένα οικόπεδο επί της λεωφόρου Κηφισίας. Εκεί έχτισε μια πολυκατοικία και στο ισόγειο του κτιρίου ένα κατάστημα και ένα σινεμά. Εχοντας νοσταλγία για τη χώρα του δεν ήθελε να ονομάσει το σινεμά με κάποιο ξενικό όνομα, γι’ αυτό και επέλεξε ένα από το «ονοματολόγιο» της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας: και εγένετο Κινηματογράφος Δαναός.
Οποιος αγαπά το καλό σινεμά, σίγουρα έχει βρεθεί να περνάει κάποια στιγμή το κατώφλι του Δαναού, που φέτος κλείνει αισίως 50 χρόνια αδιάλειπτης ζωής: είτε για κάποια μεμονωμένη προβολή, στην «αρχοντική» μεγάλη αίθουσα 1 ή στην πιο «οικογενειακή» αίθουσα 2, για τόσες και τόσες προβολές από τις Νύχτες Πρεμιέρας, για σπάνια ντοκιμαντέρ αλλά και πολυάριθμες ειδικές προβολές και αφιερώματα.
Από τον Κλοντ Σαμπρόλ στον Ντέιβιντ Λιντς
«Ο θείος μου πήρε εξαρχής μια πολύ σοφή απόφαση: ήθελε να παίζει καλλιτεχνικές και ποιοτικές ταινίες», λέει σήμερα ο Ηλίας Γεωργιόπουλος, ανιψιός του ιθύνοντα νου του κινηματογράφου των Αμπελοκήπων, ενώ κάθεται κάτω από δύο σειρές καδράκια με τους ήρωες της «Γαλλικής Αποστολής» του Γουές Αντερσον στο φουαγιέ. Στα δικά του χέρια και του πατέρα του, Σωτήρη Γεωργιόπουλου, πέρασε ο Δαναός το 1990 οπότε και αυτοί με τη σειρά τους γύρισαν στην Ελλάδα από τη Βραζιλία. Εκτοτε, ο Λεωνίδας Γεωργιόπουλος έμεινε ως «επίτιμος πρόεδρος», όπως λέει αστειευόμενος ο σημερινός ιδιοκτήτης του Δαναού.
Το προφίλ του Δαναού ήταν λοιπόν από την αρχή σαφές: η πρώτη ταινία που παίχτηκε σε αυτόν ήταν «Το Δεκαήμερο της Ακολασίας» του Κλοντ Σαμπρόλ με ένα all star καστ από τους Αντονι Πέρκινς, Μισέλ Πικολί, Μαρλέν Ζομπέρ και Ορσον Γουέλς. Ο Ηλίας Γεωργιόπουλος δυσκολεύεται να θυμηθεί αυτή την πληροφορία αλλά τον βοηθάει το μικρό φωτογραφικό αρχείο που βρίσκεται στην καμπίνα προβολών και δείχνει σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία την «πρόσοψη» του Δαναού με την εν λόγω αναγγελία στην ταμπέλα του.
Οι δεκαετίες ιστορίας μέσα στον Δαναό έχουν «εγγράψει» (και) στην καμπίνα προβολών. Εκεί που η πατροπαράδοτη μηχανή για φιλμ στέκεται δίπλα δίπλα με τα ψηφιακά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται πλέον αποκλειστικά για τις σύγχρονες προβολές. Οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες, όπως μια ειδική προβολή από φιλμ για τα «Φτηνά Τσιγάρα» του Ρένου Χαραλαμπίδη που έγινε σχετικά πρόσφατα.
Η νοητή απόσταση που διανύεται ανάμεσα στα δύο μηχανήματα προβολής είναι αυτή από μία εντελώς διαφορετική κινηματογραφική πραγματικότητα σε μία άλλη. Από τη μία, οι μεγάλες μπομπίνες έμπαιναν εναλλάξ στις θέσεις της μηχανής προβολής όχι μόνο λόγω διάρκειας –δεν χωράει μία ολόκληρη ταινία μόνο σε μία μπομπίνα– αλλά και για άλλους πρακτικούς λόγους καθώς σχεδόν πάντα μια κόπια μοιραζόταν σε διαφορετικά σινεμά. Επομένως, μόλις η πρώτη μπομπίνα τελείωνε, ένα μηχανάκι έφευγε «σφαίρα» για να την πάει στον επόμενο κινηματογράφο. Από την άλλη, στο σημερινό, ψηφιακό μηχάνημα προβολής η ταινία «φορτώνεται» είτε μέσα από ένα σκληρό δίσκο, είτε εδώ και κάποιον καιρό και εντελώς άυλα φθάνει απευθείας στο μηχάνημα προβολής και «ξεκλειδώνει» με έναν κωδικό.
Μοιράζεται διάφορα «μυστικά» του επαγγέλματος στην κουβέντα μας ο Ηλίας Γεωργιόπουλος, που ενίοτε ακούγονται τόσο απίθανα, στα όρια του αστικού μύθου. Οπως ότι, για ένα διάστημα, οι ταινίες αντί για Πέμπτη έβγαιναν Παρασκευή και αυτό οφειλόταν… στον Νίκο Γκάλη: «Οταν έπαιζε μπάσκετ τις Πέμπτες στην Ευρώπη, σταμάταγε όλη η Ελλάδα. Ετσι πήγαν τις πρεμιέρες Παρασκευή. Οταν σταμάτησε να παίζει ο Γκάλης, οι ταινίες ξαναπήγαν Πέμπτη», λέει.
Πάντως, όταν το 1990 το σινεμά πέρασε στα δικά του χέρια και του πατέρα του, ο Η. Γεωργιόπουλος ήταν 19 ετών και η σχέση που είχε ως τότε με το σινεμά ήταν πιο επιφανειακή. Περιοριζόταν σε blockbusters με σταρ της εποχής όπως ο Μπρους Γουίλις και ο Σιλβέστερ Σταλόνε.
Ως τότε, στην Ελλάδα ερχόταν μόνο τα καλοκαίρια, οπότε και ο Δαναός ήταν κλειστός. Ηταν μια προβολή σε αυτόν πάντως, που είδε ως ιδιοκτήτης πλέον, που τον έκανε να αλλάξει και επίσημα η σχέση του με το σινεμά: το «Ατίθαση Καρδιά» του Ντέιβιντ Λιντς, που είχε πάρει κιόλας τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1990. Σε αντίθεση με το «Δέσε Με» του Πέδρο Αλμοδόβαρ που επίσης είδε εκείνη τη χρονιά και του άρεσε πολύ, ο Ηλίας Γεωργιόπουλος μετά την προβολή της ταινίας του Λιντς έμεινε να αναρωτιέται αν είδε κάτι που του άρεσε πολύ ή δεν του άρεσε καθόλου.
Ηταν μια ταινία που τον έβαλε στη διαδικασία να προβληματιστεί και αυτό ήταν αρκετό. Από τότε άρχισε να διαβάζει, να βλέπει, να παρακολουθεί τι γίνεται στο σινεμά. Πήγαινε συνεχώς και έβλεπε ταινίες σε άλλες αίθουσες για να δει πώς δουλεύει η κάθε ταινία με το κοινό. Στα πρώτα τους βήματα στο τιμόνι του Δαναού, πατέρας και υιός Γεωργιόπουλος άκουγαν με προσοχή τις συμβουλές του Γιώργου Τζιώτζιου, τότε διευθυντή στο περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ και στις νεοσύστατες Νύχτες Πρεμιέρας και αργότερα διανομέα με την Playtime, αλλά και του Ζήνου Παναγιωτίδη της Rosebud.
Η λεπτή τέχνη του art cinema (και όχι μόνο)
Ο Δαναός έχει συνδεθεί με αυτό που λέμε καλλιτεχνικό σινεμά, χωρίς πάντως παρωπίδες: θα επιλέξει λόγου χάρη να προβάλει και τον «Ναπολέοντα» του Ρίντλεϊ Σκοτ, αλλά όχι το νιοστό sequel του «Fast & Furious». Είναι ένα από τα «σπίτια» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας τα τελευταία 27 χρόνια –μόνο στις δύο πρώτες Νύχτες Πρεμιέρας δεν συμμετείχε στο φεστιβάλ. Εχει φιλοξενήσει ανά τα χρόνια σημαντικές πρεμιέρες για ταινίες του Κώστα Γαβρά, του Γιώργου Λάνθιμου, της Φανί Αρντάν, μεταξύ πολλών άλλων και τιμά το ντοκιμαντέρ. Αυτό το διάστημα μέσα από τη συνεργασία του με το CineDoc, και τα ειδικά αφιερώματα βρίσκουν τον τρόπο να επανασυστήσουν στο κοινό ταινίες που δεν θα προβάλλονταν εύκολα αλλιώς. Είτε αφορά μικρούς είτε μεγάλους σινεφίλ, αν κρίνουμε από το Παιδικό & Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας που έτρεξε κιόλας πριν λίγες μέρες στον Δαναό.
Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια και δεδομένων των πολλαπλών κρίσεων που έχουν πλήξει τις αίθουσες (πειρατεία, streaming) σκέφτηκε ποτέ ο ιδιοκτήτης του Δαναού να βάλει «νερό στο κρασί» του και να ακολουθήσει μια πιο εμπορική κατεύθυνση; «Μα το καλλιτεχνικό σινεμά είναι παρεξηγημένο ακόμα και επιχειρηματικά», απαντάει. Παραδέχεται πως στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 συνεργάστηκαν και με ένα πιο εμπορικό γραφείο διανομής, οπότε και έπαιξαν και ταινίες σαν το «Jurassic Park». Οπως εξηγεί, όμως, μια εμπορική ταινία που παίζεται την ίδια στιγμή σε 30 αίθουσες είναι στην πραγματικότητα πιο ασύμφορη γι’ αυτόν από μία ταινία που παίζει ο Δαναός και άλλες τρεις, λόγου χάρη, αίθουσες και άρα ο κόσμος που θα τη δει θα μοιραστεί διά του τέσσερα και όχι διά του τριάντα.
Πάντως, ο Ηλίας Γεωργιόπουλος είχε και κάποιες ξεχωριστές εμπορικές ιδέες στο παρελθόν: Το 2012 στον Δαναό προβλήθηκε σε 3D και ζωντανή σύνδεση ο τελικός τένις μεταξύ Αντι Μάρεϊ και Ρότζερ Φέντερερ απευθείας από το Γουίμπλεντον και την ίδια χρονιά προβλήθηκε αντίστοιχα ζωντανά και τρισδιάστατα όπερα.
Οι ηλικίες που μπαίνουν στις αίθουσες του Δαναού ποικίλλουν, ανάλογα με την ταινία και το αφιέρωμα. Εχει κανείς τις ίδιες πιθανότητες να πετύχει στη σειρά του ταμείου μια παρέα φοιτητών και παλιούς θαμώνες που πλέον έχουν μια προσωπική σχέση με τους εργαζόμενους του Δαναού: «Υπάρχουν κάποιες μεγάλες κυρίες που φέρνουν σοκολατάκια και δωράκια στις κοπέλες στο ταμείο. Εχουμε την κυρία Κλεοπάτρα και τον κύριο Χρήστο που μένουν απέναντι και έρχονται σχεδόν σε όλες τις ταινίες. Υπάρχουν και αυτοί που κάθονται σε συγκεκριμένη θέση στην αίθουσα», λέει ο ιδιοκτήτης.
Αυτή η προσωπική σχέση στον Δαναό μπορεί να πάρει και άλλη διάσταση. Ο Χρήστος Πολίτης κάποτε δούλευε στην πόρτα του Δαναού. Είναι ο άνθρωπος πίσω από την κινηματογραφική σελίδα στα κοινωνικά δίκτυα «Ο Χρήστος δεν μένει πια εδώ» που πλέον συνεργάζεται με τον Δαναό για ειδικές προβολές.
Είναι πολλά και τα δημόσια πρόσωπα που δίνουν τακτικά το «παρών» στον Δαναό. Ειδικά οι πολιτικοί του έχουν αδυναμία. Ο Κώστας και η Δάφνη Σημίτη, ο Γιώργος Σουφλιάς, ο Αντώνης Σαμαράς, ο Αλέξης Τσίπρας έχουν δει πολλές φορές ταινίες εκεί. «Ο Κωστής Στεφανόπουλος δεν δεχόταν ποτέ να τον κεράσεις κάτι και καθόταν πάντα στην ουρά για να πάρει εισιτήριο», θυμάται για τον πάλαι ποτέ Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο Ηλίας Γεωργιόπουλος.
Ομως η πιο απολαυστική ιστορία από τον Δαναό ανήκει δικαιωματικά στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη: «1996, παίζαμε την πρώτη “Επικίνδυνη Αποστολή”. Στην πρώτη προβολή την ημέρα της πρεμιέρας, νωρίς το απόγευμα, έρχεται ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τη Μαρίκα και κάποια εγγόνια τους – και φυσικά με ανθρώπους για ασφάλεια. Μπαίνουν, βλέπουν την ταινία, έξω περιμένει λαοθάλασσα για τη βραδινή προβολή. Για να βγει η πρώτη προβολή, ανοίξαμε την έξοδο κινδύνου. Η Μαρίκα όμως δεν μπορούσε να ανέβει τις σκάλες και γύρισαν για να φύγουν από την κανονική έξοδο. Βγαίνουν από την αίθουσα αγκαζέ. Ενας θεατής τους βλέπει και πετάγεται και λέει: “Πρόεδρε, σας άρεσε η ταινία;”. Για λίγο υπάρχει νεκρική σιγή και ο Μητσοτάκης απαντάει: “Παιδιά, να σας πω την αλήθεια, δεν κατάλαβα τίποτα”».
Το σινεμά περνάει από το στομάχι
Ο Ηλίας Γεωργιόπουλος θυμάται τον θείο του να του λέει για την πρεμιέρα του «Τελευταίου Αυτοκράτορα» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι το 1987, οπότε και στον Δαναό είχε μαζευτεί τόσος πολύς κόσμος που είχε κλείσει την Κηφισίας και έπρεπε να έρθει η αστυνομία για να κουμαντάρει τους παρευρισκόμενους.
Ο ίδιος έζησε σινεφιλικό «κομφούζιο» με τον «Κυνόδοντα» του Γιώργου Λάνθιμου και θυμάται με συγκίνηση τη γιορτή για τα 40 χρόνια του Δαναού με την προβολή του «Στη Ρώμη με αγάπη» του Γούντι Αλεν. Οπως παραδέχεται ο Η. Γεωργιόπουλος, «τα νούμερα τα τελευταία χρόνια δεν έχουν καμία σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Οι κινούμενες εικόνες υπάρχουν παντού, επομένως είναι πρόκληση να κάνεις τον άλλο να σηκωθεί από το σπίτι του να έρθει να τις δει εδώ».
Παρόλα αυτά, έχει τις επιτυχίες του να καταγράψει: Μέχρι το 2019 η ταινία που είχε το ρεκόρ συνεχόμενων προβολών στον Δαναό ήταν η «Αγέλαστος Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή (17 εβδομάδες). Εκείνη τη χρονιά ήρθε μια άλλη ταινία-φαινόμενο, τα οσκαρικά «Παράσιτα» του Μπονγκ Τζουν-χο, με την ταινία να παίζει για 20 συνεχόμενες εβδομάδες, μέχρι που έκλεισε τις αίθουσες ο κορωνοϊός.
Το 2014 ο ιδιοκτήτης του Δαναού αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του και στη διανομή. Το βάπτισμα του πυρός έγινε με το ιταλικό «Ζήτω η ελευθερία!» του Ρομπέρτο Αντό. Εκτοτε, η Danaos Films μετρά μερικές δεκάδες ταινίες στο ρόστερ της, με πιο επιτυχημένη το «Μπλε Καφτάνι» της Μαριάμ Τουζανί, ενώ στα χέρια του ιδιοκτήτη του Δαναού πέρασαν στην συνέχεια και δύο ακόμα αίθουσες: το Ανεσις το 2020 και φέτος το Danaos Open Air Cinema στη Μεσσηνία.
Τη στιγμή που σβήνει τα 50 κεράκια του κινηματογράφου του, ο Ηλίας Γεωργιόπουλος βλέπει το μέλλον του Δαναού να διαγράφει παράλληλη πορεία με το ίδιο το σινεμά: «Υπάρχουν δυσκολίες και θα υπάρχουν αλλά είναι κάτι που δεν θα τελειώσει ποτέ. Οχι μόνο από άποψη ρομαντισμού αλλά και οικονομικών συμφερόντων. Τα μεγάλα στούντιο της Αμερικής το θέλουν το σινεμά. Μια ταινία που πάει κατευθείαν στο streaming βαφτίζεται και λίγο σαν “b movie”», λέει.
Στα μάτια του «καπετάνιου» του Δαναού, το σινεμά είναι και λίγο σαν το φαγητό: «Πας εσύ σε μια ταβέρνα και τρως εξαιρετικά. Στέλνεις έναν φίλο σου την άλλη μέρα και λέει ότι δεν του άρεσε καθόλου. Ετσι γίνεται και με τις ταινίες. Δεν υπάρχει αυτό που θα αρέσει σε όλους», εξηγεί.
Εχει τρία παιδιά στην εφηβεία, 18, 16 και 11 ετών και τους έχει φτιάξει κινηματογραφικά ημερολόγια για να μαθαίνουν σιγά σιγά τον κόσμο της έβδομης τέχνης. Γιατί, «για να φτάσεις να εκτιμήσεις μία καλλιτεχνική ταινία χρειάζεται εξάσκηση». Είναι και πάλι, σαν το φαγητό: «Οταν είσαι μικρός τι τρως; Ρύζι, πατάτες, μακαρόνια. Μετά αρχίζεις να δοκιμάζεις και φακές. Λες, δεν είναι κακό. Και κάποια στιγμή φτάνεις στο σούσι και το φουαγκρά».
Στην περίπτωση του Δαναού, το σινεμά περνάει και αυτό από το στομάχι. Οι παλαιότεροι ενδεχομένως να θυμάστε τη χειροποίητη μηλόπιτα που έβγαζε το κυλικείο του και που οι θεατές έκαναν ουρά για να προλάβουν ένα κομμάτι. Την έφτιαχνε μία θεία του Η. Γεωργιόπουλου. Δυστυχώς δεν τη φτιάχνει πια. Πάντως, στο κυλικείο θα βρείτε ακόμη μηλόπιτα αν θέλετε να νοσταλγήσετε. Τρανή απόδειξη πως οι καιροί και αλλάζουν και μένουν ίδιοι.