Το προφίλ του καινοτόμου επιχειρηματία, που με την ευρηματικότητά του παρεμβαίνει στη δομή της οικονομίας και καταλήγει να μετασχηματίσει την ίδια την κοινωνία, είναι γνώριμο εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Το αντιπροσωπεύει ιστορικά ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον ο Χένρι Φορντ με την επιλογή του να εισαγάγει την εξειδίκευση στη γραμμή παραγωγής της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford. Ετσι ο Φορντ πέρασε στην ιστορία της μαρξιστικής σκέψης όταν ο Ιταλός φιλόσοφος και συγγραφέας Αντόνιο Γκράμσι έγραψε για τον «αμερικανισμό και τον φορντισμό». Εδωσε ιλιγγιώδη ώθηση στην αμερικανική οικονομία και κατόρθωσε να μετασχηματίσει την αμερικανική κοινωνία αυξάνοντας τους μισθούς των εργατών του, καθώς τους έδωσε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν το πόνημά τους και επέτυχε να τους μετατρέψει σε πελάτες του.
Στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψηφιακής τεχνολογίας, το πλησιέστερο ανάλογο καινοτόμου επιχειρηματία ασκεί συχνά εξίσου ευεργετική επιρροή οδηγώντας τις εξελίξεις στην κατεύθυνση που έχει ανάγκη ο σημερινός κόσμος. Ενίοτε, όμως, τείνει να υπερβεί τη δημιουργική παρέμβαση στην οικονομία και να ασκήσει επιρροή πέραν της σφαίρας των παραγωγικών δραστηριοτήτων του, με παράτολμες παρεμβάσεις που ίσως δεν εξυπηρετούν πάντα το δημόσιο συμφέρον.
Αναμφίβολα εξίσου καινοτόμος με τα μέτρα της εποχής μας, ο Ελον Μασκ, ιδρυτής της βιομηχανίας ηλεκτροκίνητων οχημάτων Tesla, έχει σαφώς ωθήσει τις εξελίξεις προς την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης ανεβάζοντας ταχύτητα τον ανταγωνισμό στον κλάδο. Η καινοτομία του ανταποκρίνεται απολύτως στην επιτακτική ανάγκη για απεξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα, εφόσον η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα. Το ίδιο ισχύει και για πολλούς από τους σύγχρονους μεγιστάνες της επιχειρηματικότητας και της τεχνολογίας, τους ιδρυτές και διευθύνοντες τεχνολογικών κολοσσών όπως οι Amazon, Apple, Facebook και Microsoft, που δίνουν ώθηση στην πράσινη ενέργεια.
Στη διάρκεια της εβδομάδας, όμως, ο Μασκ επηρέασε για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες ημέρες την αγορά, αυτή τη φορά επιταχύνοντας μια ούτως ή άλλως ιλιγγιώδη άνοδο του κυριότερου εκ των ψηφιακών νομισμάτων, του bitcoin. Η αυτοκινητοβιομηχανία του ανακοίνωσε όχι μόνον ότι τοποθέτησε σε bitcoin το ποσό του 1,5 δισ. δολαρίων, αλλά τόνισε πως η Tesla θα δέχεται εφεξής bitcoin για την αγορά των οχημάτων της. Επεισε, έτσι, την αγορά ότι το κρυπτονόμισμα θα εξελιχθεί σε ένα νέου είδους αποθεματικό νόμισμα και καλλιέργησε την αίσθηση ότι το bitcoin και πιθανώς το σύνολο των κρυπτογραφημένων ψηφιακών νομισμάτων εισέρχεται ήδη στη σφαίρα των αποδεκτών επενδύσεων και εμμέσως στην κοινώς αποδεκτή οικονομία.
Η αντίδραση της αγοράς ήταν βεβαίως άμεση, με την τιμή του κρυπτογραφημένου νομίσματος να εκτινάσσεται κατά επιπλέον 8%, υπερβαίνοντας για πρώτη φορά τις 48.000 δολάρια. Εχει προηγηθεί τις τελευταίες εβδομάδες εκτίναξή του στις 40.000, αν και επανειλημμένως σημείωσε πτώση εξίσου δραματική με την άνοδο, για να επανέλθει στα ίδια υψηλά επίπεδα και να εντυπωσιάζει με τις ασυνήθιστα μεγάλες διακυμάνσεις του. Και βέβαια, πριν από λίγες ημέρες ο Ελον Μασκ είχε προσφέρει ανάλογη επιτάχυνση στη «διαστημική» εκτόξευση της μετοχής της GameStop με μήνυμά του στο Twitter, που ενθάρρυνε τους μικροεπενδυτές να διακινδυνεύσουν περαιτέρω στο πλαίσιο της αντιπαράθεσής τους με τα σκληρά και επιθετικά hedge funds.
Ομαδικά πυρά με κατηγορίες ότι παρασύρει τους μικροεπενδυτές
Το πρόβλημα σε ό,τι αφορά την επένδυση της Tesla σε bitcoin δεν είναι απλώς το γεγονός ότι πρόκειται για μια επένδυση εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, αδιαφανή και άνευ ρυθμίσεων, μια επένδυση που εξακολουθεί να προβληματίζει έντονα οικονομολόγους, ρυθμιστικές αρχές και κεντρικές τράπεζες. Οταν εξεταστούν σε συνδυασμό οι δύο παρεμβάσεις του Ελον Μασκ, στο bitcoin και στη μετοχή GameStop, γίνεται σαφές πως ο ιδρυτής της Tesla έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει ενεργά την κοινή γνώμη και την αγορά. Είναι ενδεικτικό το σχόλιο του Σίμους Ντόνογκι, διευθυντικού στελέχους στην εταιρεία ψηφιακών υποδομών Metaco, που παραδέχεται ότι το bitcoin δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ακόμη ως συμβατικό μέσον, αλλά υπογραμμίζει πως «εφόσον έχει δυναμικούς υποστηρικτές όπως η Tesla, σημαίνει πως θα επισπευσθεί η ευρύτερη αποδοχή του από τους επιχειρηματικούς κύκλους».
Τον προβληματισμό για την επιρροή που μπορεί να ασκεί ο Μασκ στην ευρύτερη κοινότητα των επενδυτών προδίδει η άμεση αντίδραση του Νουριέλ Ρουμπινί, του οικονομολόγου που είχε προβλέψει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει για τους κινδύνους του bitcoin. Σε άρθρο του στους Financial Times αμέσως μετά την παρέμβαση της Tesla και τη συνεπακόλουθη νέα εκτόξευση του bitcoin, ο Ρουμπινί προειδοποιεί ευθέως τους κάθε είδους επενδυτές, έμπειρους ή αδαείς, ότι το κρυπτονόμισμα δεν βασίζεται σε κανενός είδους αξία και τονίζει πως «ο Ελον Μασκ μπορεί να το αγοράζει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τον ακολουθήσετε κι εσείς».
Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν, άλλωστε, ότι ώς ένα βαθμό ο Μασκ παρέσυρε τους μικροεπενδυτές ή, τουλάχιστον, κλιμάκωσε δυσανάλογα τον ενθουσιασμό τους με το tweet του, που ουσιαστικά δήλωνε ότι συμμεριζόταν πλήρως την επιλογή τους να αγοράζουν τη μετοχή της ημιθανούς εταιρείας GameStop προκειμένου να την οδηγήσουν τεχνητά στη στρατόσφαιρα για να κοντράρουν τα funds που τη σορτάριζαν. Οπως συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, η ίδια μετοχή κατέρρευσε στη συνέχεια, προκαλώντας δυσθεώρητη ζημία στους περισσότερους.
Ανάλογο προβληματισμό και ακόμη βαθύτερο διατυπώνει, εξάλλου, στην ίδια εφημερίδα ο αναλυτής Ρίτσαρντ Γουότερς, που επικρίνει τον Μασκ ότι «στρεβλώνει την πραγματικότητα» και τον χαρακτηρίζει πολύ πιο δεξιοτέχνη από τον Στιβ Τζομπς, τον σχεδόν μυθικό πλέον ιδρυτή της Apple, που «έπειθε τους ανθρώπους να δουν την πραγματικότητα όπως αυτός». Οπως επισημαίνει, ο Μασκ τώρα επιχειρεί με την εταιρεία του Neuralink να πραγματοποιήσει ένα, κατά πολλούς, εφιαλτικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας: να εμφυτεύσει στον ανθρώπινο εγκέφαλο μια συσκευή που θα μπορεί να διαβάσει και να καταγράψει τις σκέψεις. Τίποτε από όλα αυτά δεν ακυρώνει, ωστόσο, αυτό καθαυτό το έργο του Ελον Μασκ ούτε βεβαίως και κάποιου άλλου από τους σημερινούς επιχειρηματίες και σταρ των νέων τεχνολογιών.
Στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τους κολοσσούς της τεχνολογίας
Οι επικεφαλής των τεχνολογικών κολοσσών Amazon, Google, Microsoft, Facebook και Apple οδηγούν τα πράγματα προς τον στόχο που έχει θέσει μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, τη στροφή στην πράσινη ενέργεια. Βρίσκονται στο στόχαστρο των Αρχών σε Ευρώπη και Αμερική, καθώς έχει προβληματίσει τις Αρχές και έχει προκαλέσει αντιδράσεις η δυσανάλογη οικονομική και πολιτική ισχύ που έχουν συγκεντρώσει στα χέρια τους. Από μιαν άποψη, όμως, προωθούν κάποια ιδανικά που δηλώνουν ότι έχουν ασπαστεί, αλλάζουν την οικονομία προς την κατεύθυνση που χρειάζεται ο κόσμος και μπορούν να ευεργετήσουν έτσι μακροπρόθεσμα την κοινωνία.
«Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας κυριαρχούν στην αγορά καθαρής ενέργειας», δήλωσε προ ημερών στους Financial Times η Μιράντα Μπαλεντάιν, διευθύνουσα σύμβουλος της Συμμαχίας Αγοραστών Ανανεώσιμης Ενέργειας. Οι καινοτόμοι εταιρείες τεχνολογίας καλύπτουν πράγματι περίπου το 40% των τεράστιων ενεργειακών τους αναγκών με πράσινη ενέργεια, ενώ παράλληλα εξωθούν τις εταιρείες κοινής ωφελείας να επισπεύσουν τη στροφή τους στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Από το 2017, ο Τζεφ Μπέζος, ιδρυτής της Amazon, έχει εγκαινιάσει δική του μονάδα παραγωγής αιολικής ενέργειας, την Amazon Wind Farm Texas, δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα που ενθάρρυνε την αύξηση των επενδύσεων σε πράσινη ενέργεια.
Εξίσου πρωτοπόρος υπό άλλη έννοια υπήρξε η Google. Υπέγραψε την πρώτη συμφωνία της για την αγορά πράσινης ενέργειας το 2010. «Θέλουμε να πρασινίσουμε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας για όλους», τόνισε προ ημερών στους Financial Times η Αμάντα Πέτερσον, στέλεχος της Google, που διαπραγματεύεται τα συμβόλαια της εταιρείας για την κάλυψη των τεράστιων ενεργειακών αναγκών της ειδικότερα για το κέντρο δεδομένων.
Η Google έχει θέσει τον ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο να επιτύχει μέχρι το 2030 όλα τα κέντρα δεδομένων της να λειτουργούν μόνο με τη χρήση καθαρής ενέργειας. Στην πρωτοβουλία της την ακολούθησαν σύντομα οι άλλοι τεχνολογικοί κολοσσοί, καθώς αναπτύχθηκε ανάμεσά τους ανταγωνισμός για το περιβαλλοντικό προφίλ τους.
Ανάλογους φιλόδοξους στόχους έχει θέσει η Microsoft. Οπως τονίζει ο πρόεδρος της Microsoft, Μπραντ Σμιτ, υπάρχει έντονος περιβαλλοντικός ανταγωνισμός ανάμεσα στους τεχνολογικούς κολοσσούς. Ο ίδιος υποστηρίζει πως η Microsoft κινείται στο πνεύμα του ιδρυτή της, του Μπιλ Γκέιτς, ο οποίος έχει θέσει την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στις προτεραιότητές του και την έχει εντάξει στο φιλανθρωπικό του έργο. Σήμερα οι Amazon, Apple, Facebook, Google και Microsoft είναι πρώτες ανάμεσα σε όλες τις βιομηχανίες του κόσμου σε κατανάλωση πράσινης ενέργειας.
Η πρωτοπορία τους στον τομέα οφείλεται, βέβαια, σε μεγάλο βαθμό στο ότι οι κολοσσοί της ψηφιακής τεχνολογίας καταναλώνουν έτσι κι αλλιώς τεράστιο όγκο ηλεκτρικής ενέργειας. Το άθροισμα της ενέργειας που χρησιμοποιούν οι Amazon, Google, Microsoft, Facebook και Apple υπερβαίνει τις 45 τεραβατώρες ετησίως, που ισοδυναμεί με την κατανάλωση ενέργειας μιας σχετικά μικρής χώρας όπως η Νέα Ζηλανδία. Εχουν κάθε κίνητρο να καταφύγουν στην πράσινη ενέργεια και είναι οι κατεξοχήν βιομηχανίες που διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα για να το κάνουν. Οι ενεργειακές τους ανάγκες αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον, οπότε θα καταναλώνουν ακόμη περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια, καθώς θα αυξάνεται όλο και περισσότερο η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ, ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης αντιπροσωπεύει ποσοστό κυμαινόμενο από 1,8% έως 2,8% των παγκόσμιων εκπομπών καυσαερίων. Πρόκειται για έναν όγκο καυσαερίων ανάλογο εκείνου που παράγει ο τομέας των αερομεταφορών.
Τρέλα
Ο ιδρυτής της Tesla Eλον Μασκ χαρακτήρισε «τρελές» τις αγορές και παρομοίωσε τη συμπεριφορά των χρηματιστηρίων με εκείνη «ενός μανιοκαταθλιπτικού που διαρκώς σου λέει πόσο αξίζει η εταιρεία σου, κι ενώ άλλες μέρες έχει καλά κέφια και άλλες όχι, η εταιρεία σου είναι η ίδια».
Προειδοποίηση
Σχολιάζοντας την αντίδραση των επενδυτών στην επιλογή της Tesla να επενδύσει σε κρυπτονομίσματα, ο οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί προειδοποίησε πως «το bitcoin δεν αποτελεί κάποιου είδους προστασία έναντι του επενδυτικού ρίσκου. Ο Ελον Μασκ μπορεί να το αγοράσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να τον ακολουθήσουν άλλοι».
Χασμουρητά
Εξηγώντας ότι το μεγαλύτερο επίτευγμά του είναι πως μετέτρεψε σε ανιαρή ρουτίνα την εκπληκτική εφεύρεσή του και κάνει τους ανθρώπους ακόμη και να τους παίρνει
ο ύπνος, ο ιδρυτής της Amazon Τζεφ Μπέζος τόνισε ότι «όταν χασμουριούνται, μου κάνουν τη μεγαλύτερη φιλοφρόνηση που μπορεί να εισπράξει ένας εφευρέτης».