Αν κάτι γιορτάζει πραγματικά το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι οι ανθρώπινες ιστορίες και σχέσεις, εικόνες ενός κόσμου που αλλάζει δραματικά και την ίδια στιγμή συναρπαστικά. Η 16η διοργάνωση, που ολοκληρώθηκε το Σάββατο 22 Μαρτίου με την τελετή απονομής των βραβείων την οποία παρουσίασε η Μάγια Τσόκλη, είχε τις ίδιες σταθερές αξίες: εξερεύνηση της μνήμης, της ανθρώπινης φύσης, καταγραφή της κρίσης, μετανάστευση και κοινωνικό περιθώριο. Το 16ο Φεστιβάλ συνέθεσε μέσα από τις επιλογές του διευθυντή του, Δημήτρη Εϊπίδη, και της στενής ομάδας των συνεργατών του, έναν οπτικοακουστικό χάρτη – πολύτιμη μαρτυρία ενός πλανήτη σε ανισορροπία και εγρήγορση. Τι βαραίνει στα περισσότερα από τα 185 ντοκιμαντέρ (εκ των οποίων τα 60 ελληνικά); Ανθρωποι και χώρες στην κόψη του ξυραφιού, θα απαντούσαμε λακωνικά και κάπως αφαιρετικά.
Η τεχνολογία βοηθάει ή όχι στην αντικειμενικότητα της καταγραφής; Ελλειψη αντικειμενικότητας είδαμε σε ντοκιμαντέρ που αφορούσαν την «εύκολη» ανάγνωση της ελληνικής κρίσης («μονόφθαλμα» και μονόπλευρα). Δεν ήταν όλα, αλλά ήταν αρκετά. Από την άλλη, υπάρχουν Ελληνες σκηνοθέτες που μπορούν να στήσουν μια αφήγηση με άποψη, συναίσθημα και σεβασμό, υπερβαίνοντας την περιπτωσιολογία, ακόμα και όταν το θέμα τους μοιάζει περιορισμένου ενδιαφέροντος, όπως ο βραβευμένος Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος στο «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής». Ανάμεσα σε αυτά που συζητήθηκαν ήταν επίσης: το «Kismet» της Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου (ανατρεπτική ματιά για την επιρροή των τουρκικών σίριαλ στη Μέση Ανατολή και στα Βαλκάνια), τα «Καλάβρυτα – Ανθρωποι και σκιές» του Ηλία Γιαννακάκη (το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων στην Κατοχή), το «Στοργή στον λαό» του Βασίλη Δουβλή (συστηματική έρευνα σ’ ένα απολαυστικό και καθόλου ακαδημαϊκό ντοκιμαντέρ για την κινηματογραφική λογοκρισία στην περίοδο της δικτατορίας). Στο καλλιτεχνικό τοπίο της κρίσης αναφέρεται και η δουλειά της Κατερίνας Πατρώνη για το ελληνικό θέατρο, που ανθεί και αντιστέκεται με τόλμη και φαντασία, παρά τις ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες («Η τέχνη της κρίσης, η περίπτωση του θεάτρου»). Στην τελετή της λήξης εκτιμήσαμε την παρουσία δύο πολύ νεαρών κοριτσιών, της Θέκλας Μαλάμου και της Αλεξάνδρας Σαλίμπα, υπέγραψαν το ντοκιμαντέρ «Κοινωνικό Ωδείο – Notes» (πήρε το βραβείο κοινού για ταινία κάτω των 45΄), που μίλησαν για «αλληλεγγύη και συνεργασία, για προσπάθειες που οφείλουν να προάγουν τη συλλογικότητα».
Από τις ξένες παραγωγές, «εκτός συναγωνισμού» είναι το ντοκιμαντέρ «Η εικόνα που λείπει» του Ρίτι Παν (υποψήφιο και για Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας), που αναφέρεται στην Καμπότζη των Ερυθρών Χμερ, καλύπτοντας την απουσία τεκμηρίων με μικρές πήλινες φιγούρες και σκηνικά σε μινιατούρα. Τέχνη και τεχνική αφοπλιστικής λιτότητας, αφηγηματικής πρωτοτυπίας, σύνθετης σε συναίσθημα, ιστορική μνήμη και καταγραφή. Στα καλύτερα της φετινής διοργάνωσης συμπεριλαμβάνονται: τα «Ισόβια δεσμά» των Νουρίτ Κεντάρ και Γιαρόν Σαρίτ, το «Επιστροφή στη Χομς» του Ταλάλ Ντερκί, «Στο χείλος του κόσμου» του Κλάους Ντρεξέλ (για τους άστεγους του Παρισιού).
Τα βραβεία εν τάχει: Βραβεία κοινού, σε ταινίες άνω των 45΄: «Ηθοποιοί: Ημερολόγιο σπουδής» του Δ. Κουτσιαμπασάκου (Ελλάδα) και «Με διαφορά τεσσάρων γραμμάτων – Παιδιά στην εποχή του ΣΔΠΥ» του Ερλεντ Ε. Μο (Δανία). Βραβεία FIPRESCI (Διεθνούς Ενωσης Κριτικών): «Καλάβρυτα – Ανθρωποι και σκιές» του Ηλ. Γιαννακάκη (Ελλάδα) και «Στο χείλος του κόσμου» του Κ. Ντρέξελ (Γαλλία). Βραβείο Διεθνούς Αμνηστίας: «Φωνές από το Γκεζί» (πέντε σκηνοθετών από Ιταλία – Τουρκία). Βραβείο WWF: «Χειμώνας» της Κριστίνα Πίκι (Ρωσία).