Πέρυσι στις Κάννες, ο «Καυτός ήλιος» του Ντάλιμπορ Μάτανιτς βραβεύτηκε στο τμήμα Ενα Κάποιο Βλέμμα – από εκεί ξεκίνησε τη διεθνή του καριέρα και ο Γιώργος Λάνθιμος. Το βραβείο του φεστιβάλ θα μπορούσε να εκληφθεί και ως επίσημη σύσταση γι’ αυτή τη «μικρή» ταινία, η οποία αξίζει με το παραπάνω μια θέση στον ήλιο. Πρόκειται για περίτεχνη σύνθεση τριών ερωτικών ιστοριών στον ίδιο καμβά, σε μια παραθαλάσσια περιοχή της Κροατίας.
Τρία επεισόδια, με πρωταγωνιστή τον έρωτα, τα οποία εκτυλίσσονται σε ισάριθμα καλοκαίρια, σε έναν παράδεισο της φύσης, ταραγμένο από τον πόλεμο και τα εθνικά μίση. Ο «Καυτός ήλιος» δεν ξεχωρίζει για τα αντιπολεμικά του μηνύματα (θα ήταν κοινότοπη άλλη μια επιστροφή στην πρόσφατη βαλκανική τραγωδία), αλλά για το ύφος του και τον ρυθμό του, την ατμόσφαιρα και το ανάγλυφο των εικόνων του. Η σκηνοθεσία του Μάτανιτς κάνει το φιλμ ξεχωριστό: η κινηματογράφιση των σωμάτων και των βλεμμάτων, που άλλοτε βυθίζονται κι άλλοτε αναδύονται από μια παράξενη ατμόσφαιρα ζέστης και ψύχρας ταυτόχρονα.
Στον λυρισμό του «Καυτού ήλιου» υποβόσκουν είτε η απειλή του βίαιου χωρισμού είτε η αίσθηση του άδοξου τέλους μιας σχέσης.
Και στα τρία επεισόδια οι ίδιοι ηθοποιοί ενσαρκώνουν διαφορετικούς ήρωες σε παραλλαγές του ίδιου ρόλου. H Γιελένκα, η Νατάσα και η Μαρίζα ουσιαστικά είναι το ίδιο πρόσωπο στην ίδια ηλικία, αλλά σε διαφορετική κάθε φορά εποχή. Το ίδιο συμβαίνει με τον Ιβάν, τον Αντε και τον Λούκα. Ενας 20χρονος Κροάτης (Γκόραν Μάρκοβιτς) και μια συνομήλική του Σέρβα (Τιχάνα Λάζοβιτς) είναι εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην επιθυμία τους για φυγή και την αγάπη για την πατρίδα τους: τον τόπο της τρυφερής τους ηλικίας. Ο έρωτας, σπασμένος σε τρία κομμάτια, φαντάζει έωλος στο ναρκοθετημένο τοπίο της παιδικής μνήμης των ηρώων του Μάτανιτς.
Το ξέσπασμα του πολέμου
Στο πρώτο επεισόδιο, το 1991, η Γιελένα και ο Ιβάν, αποφασίζουν να αγνοήσουν τις οικογένειές τους, οι οποίες ούτε ν’ ακούσουν θέλουν για γάμο μεταξύ Κροάτη και Σέρβας, και να εγκατασταθούν στο Ζάγκρεμπ.
Τα σύννεφα του πολέμου συγκεντρώνονται απειλητικά στον ορίζοντα του χωριού τους. Το ηλιόλουστο πρωινό, το οποίο η Γιελένα και ο Ιβάν θα έφευγαν, ξεσπάει η βία. Σχεδόν σουρεαλιστικά, σαν σε ταινία του Κουστουρίτσα.
«Ο λόγος που μ’ έκανε να γυρίσω την ταινία είναι τα όσα μου ’λεγε η γιαγιά μου, όταν με ρωτούσε για τους έρωτές μου. Αγωνιούσε μην ακούσει πως η κοπέλα μου “ήταν κάποια απ’ αυτές”. Δηλαδή, Σέρβα. Σπρωγμένος από αυτά τα ανατριχιαστικά που άκουγα από έναν τόσο κοντινό μου άνθρωπο, θέλησα να τοποθετήσω την αγάπη πάνω από οτιδήποτε, με την ελπίδα πως το αγνό και το ανθρώπινο θα υπερισχύσουν.
Στις μέρες μας βλέπουμε πάλι γύρω μας το μίσος, όχι μόνον στα Βαλκάνια αλλά παντού. Μίσος γενικά για τον άλλον: για το έθνος του, τη θρησκεία του, τις πολιτικές του πεποιθήσεις, τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, για το επίπεδο που έχει κατακτήσει στη ζωή του» λέει ο σκηνοθέτης.
Το ξέσπασμα του έρωτα
Το δεύτερο επεισόδιο, το οποίο είναι και το καλύτερο, διαδραματίζεται το 2001. Η Νατάσα και η μητέρα της επιστρέφουν στο σπίτι τους στο χωριό, αποφασισμένες να ξαναχτίσουν τη ζωή τους πάνω στα συντρίμμια του πολέμου. Η μάνα ζητάει από τον νεαρό Αντε να επισκευάσει το κατεστραμμένο από τον πόλεμο σπίτι τους. Η κόρη φουντώνει από ερωτική επιθυμία, δεν μπορεί να ξεχάσει όμως τον νεκρό αδελφό της. Ο Αντε, ο οποίος δεν μπορεί να ξεριζώσει από μέσα του το μίσος για τους Σέρβους, πέφτει σε μια κόλαση.
Ο γυρισμός
Στο τρίτο επεισόδιο βρισκόμαστε στο 2011, ο Λούκα έπειτα από μακρόχρονη απουσία επιστρέφει στο χωριό του, το οποίο σφύζει από ζωή τα καλοκαίρια. Το ταξίδι του ήταν απρογραμμάτιστο, μάλλον από παρόρμηση, γεγονός που εκπλήσσει τους γονείς του. Ο Λούκα γυρίζει στη Μαρίζα, στον παλιό έρωτά του, που την εγκατέλειψε έγκυο, μάλλον από επιπολαιότητα.
Και στα τρία επεισόδια ο Σέρβος επιτίθεται στον Κροάτη, κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Στο πρώτο από μίσος, στο δεύτερο από έρωτα, στο τελευταίο από μια συσσωρευμένη πίκρα.
Δείτε
Καυτός ήλιος (Zvizdan, 2015)
Σπονδυλωτή ταινία του Κροάτη σκηνοθέτη, Ντάλιμπορ Μάτανιτς, βραβευμένη στο φεστιβάλ των Καννών. Τρεις διαφορετικές ερωτικές ιστορίες διαδραματίζονται στον ίδιο χώρο (μια παραθαλάσσια περιοχή της Κροατίας), αλλά σε διαφορετικές εποχές. Η πρώτη το 1991, λίγο πριν από τον καταστροφικό πόλεμο. Η δεύτερη το 2001, με φόντο τα συντρίμμια του, και η τρίτη το 2011. «Οι ιστορίες λαμβάνουν χώρα στα κατεστραμμένα χωριά του πολέμου, με τους νεαρούς εραστές να είναι πάντα γύρω στα 20. Θέλησα να διερευνήσω τις σχέσεις ενός Κροάτη και μιας Σέρβας σε τρεις δεκαετίες που άλλαξαν ριζικά τη χώρα. Επιχείρησα να δώσω έμφαση στο κακό που κυριαρχεί στις κοινότητες της περιοχής, προκαλώντας βαθιά τραύματα» λέει ο Μάτανιτς.
Το καδράρισμα, η αίσθηση οικονομίας και η άριστη κλιμάκωση υπογείων εντάσεων απογειώνουν μια ταινία, που θα ήταν λάθος να παρακάμψουμε ως τυπικά φεστιβαλική. Πολλές φορές οι εκπλήξεις έρχονται από εκεί που δεν τις περιμένεις. Παίζουν: Γκόραν Μάρκοβις (φωτ.), Τιχάνα Λάζοβιτς, Νίβες Ιβάνκοβιτς, Ντάντο Τσόσιτς. (Προβάλλεται στις αίθουσες)