Ο Φεβρουάριος κινηματογραφικά κυλάει πάντα στον ρυθμό των Οσκαρ. Μια ντουζίνα ταινίες, υποψήφιες για κάποιο από τα βραβεία, συνήθως μονοπωλούν το ενδιαφέρον μας, ενίοτε σπρώχνοντας στο περιθώριο «μικρές» ταινίες που θ’ άξιζαν καλύτερη τύχη. Τρεις τέτοιες διεκδικούν την προσοχή μας αυτές τις ημέρες: το ελληνικό «Για πάντα» της Μαργαρίτας Μαντά, το τουρκικό «Δεν είμαι εγώ» του Ταϊφούν Πιρσελίμογλου και η ουκρανική «Φυλή» του Μιροσλάβ Σλαμποσπίτσκι. Και οι τρεις σκηνοθέτες συνθέτουν έναν μουντό κόσμο, σιωπής και ασφυκτικής μοναξιάς, θέλοντας ν’ αφηγηθούν ιστορίες γύρω από την αγάπη με απρόβλεπτο τέλος.
Η Μαντά και ο Πιρσελίμογλου εστιάζουν τον κινηματογραφικό τους φακό στο βλέμμα των ηρώων τους ακολουθώντας τον πιο σύντομο δρόμο για την ψυχή του ανθρώπου. Ο Σλαμποσπίτσκι, που πρωτοτυπεί μιας και όλοι οι ήρωές του είναι κωφάλαλοι, παρακολουθεί από απόσταση, σαν κρυμμένος παρατηρητής ενός άγνωστου κόσμου, τις έντονες κινήσεις των χεριών τους και τους μορφασμούς της νοηματικής γλώσσας.
Μετέωροι στον σταθμό
Το ύφος του Αγγελόπουλου, όσοι επίδοξοι μιμητές του το διάβασαν σαν στυλ και προσπάθησαν να το αντιγράψουν, έσπασαν τα μούτρα τους. Η Μαντά, η οποία υπήρξε «μαθήτρια» και βοηθός του, καταφέρνει να το αφομοιώσει δημιουργικά. Εδωσε πνοή σε μια αγγελοπουλική ταινία που πάλλεται από συναίσθημα. Το «Για πάντα» έχει ως ραχοκοκαλιά την «ταινία δρόμου» (κινείται στη διαδρομή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Θησείο – Πειραιάς), αλλά και τη ρουτίνα δύο μοναχικών ανθρώπων, του Κώστα, που εργάζεται στον ΗΣΑΠ ως οδηγός, και της Αννας, που παίρνει κάθε πρωί το τρένο για τη δουλειά της (κόβει ακτοπλοϊκά εισιτήρια στο λιμάνι στο κιόσκι μιας ναυτιλιακής εταιρείας).
Μια «ταινία δρόμου» σταθερής τροχιάς! «Κάποτε ήταν μια πόλη που είχε ποτάμια, που κυλούσαν αργά και έπαιρναν τις ιστορίες των ανθρώπων της πόλης, τις έβγαζαν στη θάλασσα, εκεί όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να συναντηθούν, να γνωριστούν και να αγαπηθούν μεταξύ τους», λόγια του Κώστα ηχογραφημένα σε ένα πλακέ κασετόφωνο – αντίκα από τη δεκαετία του ’70. Η σιδηροδρομική γραμμή είναι το «ποτάμι», που μεταφέρει τη μοναξιά του Κώστα και της Αννας, αλλά και το φανταστικό σύνορο που τους χωρίζει και το οποίο πρέπει να διαβούν. Η αγάπη τους είναι μετέωρη στον σταθμό του Θησείου.
Η Μαντά κινηματογραφεί λιτά, με αξιοθαύμαστη αίσθηση οικονομίας και εσωτερικού ρυθμού. Η άδεια, κυριολεκτικά, Αθήνα είναι το φυσικό σκηνικό μιας ρομαντικής ταινίας, συγκαλυμμένα λυρικής, που θέλει να αποτινάξει από πάνω της το δράμα. Ο ουρανός είναι συννεφιασμένος και η φωτογραφία (Κωστής Γκίκας) περιμένει τον ήλιο για να γίνει έγχρωμη.
Αντονιόνι…
Το «Δεν είμαι εγώ» φαντάζει σαν καθρέφτης στον οποίο ο άντρας και η γυναίκα βλέπουν τους ρόλους τους. Κορνίζα του καθρέφτη είναι ο γάμος, που εδώ ισοδυναμεί με θανάσιμη θηλιά για τη γυναίκα και με φυλακή για τον άντρα. Ο μοναχικός και λιγομίλητος Νιχάτ, λαντζέρης σε εστιατόριο, ενδίδει στο «φλερτ» της Αϊσέ, παντρεμένης με τον σύζυγό της στη φυλακή ύστερα από διπλό έγκλημα για λόγους τιμής (;). Ο Νιχάτ μοιάζει εκπληκτικά με τον φυλακισμένο. Στα μισά της ταινίας, η ηθογραφία μετατρέπεται σε στιβαρό δράμα θυμίζοντάς μας το μοντέρνο σινεμά του Αντονιόνι και δύο εμβληματικές του ταινίες. Η αλλαγή πλεύσης αρχίζει με ένα δάνειο από την «Περιπέτεια» και ολοκληρώνεται με αναφορές στο «Επάγγελμα ρεπόρτερ».
Σοκ
Στη «Φυλή», ο τρόπος επικοινωνίας σε ένα ίδρυμα κωφαλάλων δημιουργεί μια ψευδαίσθηση βωβής ταινίας. Το «στυλ» βγαίνει αβίαστα από την πραγματικότητα χαρακτηρίζοντας την εικόνα ενός κόσμου πίσω από παραπέτασμα. Ο ήρωας θα μπλέξει σε μια συμμορία που σπρώχνει κορίτσια στην πορνεία. Ο έρωτας, χαμένος από χέρι, δεν γίνεται ν’ ακουστεί σαν κραυγή απελπισίας και τον σπρώχνει σε ακραία πράξη.
Ο πρωτοεμφανιζόμενος Σλαμποσπίτσκι, ταλαντούχος με το παραπάνω, θα ήθελε μια αλληγορία για τη σημερινή Ουκρανία. Σε κάποιες στιγμές, όμως, η αναπαράσταση της βίας είναι απαράδεκτη και μηδενιστική.
Δείτε
«Για πάντα», 2014
Ενας άντρας και μια γυναίκα κινούνται καθημερινά στην ίδια διαδρομή. Ο άντρας είναι οδηγός των ΗΣΑΠ και η γυναίκα υπάλληλος σε ναυτιλιακή εταιρεία. Η επαφή τους, αδιανότητη στην αρχή, θα γίνει κατορθωτή. Γυρίστηκε από τη Μαργαρίτα Μαντά («Χρυσόσκονη»). Παίζουν: Αννα Μάσχα, Κώστας Φιλίππογλου. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
«Δεν είμαι εγώ» (I am not Him, 2014)
Συμπαραγωγή Τουρκίας, Ελλάδας και Γαλλίας. Ενας μοναχικός άντρας δημιουργεί δεσμό με τη γυναίκα ενός φυλακισμένου. Παίζουν: Μάριαμ Ζάρε, Ερτζάν Κεζάλ (φωτ.). Γυρίστηκε από τον Ταϊφούν Πιρσελίμογλου. Η φωτογραφία είναι του Αντρέα Σινάνου και η μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη. (Προβάλλεται στην Ταινιοθήκη στις 11/2 και 25/2 στις 8 μ.μ. – εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα που θα διαρκέσει αρκετούς μήνες.)
«Η φυλή» (The Tribe, 2014)
Κραυγές χωρίς… ήχο! Η Ουκρανία σε σμίκρυνση σ’ ένα οικοτροφείο κωφαλάλων. Ωμός ρεαλισμός και βία από τον Μισροσλάβ Σλαμποσπίτσκι. (Προβάλλεται στις αίθουσες)