ΒΕΡΟΛΙΝΟ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Η μεγαλύτερη σε διάρκεια ταινία στην ιστορία του διαγωνιστικού τμήματος της Μπερλινάλε προβλήθηκε χθες. Ομως, το «Α lullaby to the sorrowful mystery» («Ενα νανούρισμα για το θλιβερό μυστήριο») του Φιλιππινέζου Λαβ Ντιάζ δεν αποτέλεσε γεγονός μόνο για την 8ωρη διάρκειά του. Ο 57χρονος σκηνοθέτης, συγγενής αισθητικά του υποβλητικού Ούγγρου δημιουργού Μπέλα Ταρ, έχει φανατικό κοινό και όχι μόνο ανάμεσα στους ειδικούς. Από τις 9 χθες το πρωί η μεγάλη αίθουσα του φεστιβάλ ήταν κατάμεστη από κριτικούς και κοινό. Λίγο μετά τις 9.30 η είσοδος των συντελεστών της ταινίας ήταν σχεδόν φελινική: εμφανίζεται ο διευθυντής του Φεστιβάλ Βερολίνου, Ντίτερ Κόσλικ, φορώντας το χαρακτηριστικό μαύρο καπέλο του κρατώντας από το χέρι, σαν να σέρνει έναν ιδιότυπο χορό σε αργή κίνηση, τις πολύ όμορφες Φιλιππινέζες ηθοποιούς, ντυμένες με βραδινές τουαλέτες (στις 9.30 το πρωί ήταν η επίσημη προβολή), τους εξίσου γοητευτικούς άντρες πρωταγωνιστές και τελευταίο τον σκηνοθέτη. Αυτό το θεατρικό κονβόι διέσχισε την αίθουσα υπό τις επευφημίες των θεατών, οι οποίοι έμειναν στις θέσεις τους περίπου ώς τις 3, που έγινε το, μοναδικό, ωριαίο διάλειμμα.
Κάπως έτσι, ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες, την εσωτερική, της ζωής του φεστιβάλ, και την εξωτερική, της προσφυγικής κρίσης, και όχι μόνο, κύλησαν οι μέρες της 66ης Μπερλινάλε που ολοκληρώνεται αύριο με την απονομή των βραβείων από την κριτική επιτροπή, με πρόεδρο τη Μέριλ Στριπ. Βέβαια, οι δύο αυτές πραγματικότητες συναντιόνταν σχεδόν καθημερινά από τις 11 Φεβρουαρίου. Η προσφυγική κρίση ήταν στο επίκεντρο, καθώς συζητήθηκε σε πολλές συνεντεύξεις Τύπου, παράλληλες εκδηλώσεις, διάσπαρτες αναφορές, ενώ αποτέλεσε και το θέμα, άμεσο ή έμμεσο, ντοκιμαντέρ και ταινιών. Ειδικά σταντ για δωρεές προς οργανισμούς που φροντίζουν πρόσφυγες, μειωμένα εισιτήρια, θέσεις εργασίας για 10-20 πρόσφυγες που θα ενδιαφέρονταν να παρακολουθήσουν το «παρασκήνιο» της διοργάνωσης κ.ο.κ. Από τη Μέριλ Στριπ («είμαστε όλοι Αφρικανοί»), τον Τζορτζ Κλούνεϊ που συναντήθηκε με τη Μέρκελ για να συζητήσει μαζί της το προσφυγικό, τον Κινέζο καλλιτέχνη Αϊ Ουέι Ουέι που έντυσε το Konzerthaus με 14.000 σωσίβια από τη Λέσβο, την Εμα Τόμσον που ευχαρίστησε δημόσια τους Ελληνες και τους «υπέροχους κατοίκους της Λέσβου» έως τον Ιταλό σκηνοθέτη Τζιανφράνκο Ρόσι που γύρισε την ταινία του στη Λαμπεντούζα («Fuocoammare»), η φετινή Μπερλινάλε μίλησε για τους «ανθρώπους που έχουν δικαίωμα στην ευτυχία» (με τα λόγια του Ντ. Κόσλικ).
Από αυτήν την άποψη δεν υπήρχε καλύτερη συγκυρία από την προβολή του 8ωρου ασπρόμαυρου έπους του Ντιάζ. Ο Φιλιππινέζος δημιουργός έχει ως κεντρικό ήρωα τον Αντρές Μπονιφάτσιο, έναν από τους μυθικούς αγωνιστές της χώρας του στον αγώνα κατά των Ισπανών κατακτητών στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Μπονιφάτσιο τιμάται έως σήμερα ως ο «πατέρας της Φιλιππινέζικης Επανάστασης». Ο Ντιάζ βουτάει στην ιστορία και στους μύθους της πατρίδας του, εξατομικεύοντας με θεατρικότητα τα γεγονότα. Σύντομες σκηνές, γυρισμένες στη ζούγκλα ή στην πόλη, οι οποίες φαντάζουν σαν σκηνικό, διαδέχονται η μία την άλλη. Δεν είναι μόνο η εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία και οι φωτοσκιάσεις που αναδεικνύουν τη στοχαστική προσέγγιση στην Ιστορία ή η ηχητική επένδυση της ταινίας, με τον ήχο του νερού ή της βροχής, μόνιμο σχεδόν «χαλί» να παρακολουθεί κάθε δράση, είναι και οι διάλογοι, η διαρκής αίσθηση πως ο σκηνοθέτης επιλέγει τους «ταραχώδεις καιρούς» του τέλους του 19ου αιώνα, για να μιλήσει για το σήμερα.
Η σφαγή της Σιλάνγκ, η βία «που υπαγορεύουν οι περιστάσεις», «ζωές τοξικές χωρίς ελπίδα και πάθος». «Ο χρόνος τρέχει τόσο γρήγορα, δεν έχουμε έλεγχο σε ό,τι συμβαίνει. Γι’ αυτό είναι καλύτερα να λέμε αμέσως αυτό που θέλουμε για να μη χάνουμε χρόνο», επισημαίνει ένα από τα πρόσωπα της ταινίας. Ο Ντιάζ συνθέτει μια οπτική παραίσθηση, μπλέκοντας τα γεγονότα και τη ρεαλιστική αποτύπωσή τους, με τους μύθους, τις μνήμες, τα διαρκή, ανοιχτά, τραύματα που αιμορραγούν και στοιχειώνουν. Το ταξίδι στο παρελθόν δεν έχει ημερομηνία έναρξης και λήξης. Τα όρια είναι ασαφή όσο ασαφείς είναι και οι ενδυματολογικές και σκηνογραφικές επιλογές. Ο Ντιάζ «νανουρίζει» την επαναλαμβανόμενη ιστορία της ανθρωπότητας.