Η αίσθηση ήταν ότι βρισκόμουν σε ένα διεθνές κέντρο χορού, μάρτυρας μιας πρωτοποριακής δράσης που έχει πλέον καθιερωθεί στο εξωτερικό και επιτέλους βρίσκει τη θέση της στην Ελλάδα. Ανθρωποι με και χωρίς αναπηρία που κινούνταν, χόρευαν δίπλα δίπλα διεσπαρμένοι στους ορόφους της Στέγης μαζί με τους χορογράφους/καθηγητές τους ήταν οι πρώτες εικόνες του φιλόδοξου προγράμματος «Unlimited Access» («Πρόσβαση άνευ ορίων») που παρουσιάστηκε πρόσφατα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Μαζί με τον Χρήστο Καρρά, εκτελεστικό διευθυντή της Στέγης είχε μιλήσει στην πρώτη παρουσίαση ο Ben Evans, διευθυντής του Unlimited Festival που οργανώθηκε στο Λονδίνο το 2012 και έδωσε την έμπνευση για να πραγματοποιηθεί το πρόγραμμα Unlimited Access. Το φεστιβάλ στο Λονδίνο ήταν το μεγαλύτερο στο είδος του παγκοσμίως και παρουσίασε πολλές πρωτοπόρες παραστάσεις καλλιτεχνών με αναπηρία από τις οποίες είχαμε την ευκαιρία να δούμε αποσπάσματα και εικόνες.
Εντυπωσιακή, απελευθερωτική η αίσθηση καθώς και η χαρά που χαρίζει το μοίρασμα της τέχνης του χορού χωρίς προκαταλήψεις και όρους. Να διευκρινίσουμε ότι ο στόχος του Unlimited Access είναι η ανάπτυξη των βέλτιστων πρακτικών στην ανάθεση, τη δημιουργία και την προβολή παραστάσεων παραστατικών τεχνών που εμπλέκουν ανθρώπους με αναπηρία, ενώ συγκεκριμένα στο πλαίσιο του προγράμματος η Στέγη, σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο και τους άλλους φορείς που συμμετέχουν, προτείνει μια εκτεταμένη σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εργαστηρίων σύγχρονου χορού με την εμπλοκή ανθρώπων με και χωρίς αναπηρία.
«Ποιος θέτει περιορισμούς πρόσβασης στην τέχνη του χορού, η κοινωνία; Η πολιτεία; Ή ο ίδιος ο εαυτός; Τι είναι χορός; Τι είναι αναπηρία; Ποιοι και γιατί πιστεύουν ότι βιώνεται ως αποτυχημένη κανονικότητα;» είναι οι προβληματισμοί του χορευτή Ανδρέα Κολίσογλου που μαζί με τη χορογράφο Μαρία Κολιοπούλου καθοδηγούν το πρώτο εργαστήριο («για ανθρώπους με κινητική αναπηρία, επαγγελματίες χορευτές και όποιον αγαπά την έκφραση μέσω του χορού») που ξεκίνησε προχθές.
«Τι σημαίνει να βιώνεις οποιαδήποτε αναπηρία και να πολεμάς ανοιχτά σε μια κοινωνία που αποδέχεται μόνο την κανονικότητα; Με ενδιαφέρει το σώμα και οι υπέροχες δυνατότητές του, οι πιθανότητες κίνησης των διαφορετικών σωμάτων, το τι μπορεί και τι “δεν” μπορεί να κάνει το κάθε σώμα, καθώς οι διαφορές μας είναι αυτές που μας κάνουν μοναδικούς» λέει η Μαρία Κολιοπούλου.
Δημόσιος διάλογος
«Η Στέγη από το ξεκίνημά της φιλοδοξεί να είναι ανοιχτή σε όλους. Το Unlimited Access είναι ένα πρόγραμμα που ταιριάζει απόλυτα στις προτεραιότητές μας. Μας απασχολεί συνεχώς το πώς θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τις συνθήκες και τα διάφορα εμπόδια που αποκλείουν την πρόσβαση στην τέχνη σε ένα μέρος των συμπολιτών μας», αναφέρουν από την πλευρά τους ο Χρήστος Καρράς και η Μυρτώ Λάβδα, υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Στέγης.
«Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ειδικά οι άνθρωποι με αναπηρία στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα μεγάλα, οπότε μια πρώτη διάσταση της συμμετοχής μας στο έργο είναι να βελτιωθούμε εμείς οι ίδιοι όχι μόνο τεχνικά, αλλά επίσης μέσα από την εκπαίδευση του προσωπικού μας. Παράλληλα με τα διάφορα εργαστήρια που έχουν σαν επίκεντρο τον σύγχρονο χορό σχεδιάζουμε δράσεις που θα τροφοδοτήσουν τον δημόσιο διάλογο γύρω από θέματα προσβασιμότητας στους χώρους πολιτισμού γενικότερα».
Γιατί ο χορός και όχι μια οποιαδήποτε άλλη τέχνη ή μέσο; «Τα εργαστήρια εμπλέκουν μεικτές ομάδες ανθρώπων με και χωρίς αναπηρία, κάτι το οποίο είναι ένα αναγκαίο βήμα για να ξεπεραστεί ο αποκλεισμός και να σπάσει κανείς τις διακρίσεις που χωρίζουν τους ανθρώπους. Δεν θέλουμε να ξεκινήσουμε με το “με ή χωρίς αναπηρία” αλλά θέλουμε να ξεκινήσουμε “με τον χορό”, μέσα σε ένα πολιτιστικό/καλλιτεχνικό πλαίσιο.
Σημαντικό είναι να προβάλουμε το έργο, στην περίπτωση μας τον σύγχρονο χορό, καλλιτεχνών με αναπηρία, όχι ως αποτέλεσμα κάποιας “θεραπευτικής” διαδικασίας, αλλά ως ίσο και εφάμιλλο καλλιτεχνικά με όλες τις παραγωγές μας, προτείνοντας μάλιστα συχνά μια ιδιαίτερη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σκοπιά πάνω στη ζωή, μια σκοπιά που μπορεί να μας εμπλουτίσει όλους».
Το δεύτερο εργαστήριο (οι δράσεις του ξεκίνησαν χθες) έχει θέμα «Αίσθηση-κίνηση-επαφή: Ενα εργαστήριο για ανθρώπους με και χωρίς προβλήματα όρασης». «Θα δουλέψουμε σαν ομάδα βάζοντας σε λειτουργία τις αισθήσεις μας και δημιουργώντας ερεθίσματα για να συνδεθούμε με τους άλλους. Θα μάθουμε τον κόσμο του άλλου μέσα από την επαφή και το σώμα. Το εργαστήρι θα είναι μια πρόκληση για όλους μας», αναφέρει η χορογράφος Ιρις Καραγιάν.
«Θα συνυπάρξουμε ακούγοντας τα σώματά μας, αγγίζοντας τις εκφράσεις, μυρίζοντας τις κινήσεις, γευόμενοι τις εμπειρίες των άνευ ορίων περιορισμών και αποκλεισμών ισότιμης συμμετοχής ατόμων με προβλήματα όρασης και βλεπόντων» συμπληρώνει ο Μενέλαος Τσαούσης, εκπαιδευτής κινητικότητας και προσανατολισμού για άτομα με προβλήματα όρασης, ο οποίος θα καθοδηγήσει με την Ιρις Καραγιάν το συγκεκριμένο εργαστήρι.
Με ενδιαφέρον αναμένεται και το τρίτο εργαστήρι που θα ξεκινήσει τον Φεβρουάριο (ανοιχτό για μεικτή ομάδα ανθρώπων με και χωρίς αναπηρία). Η χορογράφος Μέντη Μέγα, η οποία θα το διευθύνει μαζί με τη χορεύτρια Ειρήνη Κουρούβανη τονίζει την κοινωνική διάσταση του θέματος: «Με απασχολούν τα ερωτήματα που θέτει η δουλειά αυτή σε σχέση με το πώς ορίζει ο κόσμος τον χορό σαν τέχνη. Κατηγορούμε τα ΜΜΕ για τις εικόνες και τα στερεότυπα που προωθούν για τον χορό, όμως και εμείς οι ίδιοι που απαρτίζουμε τον χώρο του χορού πολλές φορές εγκλωβιζόμαστε σε παρωχημένα πρότυπα άλλων εποχών.
»Αναρωτιέμαι δηλαδή κατά πόσο μια σχολή που κοιτά με εξεταστικό βλέμμα το “ψωμάκι” της νεαρής του χορεύτριας είναι έτοιμο να δεχθεί μια αναπηρία στους κόλπους της. Η γνώμη μου είναι πως πρέπει να ξεφύγουμε από την έννοια του πολιτικώς ορθού και να αλλάξουμε πραγματικά. Να δούμε τους εαυτούς μας χωρίς φόβο, να δούμε τις δικές μας αναπηρίες και αγκυλώσεις και να επιτρέψουμε στον χορό να εξελιχθεί σαν τέχνη απαλλαγμένος από τις δικές μας προκαταλήψεις». Οι δράσεις του «Unlimited Access» («Πρόσβαση άνευ ορίων») ξεκίνησαν προχθές (17/1) στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Θα διαρκέσουν έως τα τέλη Μαΐου.